Spółka Akcyjna "Gazolina"

Nowy tydzień - nowe spółki.

Dzisiaj ropa i gaz ziemny. Niestety obecnie poza Polską.

    W 1916 r. spółka „Gazy Ziemne” założyła firmę pod nazwą „Gazolina” sp. z o.o. w Tustanowicach z kapitałem zakładowym 300 000 koron. W 1920 r. została ona przekształcona w spółkę akcyjną z kapitałem akcyjnym 2 000 000 mkp, podzielonym na 2000 akcji na okaziciela po 1000 mkp. Miała siedzibę najpierw w Borysławiu, a następnie we Lwowie, przy ul. Leona Sapiehy 3. Spółka powstała na zasadzie akcjonariatu pracowniczego. Podzielono pracowników na stałych (uczestniczących w akcjonariacie) i prowizorycznych. Pracownicy stawali się stałymi dobrowolnie, jednak zachęcano ich do tego akcjami otrzymywanymi po preferencyjnych cenach. Do obowiązku pracowników stałych należało zakupienie w ciągu roku akcji za równowartość jednej miesięcznej pensji. Rekompensowano to tzw. trzynastą pensją oraz systemem wyrównawczym, tzw. renumeracją, która była wynagrodzeniem wyrównawczym zależnym od dochodu przedsiębiorstwa, wypłacanym jako udział w zyskach. W „Gazolinie” wypłacano ją proporcjonalnie do zarobków i obowiązkowo nabywanych akcji, powiększając kwotę o dywidendę z już posiadanych akcji. Akcje były imienne i niezbywalne przez cały okres zatrudnienia. Przechowywano je w depozycie prowadzonym przez Syndykat Pracowników Spółki Akcyjnej „Gazolina”, który działał na zasadach związku zawodowego. Poza akcjami nabywanymi obowiązkowo pracownicy mogli nabywać dowolną ilość akcji imiennych dodatkowych.

Akcja na okaziciela spółki „Gazolina” SA o nominale 100 zł z 17 maja 1930 r.

    Spółka posiadała kopalnie ropy i gazu ziemnego w Borysławiu, Orowie i Daszawie oraz tłocznie gazu w Tustanowicach, a także rurociąg gazolinowy (7 km) i gazociągi (300 km, m.in. Stryj-Lwów). Jej własnością była gazoliniarnia w Borysławiu (pierwsza na kontynencie europejskim) oraz rafineria nafty w Hubiczach. Spółka była właścicielką 42 szybów. Posiadała oddziały w Gdyni, Kołomyi, Poznaniu, Stryju, Toruniu, Warszawie i Wilnie. Prowadziła własne stacje benzynowe. Była pionierem w pracach nad procesem skraplania gazu ziemnego. Jego produkt, zwany ówcześnie gazolem, wykorzystano m.in. w gazyfikacji Gdyni. W Spółce opracowano metodę zastosowania gazu ziemnego do wytopu żelaza i jego obróbki na skalę przemysłową. Spółka była inicjatorką powstania w 1921 r. spółki „Międzymiastowe Gazociągi”, a później również Instytutu Gazowego. Zdolność przeróbcza zakładów Spółki wyniosła 3000 ton. W 1936 r. wydobycie wyniosło 359 ton ropy i 92 000 000 m³ gazu. Kapitał Spółki w 1930 r. wynosił 3 600 000 zł i był podzielony na 36 000 akcji o nominale 100 zł. Spółka wypłacała dywidendę: w 1930 r. – 20%; w 1931 r. – 7%; w latach 1932-1936 – 5%. W 1936 r. zatrudnienie wyniosło 550 osób.

     Pod koniec lat 30. XX w. Radę Nadzorczą stanowili: Gabriel Sokolnicki, Wit Sulimirski, Władysław Matzke, Józef Oktawiec, Józef Padewski, Jadwiga Jamrozowa i Julian Fabjański. Zarząd w tym czasie tworzyli: Marian Wieleżyński (prezes), Józef Kowalczewski, Bronisław Wojciechowski, Bruno Szymański, Szczęsny Tarnowski i Stefan Sulimirski. Ciekawostką jest, że w 1920 r. prezesem Rady Zawiadowczej Spółki był Ignacy Mościcki, późniejszy prezydent RP.

Źródła:

Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski” z 17.05.1920, nr 109.

Koziar J.: Gazolina pierwsza polska spółka pracownicza, Liga Polityczna, Wrocław 2010.

Rocznik polskiego przemysłu i handlu 1938. Polska Spółka Wydawnictw Informacyjnych, Warszawa 1938.

Wilczek M.T.: Papiery wartościowe przemysłowych spółek akcyjnych dwudziestolecia międzywojennego. Wybór, UE Katowice 2016.