W dniu 22 lipca 1944r. gen. T Bór Komorowski depeszował do Naczelnego Wodza domagając się m.in. reformy rolnej bez odszkodowania, nacjonalizacji przemysłu, nowych zasad ordynacji wyborczej oraz otwartej walki z Sowietami. Wstępem miało być Powstanie Warszawskie.
Ponieważ szanse skłonienia Polaków do otwartej walki z Sowietami, Bór Komorowski postanowił wykorzystać antyniemieckie nastroje społeczeństwa i stworzyć fakty dokonane. Najlepiej poparte krwawą danina krwi, która powinna przyciągnąć uwagę zachodu.
Dokument pokazuje jak oderwani od realiów polityki międzynarodowej oraz sytuacji w kraju byli politycy londyńscy oraz ścisłe kierownictwo AK. Byli całkowicie przekonani, że wojna zakończy się restauracją sanacji czy też pseudosanacji. Depesza pokazuje szok i niedowierzanie , a w konsekwencji chaotyczne pomysły z reforma rolną i nacjonalizacją.
Z drugiej strony rozważana jest walka zbrojna - podkreślam - zorganizowana walka zbrojna z sowietami. Chyba nikt inny tak nie stawiał sprawy. Można sobie wyobrazić wręcz pomysł wybuchu powstania PRZECIW Sowietom. Jest to kompletnie nowe spojrzenie na sprawę. Niestety wskazujące również na kompletne oderwanie od realiów okupacji i nastrojów społecznych.
Co ciekawe, brak jest tego dokumentu w wydawnictwie Armia Krajowa w dokumentach w licznych wydaniach londyńskich, w tym publikowanych jeszcze za życia generała , tak samo w wydawnictwach drugiego obiegu - Rytm (nota bene w pełni kontrolowanego przez SB). Nie wspomina o nim N. Davies. Natomiast przytacza J. Ciechanowski w swojej książce wydanej w Polsce w 1984tym przez PIW!
Trudno mi rozstrzygnąć czy dokument jest prawdziwy. Wydaje się, że pojawił się w pracach historyków już za czasów gdy jeszcze żyli uczestnicy wydarzeń.
Uzasadnione wydaje się też wstydliwe ukrywanie go przez np wydawców emigracyjnych - ponieważ w bardzo dwuznacznym świetle stawia jego autora i rząd londyński.
DOWÓDCA AK DO SZTABU NW: OCENA POŁOŻENIA I WNIOSKI Z NIEJ WYPŁYWAJĄCE
DEPESZA - SZYFR
Wanda 23
nr 420/1/W
O.VI Ldz. 5988/TJN/44 Otrzymano i odczytano dnia 25 lipca 1944
nr 420/1/W
Dnia 22 lipca 1944
Naczelny Wódz
Przedstawiam do wiadomości
Lawina 1420
Potwierdzam pisemne oceny położenia w dniu 21 lipca 44 i wynikające wnioski wręczone Pełnomocnikowi Rządu w dniu 22 lipca 44 r.
W najbliższym czasie Niemcy padną złamane uderzeniami sowieckimi i anglosaskimi. Walka z nimi do ostatniej chwili jest naszym obowiązkiem.
Do Polski wkraczają Sowiety, których celem jest między innymi zlikwidowanie niepodległości Polski, a co najmniej politycznego podporządkowania się Sowietom po okrojeniu od wschodu. Jest konieczne, by świadomość tego przeniknęła wszystkie czynniki życia polskiego, a przede wszystkim kierownicze. Bez jasnego zdania sobie sprawy z tego położenia nie można osiągnąć zmobilizowania wszystkich sił polskich do tej kampanii politycznej, którą musimy stoczyć z Rosją i wygrać. W tej kampanii na pomoc Anglosasów możemy liczyć tylko wtedy, jeśli wykażemy zdecydowaną wolę wygrania jej i umiejętnie rzucimy na szalę wszystkie środki.
Sposób działania Sowietów będzie wszechstronny i b. elastyczny, może przybrać brutalną formę okupacji i terroru, jak też pozornej łagodności oficjalnej abstynencji od mieszania się w sprawy wewnętrzne polskie przy równoczesnym podburzaniu części społeczeństwa i anarchizowaniu z góry, potem wkroczeniu w imieniu części narodu polskiego lub dla przywrócenia porządku.
Nasza decyzja musi brzmieć:
1. Nie przerwać ani na chwilę walki z Niemcami.
2. Zmobilizować duchowo do walki z Rosją całe społeczeństwo w Kraju nie wyłączając tych czynników, które mogłyby wpaść pod wpływy sowieckie i posłużyć do rozłożenia jednolitego frontu polskiego.
3. Złamać warcholską działalność ONR, która przez swe nieodpowiednie wystąpienia może naruszyć jedność frontu polskiego, a przez to stanowić pożądaną dla Sowietów dywersję.
4. Odebrać Sowietom jak najwięcej tych czynników polskich, które już są w ich dyspozycji jako polska karta w grze międzynarodowej.
5. W razie próby zgwałcenia Polski podjąć otwartą walkę z Sowietami.
Wykonanie tej decyzji wymaga:
a. Odebranie Sowietom inicjatywy reform społecznych w Polsce i dokonanie natychmiast takich pociągnięć prawnych, które by natchnęły szerokie masy ludowe wsi i miast pełnym zaufaniem do polskiego czynnika kierowniczego. Zaangażowanie się w tym kierunku polskiego czynnika kierowniczego musi być tak duże, aby masy stanęły po jego stronie także w otwartej walce z Sowietami. Ponieważ to zdobycie zaufania wymaga czasu, a Sowiety już wkraczają, przeto odpowiednie akty muszą być dokonane natychmiast.
b. Podjęcie szerokiej próby wyrwania z rąk Sowietów masy żołnierskiej Armii Berlinga i AL. Wymaga to:
- Uświadomienia szerokich kół polskich - zwłaszcza, tych, które stykają się lub mogą zetknąć z nimi, że żołnierze Berlinga nastrojeni są antysowiecko, a tylko przywódcy zaprzedali ich Sowietom, względnie głód zapędził ich do tych szeregów.
- Energicznej agitacji w szeregach Armii Berlinga prowadzonej przez wszystkich wszelkimi środkami (przenikanie); podstawą tej akcji musi jednak być uświadamianie o dokonywującej się przebudowie społecznej.
c. Szybkiego zakończenia sprawy warcholskich wystąpień ONR w duchu ostrego jawnego potępienia ich i pociągnięcia winnych do odpowiedzialności.
d. Energicznych przygotowań do stłumienia w zarodku sowieckich prób podburzania części społeczeństwa przeciw czynnikom rządowym.
W związku z tym uważam za konieczne:
1. Szybkie aprobowanie przez czynniki miarodajne powyższego planu działania.
2. Wydanie zaraz podpisanej przez Pełnomocnika Rządu, Przewodniczącego RJN i Dowódcę AK odezwy do Narodu, zawierającej określenie położenia, w którym znajduje się Naród Polski, i dającej mu zasadnicze wskazówki postępowania i zapowiedź podejmowania już dzisiaj przebudowy państwa z wyliczeniem zmian, które mają być zadekretowane w najbliższym czasie.
3. Potwierdzenie tego jak najszybciej odpowiednim manifestem.
4. Wydanie przez władze krajowe natychmiast dekretów:
a. O przebudowie ustroju Polski obejmującego przejęcie bez odszkodowania na rzecz reformy rolnej wielkiej własności ziemskiej;
b. O uspołecznieniu głównych gałęzi produkcji przemysłowej i ustanowieniu rad załogowych;
c. O upowszechnieniu oświaty i opieki społecznej;
d. O zasadach nowych ordynacji wyborczych do ciał ustawodawczych i samorządowych.
5. Uruchomienie natychmiast szerokiej propagandy, wynikającej z powzięcia powyższej decyzji.
Bór
ROZKAZ Z 1 SIERPNIA 1944r.
Żołnierze Stolicy!
Wydałem dziś upragniony przez was rozkaz do jawnej walki z odwiecznym wrogiem Polski, najeźdźcą niemieckim.
Po pięciu blisko latach nieprzerwanej i twardej walki prowadzonej w podziemiach konspiracji stajecie dziś z bronią w ręku, by Ojczyźnie przywrócić Wolność i wymierzyć zbrodniarzom niemieckim przykładną karę za terror i zbrodnie dokonane na ziemiach polskich.
Bór
Dowódca Armii Krajowej Warszawa, 1 sierpnia 1944
