1A kiedy ludzie zaczęli się mnożyć na ziemi, rodziły im się córki. 2 Synowie Boga, widząc, że córki człowiecze są piękne, brali je sobie za żony, wszystkie, jakie im się tylko podobały.(Wj 6, 1-2)
Wstęp do biblijnego potopu zaczyna się formułą introdukcją wajjehi ki, która w Pięcioksięgu znajduje się siedem razy (Rdz 6, 1; 26, 8; 27, 1; 43, 21; 44, 24; wj 1, 21; 13, 15) i wszędzie wprowadza związek z poprzednim opisem. Autor chce tu zaznaczyć, że w jakiś czas po rozmnożeniu się ludzkości rozrosło się też i zło na ziemi. To zaś zło rozbudziło gniew Jahwe na ludzi.
Źródła zła dopatruje się autor biblijny w tym, że synowie Boży (bene 'Elohim) przy zawieraniu małżeństw z córkami ludzkimi (benot ha'adam) kierowali się tylko zaspokojeniem swych żądz. Nie chodzi tu o korzystanie z praw małżeńskich na podstawie Bożego przykazania (Rdz 1, 27), ale o kierowanie się przy wyborze małżonek seksualną namiętnością, której następstwem była poligamia, o jakiej wspominał autor już poprzednio (Rdz 4, 19).
Sens tych wyrażeń należy rozpatrywać nie tylko według brzmienia słów, ale w szczególności według
ich użycia w Piśmie św., w starożytnych przekładach oraz tłumaczeniach tych wyrażeń w apokryfach, w pismach rabinackich i u Ojców Kościoła.
U Semitów ścisłe związki między dwoma osobami nierzadko oznaczane były wyrażeniami: syn, córka, ojciec czy matka, zaczerpniętymi z określeń różnych stopni pokrewieństwa. Nazywano więc „bratem jutrzenki" takiego człowieka, o którym chciano powiedzieć, że wcześnie wstaje. Nazywano czcicieli jakiegoś bóstwa jego synami. Nazywano też Moabitów „synami Kamosa” (Lb 21, 29), a Izraelitów „synami Jahwe” (Wj 4, 22; Oz 2, 1; pwt 14, 1).
W Piśmie świętym wyrażenie „synowie Boży” raz oznacza aniołów (Hb 1, 6; 2, 1; 38, 7; Ps 28,1; 88, 7; Mdr 5, 5), kiedy indziej Izraela (Wj 12,31, 3; Ez 4, 13; 12, 31; Oz 1, 11; 44, 15; Jr 32,80. 32; 50, 4; 3 Krl 19, 10). Nie można na podstawie Pisma św. określić sensu „synowie Boży" w Rdz 6, 2.
Nie można też tego uczynić przy pomocy starożytnych przekładów. Jedne z nich, jak LXX, tłumaczą bene 'Elohim w tym miejscu przez „synowie Boży”, inne zaś przez „aniołowie”, a wreszcie jeszcze inne jak Sym czy T — „mocni” czy „potężni".
W egzegezie żydowskiej, jak świadczą apokryfy, pisarze żydowscy, jak Józef Flawiusz (Antiq 1, 3, 1), uważali bene Elohim za aniołów. Za tą opinia pod wpływem LXX poszło wielu Ojców i pisarzy Kościoła, jak Św.Justyn (Apol.), św. Ireneusz (Adv. Haer.), św. Cyprian (De singularitate clericorum,), Św. Ambroży (De Noe et arca), Atenagoras (Legatio pro christianis), Klemens Aleksandryjski (Paedagogus), Tertulian (De idololatria) i inni.
Później jednak, pod wpływem lepszego wgłębienia się w naukę Pisma Św. o naturze aniołów, poczęli Ojcowie Kościoła uważać bene Elohim za ludzi sprawiedliwych, tj. za potomków Seta. Za tą opinią idzie najpierw Św. Jan Chryzostom, za nim Św. Augustyn (De civitate Dei), Św. Cyryl Aleksandryjski i Teodor.
Toteż dziś niemal powszechna panuje zgoda, że synami Bożymi są potomkowie Seta, a córkami ludzkimi potomkowie Kaina, którzy nie troszczą się o Boga, gdyż należą całkowicie do Świata.
Ta opinia tłumaczy powód potopu. W przeciwnym bowiem razie można by się zapytać, dlaczego Jahwe ukarał potopem razem z Kainitami także pobożnych Setytów. Powód zaś ukarania staje się jasny, jeżeli się przyjmie, że Setyci zgrzeszyli z córkami Kainitów. Racją zaś, dlaczego tylko Setyci noszą nazwę synów Bożych, jest najprawdopodobniej to, że był w nich obraz Boży. Na obraz Boga zostaje stworzony Adam, który znów obraz swój przelał na swego syna Seta (Rdz 5, 1-14). Setyci więc dziedziczyli obraz Boży.
Nie jest to jednak racja całkiem przekonująca, gdyż wszyscy potomkowie Adama posiadali obraz Boga. Dowodzi tego PS 8, 5, gdzie człowiek (enos) jest porównany z Bogiem. Podobnie Ps 81, 6 to samo wyraża: ,Powiedziałem: Bogami (Elohim) jesteście, synami Najwyższego, wszyscy jednak jako ludzie (ke'adam) pomrzecie”. Słowa te podobne są do otwartej bramy Janusa, zarówno do górnej jej części, tj. Bożej, jak i dolnej, czyli ludzkiej. Obdarzając ludzi nazwą „synów Bożych" patrzy psalmista na boską stronę natury ludzkiej, nazywając zaś ich ludźmi, patrzy na stronę ludzką natury człowieka. Choć tedy i Kainici, i Setyci byli obrazem Boga, to jednak w szczególniejszy sposób byli tym obrazem Setyci. Podobnie i Św. Pawel, choć wszystkich ludzi uważa za
stworzonych na obraz Boży, to jednak w szczególniejszy sposób tego obrazu Boga dopatruje się w mężczyźnie, a nie w niewieście (1 Kor 11, 7-9).
Wielkie musiało być zepsucie ludzi, kiedy Pismo Św. wyraźnie mówi: Żal mu (Bogu) było, że uczynił człowieka”. Słowa te mają wyrazić po ludzku to, co się niejako działo w sercu Boga. W 1 Sm 15, 29 autor biblijny wyjaśnia, że Bóg nie żałuje, tak jak człowiek. Autor chce po prostu powiedzieć, że bezbożność ludzi przebrała wszelką miarę. Nie tylko wśróda Kainitów panowało zepsucie, ale również i wśród Setytów, „synów Bożych”.
3Wtedy Bóg rzekł: "Nie może pozostawać duch mój w człowieku na zawsze, gdyż człowiek jest istotą cielesną: niechaj więc żyje tylko sto dwadzieścia lat".(Rdz 6, 3)
Jahwe widząc, Że wszyscy ludzie niczego innego nie szukają, jak tylko zaspokojenia swych cielesnych żądz, postanowił ich ukarać: „Nie pozostanie duch mój (lo jadon ruahi) w człowieku, bo ciałem jest". Karą Boża, która dotknie ludzkość (adam), będzie śmierć. Duch Boży, tj. tchnienie życia, które Jahwe tchnął przy stworzeniu w nozdrza człowieka (Rdz 2, 7; Ps 103, 29 n), nie pozostanie w nim (lo jadon). Wyrażenie din oznacza w Piśmie Św.: sądzić, ale to znaczenie nie odpowiada kontekstowi tego wiersza. Toteż komentatorzy próbują wywieść ten wyraz od tematu arabskiego dana — być upokorzonym, poniżonym. Najprawdopodobniej jednak wywodzi się ów wyraz od słowa akkadyjskiego dananu — być silnym, mocnym. Miało by wtedy to zdanie takie znaczenie: „Mój duch, który daje życie, nie będzie posiadał dawniejszej mocy”, czyli życie ludzkie będzie skrócone, przerwane.
Tłumacze greccy LXX wyjaśnili jeszcze dokładniej sens tego słowa, tłumacząc je przez "nie pozostanie". Podobnie przełożyły wyraz jadon Syp, Vg i TO. Setyci skuszeni pięknością niewiast Kainitów hołdowali żądzom, zbezcześcili jedność i świętość małżeństwa ustanowioną w raju.
I dodał Bóg jeszcze takie słowa: „Będą zaś dni jego sto dwadzieścia lat” (w. 3b). Różnie wyjaśniają te słowa komentatorzy. Jedni sądzą, Że Bóg przez te słowa zapowiedział skrócenie życia ludzkiego po potopie do stu dwudziestu lat. Inni zaś sadzą, powołując się na pewne teksty biblijne, że Bóg zapowiedział w tych słowach zagładę ludzkości za sto dwadzieścia lat.
Ta opinia wydaje się prawdopodobniejsza, gdyż pierwsze tłumaczenie nie zgadza się z tymi wszystkimi tekstami biblijnymi, które podają wyższy wiek wielu osób żyjących po potopie. Dość by tu wspomnieć Abrahama, Izaaka czy Aarona.
4A w owych czasach byli na ziemi giganci; a także później, gdy synowie Boga zbliżali się do córek człowieczych, te im rodziły. Byli to więc owi mocarze, mający sławę w owych dawnych czasach.(Rdz 6, 4)
Również wiele trudności sprawia komentatorom właściwy przekład następnego wiersza, gdzie mowa o gigantach. H. Gunkel przypuszcza, że obecne brzmienie tego wiersza nie jest autentyczne; sądzi, że określenie wegam 'aharé-ken gdy bowiem) jest późniejszą interpolacją; ponadto twierdzi, że pierwotnie w. 4 winien się znajdować bezpośrednio po w. 2, czyli autor uczyłby, iż wspomniani giganci byliby potomkami mieszanych związków, o których wspominał w. 2. Opinia jednak ta nie ma uzasadnienia ani w rękopisach hebrajskich, ani w starożytnych przekładach. Zresztą istnieje związek między aktualnie istniejącym układem zdań omawianej perykopy. Określenie kwestionowane wegam odnosi się do następnego wyrazu aser. Wobec tego w. 4 można tak przełożyć: Olbrzymi zaś byli na ziemi w owych dniach, a także i potem, gdy pobrali synowie Boży córki ludzkie.
To ma uzasadnienie w Piśmie Św., gdyż określenie ahare-ken oznacza także: potem (Rdz 15, 14; 25, 25; 32, 20), a aser oznacza też niekiedy: gdy (3 Krl 2, 7. 8). Sens tedy tego wiersza byłby taki, że olbrzymi byli na świecie już wówczas, gdy ludzie poczęli się rozmnażać, ale też i potem, gdy synowie Boży pobrali córki ludzkie.
Taki jednak przekład pierwszej części 4 w. ma tę trudność, że nigdzie w pierwszych rozdziałach Rdz nie ma mowy o olbrzymach żyjących na ziemi. Toteż wyrażenie ahare-ken, tj. a także potem, należy odnieść raczej do czasów późniejszych, tj. do czasów Mojżeszowych, kiedy jest wzmianka o olbrzymach żyjących w Kanaanie (Lb 13, 33 n; Pwt 3, 11). Autor widocznie chciał wyrazić, że olbrzymi byli nie tylko wtedy, gdy synowie Boży pobrali córki ludzkie, ale i później, w okresie Mojżesza.
Nie jest jednak wykluczone, że autor biblijny chciał zaznaczyć, iż skutkiem ogólnego zepsucia na świecie byli olbrzymi, o których tak wiele mówi tradycja ludowa. Również aluzję do tej tradycji zawiera Mdr (14, 6) oraz apokryf Barucha (3, 26-28).
Tradycje także ludowe o olbrzymach uważa H. Mohr za tradycje mające u swych początków prawdę obiektywną. Powołuje się na znalezione szczęki wielkości człowieka, które się uważa za szczęki olbrzymów. Znaleziono też narzędzia i naczynia jedne zwyczajnych, inne nadzwyczajnych wymiarów. Jedne miały służyć zwykłym ludziom, a drugie gigantom. W drugiej części w. 4 autor jeszcze dodaje, że giganci nie tylko byli na ziemi na początku dziejów ludzkości przed potopem, ale i później, tj. w okresie Mojżesza.
Należy jeszcze zadać sobie pytanie, dlaczego autor biblijny wspomina o gigantach. Niektórzy sadzą, że pragnął on przez to podkreślić skutki małżeństw mieszanych, inni, że przez to metaforyczne opowiadanie chciał uwypuklić różne grzechy ówczesnych ludzi, jak nieczystość i pychę, które Bóg Najwyższy musiał ukarać potopem. Być też może, że przez ten obraz olbrzymów pragnął podkreślić wielkość Boga. Jak o Niniwie zaznacza Pismo św. z emfazą, że była miastem, które można było przejść dopiero „w trzech dniach” (Jon 3, 3), tak też być może używa tu pisarz biblijny emfazy, uwypuklając wzrost ludzki. Jak jednak wielkość Niniwy nie mogła jej zabezpieczyć od zagłady, tak też istnienie gigantów nie mogło uratować ludzi od potopu.
Wg innego opisu: Dawniej na podstawie apokryfów uważano, że „synowie Boży” to aniołowie, którzy weszli w związek małżeński z „córkami ludzi” i że z tego małżeństwa zrodzili się giganci. Nie ma o tym mowy w tekście biblijnym. Autor chciał zaznaczyć, że według ówczesnych podań żyli w tych czasach ludzie o olbrzymim wzroście, zwani gigantami. Wyjaśnienie, że „córki ludzkie były piękne”, wskazuje na zmysłowość jako powód sprowadzenia ludzi na złe drogi. Dalszy upadek widzi autor w tym, że mężczyźni brali sobie żony spośród wszystkich córek, które się im podobały, czyli że szerzyła się poligamia, gdy przeciwnie, Bóg w raju ustanowił monogamię; dopiero Lamech wziął sobie dwie żony. Zapanowało więc ogólne zepsucie i Bóg musiał wkroczyć. Ród ludzki miał jeszcze 120 lat czasu na powrót z drogi zepsucia. Bóg zesłał za karę potop. Grzeszna ludzkość miała być wytracona. Tylko Noego, który wyróżniał się Życiem nienagannym, Bóg chce uratować razem z rodziną. Dlatego nakazuje mu wybudować korab.
LIT
Ricciotti G. Dawne dzieje Izraela Pax W-wa 1956
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M 2004 Kraków
Giuseppe Ricciotti „Życie Jezusa Chrystusa” „Dawne Dzieje Izraela” PAX
Messori V., Umęczon pod ponckim Piłatem? Wyd M Kraków 1996
Messori V., „Mówią, że zmartwychwstał” Wyd M Kraków 2004
Rops D.: Dzieje Chrystusa Pax Warszawa 1987
Flawiusz J.: Dzieje wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom Armoryka Sandomierz 2008
Forstner D. OSP.: Świat symboliki chrześcijańskiej Pax Warszawa 1990
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M Kraków 1994
Ks. Filipiak M. : Jak rozumieć Pismo Święte, KUL, Lublin, 1982
Ks. Dąbrowski E.,: Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach, wstęp przekład z oryginału, komentarz, Pallotinum, W-wa, 1977, tom 2, 3, 4, 5
Nowy Testament - Najnowszy przekłąd z języków oryginalnych z komentarzem, Edycja św Pawła
Ks. Dąbrowski E., „Proces Chrystusa w świetle historyczno-krytycznym”, Ksiegarnia św. Wojciecha 1964
Ks. Dąbrowski E., Dzieje Pawła z Tarsu, PAX, W-wa, 1953
Giuseppe Ricciotti Paolo Apostolo BIOGRAFIA CON INTRODUZIONE CRITICA
Ks. Szczepański Wł., 4 Ewangelie Wstęp, Nowy przekład i komentarz, Kraków 1917
Cylkov I., BERESZIT (NA POCZĄTKU) - GENESIS - KSIĘGA RODZAJU [1 KSIĘGA MOJŻESZA]
PISMO ŚWIĘTE STAREGO TESTAMENTU pod redakcją Ks. Dra STANISŁAWA LACHA
Profesora egzegezy Starego Testamentu na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim-Pallotinum, Poznań, 1962
Kudasiewicz J., Jak rozumieć Pismo Święte, Jezus Historii a Chrystus Wiary, t.3, KUL, Lublin, 1987
Stachowiak L., Jak rozumieć Pismo Święte, Potop biblijny, t4, KUL, 1988
Stary Testament Historia zbawienia, Editions du DialoqueParyż, 1987
Rops., D.:Od Abrahama do Chrystusa, Wa-wa, Pax, 1967
Bednarz M.:Biblia Księga Wiecznego niepokoju, Fund. Nasza przyszłość, 2008
Lapple A,: Od egzegezy do katechezy, W-wa, Pax, 1986
Świderkówna A.: Rozmowy o Biblii, W-wa, PWN, 1995
