Maska i indukcja

(...)

Rozpatrywanie atomizacji życia jednostki w kontekście różnych ról społecznych może prowadzić do dalej idących wniosków. Zauważa się mianowicie, że nie istnieje w zasadzie coś takiego jak jaźń ogólna, a tylko poszczególne maski.

E. O. Wilson stwierdza:

 „Wykonywanie każdego zawodu: lekarza, nauczyciela, sędziego, kelnera – polega na odgrywaniu roli bez względu na to, co dzieje się w umyśle ukrytym poza maską”[1].

Socjolog E. Goffman dopowiada:

 
„Jaźń nie jest całością – ukrytą poza wydarzeniami, lecz zmienną formułą, dzięki której człowiek radzi sobie z nimi. Tak jak sytuacja wyznacza rodzaj maski, za którą się skrywamy, a także stanowi o tym,            w którym miejscu i jak ukazujemy się spoza niej, tak samo kultura wyznacza, za jakiego rodzaju całość powinniśmy się uważać, abyśmy mieli co w ten sposób ukazywać”[2].

Rozwiązanie konkretnego dylematu w roli zawodowej, w roli ojca rodziny, roli sąsiada, roli Polaka, roli przyjaciela (...) decydowałoby więc o tym jaka jest suma naszej moralności – i jaką etykę ogólną w rzeczywistości respektujemy[3].

Można zatem podjąć próbę czysto instrumentalnego - „indukowanego” spojrzenia na relację etyki ogólnej do etyki (etyk) szczegółowych zakładając, iż: etyka ogólna jest pochodną etyk szczegółowych, których zasady dają się generalizować, a nie: etyka szczególna jest pochodna etyki ogólnej, której zasady dają się uszczegóławiać.

Wyprowadzając instrumentalnie nakazy etyk szczegółowych z etyki ogólnej pozostawiamy, jak się wydaje, główny ciężar odpowiedzialności moralnej w sferze niedookreślonej, pomiędzy ogólnością norm podstawowych, które w całości respektujemy a indywidualną życiową sytuacją, w której ważą się nasze jak najbardziej skonkretyzowane interesy.

Życie ludzkie jest procesem, w którym nie mierzymy się z dylematami natury ogólnej (mierzymy się z nimi po części uprawiając naukę i sztukę), lecz które, od narodzin do śmierci zbudowane jest z pasma konkretnych sytuacji, wyborów i decyzji[4].

Ogólne rozważania nad etyką i sprzecznością wpisaną w egzystencję zaw znajdują tutaj swoje uzupełnienie: zadaniem prawdziwie moralnym jawi się droga od etycznego szczegółu w perspektywie rozbitej jaźni (disiecta membra) do stanu zintegrowanego „ja” w jedni przeciwieństw (coincidentia oppositorum) spełnionego moralnie człowieczeństwa.