Zamieszanie wokół konferencji Jana Rokity spowodowało, że mediom umyka sama treść opublikowanego dokumentu. A ja z przykrością zauważyłem, że hydra wyborów przez internet podnosi swój z trudem ucinany łeb, skoro nawet w programie naprawy państwa "rady cieni" znalazł się taki zapis. Niebezpieczny zapis, szkodliwy zapis, niesłychanie atrakcyjnie brzmiący - i dlatego właśnie tak zwodniczy - zapis.
Rokita i reszta autorów programu nie są jedynymi, którzy dali się zwieść. Niedawno podobny, na szczęście zupełnie niewykonalny, pomysł ogłosiła młodzieżowa organizacja Polska Młodych. Dobrze jest więć przypomnieć, że całkiem niedawno miażdżący raport o wyborach przez internet opublikowało Internet Society Polska.
W raporcie tym czytamy:
Postulaty modyfikacji procedury wyborczej w kierunku dopuszczenia głosowania przez internet niosą ryzyko zagrożenia dla demokracji oraz wyeliminowania wyborców z procesu wyborczego. Głosowanie elektroniczne uzależnia uczciwość procesu demokratycznego od skomplikowanych systemów komputerowych, w którye wgląd ma tylko wąska grupa osób. Tym samym głosowanie elektroniczne znacząco zmniejsza przejrzystość procedury wyborczej w porównaniu z wyborami tradycyjnymi. Przykłady innych państw pokazują, że takie głosowanie nie wpływa w znaczący sposób na zwiększenie frekwencji.
Brzmi groźnie? Nie bez powodu. Wyjaśnijmy więc kilka podstawowych pojęć:
Wybory elektroniczne to pojęcie obejmujące szeroki zakres zastosowań technik informatycznych w referendach oraz wyborach powszechnych.
1. Elektroniczna wizualizacja wyników wyborów – systemy komputerowe pełnią rolę pomocniczą przy prezentacji i wizualizacji wyników wyborów przeprowadzonych tradycyjnie.
2. Głosowanie wspomagane elektronicznie – systemy komputerowe są głównym narzędziem służącym do przyjmowania i zliczania głosów. Głosy są oddawane przez wyborców osobiście w lokalach wyborczych na dedykowanych komputerach wyborczych (tzw. „voting machines”).
3. Głosowanie przez internet – głosy są oddawane zdalnie z dowolnej lokalizacji za pomocą Internetu, a ich przyjmowaniem i zliczaniem zajmuje się centralny komputerowy system wyborczy.
O ile punkt pierwszy nie budzi przesadnych obiekcji, to dwa kolejne - bardzo duże. Oto dlaczego:
W polskim systemie wyborczym audyt procesu wyborczego jest gwarantowany przez instytucję mężów zaufania, których uprawnienia umożliwiają weryfikowanie prac komisji wyborczej. [...] Przy wyborach wspomaganych elektronicznie lub prowadzonych przez internet, czyli tam gdzie przyjmowaniem i zliczaniem głosów zajmują się systemy informatyczne, przejrzystość procesu głosowania dla mężów zaufania jest niemal zerowa.
Innymi słowy - jeśli chcemy umożliwić fałszerstwa na szeroką skalę których wykrycie będzie niemożliwe lub bardzo trudne, to wprowadzenie wyborów elektronicznych jest najprostszym możliwym rozwiązaniem. Długa lista przykładów nadużyć i nieprawidłowości ze wszystkich krajów które takie głosowanie wdrożyły powinna być wystarczającym znakiem ostrzegawczym dla, w końcu bardzo młodej, polskiej demokracji.
Drugim opisywanym problemem jest kwestia tajności wyborów. W przeciwieństwie do bankowości elektronicznej wybory zakładają niejawność podejmowanych decyzji. Tymczasem w systemach elektronicznych, w przeciwieństwie do wyborów tradycyjnych, mamy albo tajność, albo weryfikowalność wyników. Które z nich chcemy poświęcić?
Wszystkim hurra-optymistom polecam szczegółową lekturę tego raportu. Jasno z niego wynika, że czas na głosowanie przez internet jeszcze nie nadszedł.
