Katolicka teologia wojny

Jan Bodakowski

Katolicka teologia wojny

Ryszard Mozgol w swojej książce „Teologia wojny” (wydanej przez wydawnictwo ARTE) przybliżył czytelnikom katolickie nauczanie o wojnie.

Stary Testament przedstawia wojnę jako konsekwencje grzechu pierworodnego. Zjawisko na stałe wpisane w naturę ludzką. Odwieczną walkę dobra ze złem, rozpoczętą buntem aniołów, a zakończoną ostatnią bitwą na końcu świata.

W Nowym Testamencie Jezus nie krytykował instytucji wojska, w swoim nauczaniu wykorzystywał militarną symbolikę. Podobnie czynili i autorzy listów.

W pierwszych wiekach że wielu chrześcijan było żołnierzami legionów. Uważali oni że cnota wierności wyraża się w służbie żołnierskiej. Zwycięstwo nad wrogami przypisywali bożej interwencji. Pacyfizm traktowali jak patologie. Pisarze wczesnochrześcijańscy traktowali z szacunkiem powołanie żołnierskie. Z krytyką spotykało się rozprzężenie moralne w wojsku. Nurty pacyfistyczne pochodziły z środowisk heretyckich.

Z woli Boga cesarz Konstantyn zalegalizował chrześcijaństwo. Bóg, w przededniu decydującej o losach cesarstwa bitwy, nakazał śpiącemu cesarzowi umieszczenie krzyża na tarczach i chorągwiach armii. Ufność Bogu zapewniła zwycięstwo cesarzowi. Od tego czasu wprowadzono w kościele zakaz komunii dla dezerterów, modlitwy przed bitwą i chrześcijańską treść przysięgi wojskowej.

Święty Augustyn sformułował zasadę wojny sprawiedliwej. Wojnę sprawiedliwą charakteryzowało to że: jej celem było osiągniecie pokoju, ukaranie grzeszników, obrona lub odzyskanie utraconego terytorium, rozszerzenie terenu ewangelizacji. Niesprawiedliwymi wojnami były: wojny wszczynane bez powodu, wojny wynikające z imperializmu i wojny domowe o władze. Święty Augustyn powtórzył starotestamentową prawdę że wojna jest naturalnym stanem wynikłym z grzechu pierworodnego. Święty wzywał by być przygotowanym do wojny, gdyż wróg czyha.

Nauczanie o wojnie sprawiedliwej rozwinął święty Tomasz z Akwinu. Święty uznawał ze wojna jest naturalnym zjawiskiem od którego nie da się uciec. Do cech wojny sprawiedliwej zaliczał: monopol władzy państwowej na prowadzenie wojny, obowiązek jej wypowiedzenia, to że strona atakująca musiała doznać krzywdy od strony atakowanej {krzywda musiała być tylko po jednej stronie). Zdaniem świętego wojna sprawiedliwa: musiała być prowadzona w obronie ojczyzny lub w celu wyzwolenia okupowanego terytorium, musiała mieć na celu pokój, nie mogła rodzić poważnego zła, atakujący musiał ograniczyć zakres stosowanej przemocy. Święty zakazywał księżom udziału w walkach.

W średniowieczu katolicy uznawali wojnę za możliwość samodoskonalenia (np. święta Joanna d'Arc, krzyżowcy). Współcześnie na sprzeczność pacyfizmu z chrześcijaństwem zwracali uwagę: ojciec Józef Bocheński i Mikołaj Bierdiajew. Pacyfizm w kościele katolickim zaczeli szerzyć moderniści, Jan XXIII i Paweł VI.

W swojej pracy Mozgol poruszył też tematykę: wojny w ujęciu greckich filozofów, filozofów średniowiecznych, XIX i XX wiecznych ideologów konserwatyzmu. Zagadnienia współczesnej polityki międzynarodowej, działań militarnych USA, terroryzmu, roli mediów i polityki we współczesnych konfliktach zbrojnych.

Jan Bodakowski