Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe Śląsk – Bałtyk SA
Compagnie Franco-Polonaise de Chemins de Fer Silesie-Baltique
W połowie lat dwudziestych XX w. konieczność eksportu polskiego węgla przez porty morskie spowodowała, że niezbędna stała się realizacja nowej magistrali, która skróciłaby dotychczasowe połączenia kopalń śląskich z wybrzeżem. 7 lutego 1928 r. Prezydent R.P. Ignacy Mościcki wydał rozporządzenie o budowie linii kolejowej długości 255 km ze stacji Herby Nowe do Inowrocławia (Dz.U.R.P. nr 16, poz.123). Realizacja inwestycji wymagała znacznych środków i ze względu na trudną sytuację budżetu państwa zamierzano ją sfinansować z tzw. pożyczki dillonowskiej oraz operacji kredytowych.
Do budowy magistrali powołano Zarząd Budowy Kolei Państwowych Herby - Inowrocław i Bydgoszcz - Gdynia z siedzibą w Bydgoszczy. Kierownictwo Zarządu powierzono inż. Józefowi Nowkuńskiemu. Prace na odcinku Herby Nowe - Karsznice długości 99 km rozpoczęto w marcu 1928 r. 8 listopada 1930 r. dokonano uroczystego otwarcia tego odcinka. 9 listopada tego samego roku uruchomiono kolejny odcinek magistrali z Maksymilianowa do Gdyni. Pozostało jeszcze wykonanie ostatniego fragmentu magistrali długości 156 km między Karsznicami i Inowrocławiem.
Brak funduszy spowolnił realizację projektu. Rząd Polski rozpoczął rozmowy z firmami francuskimi celem pozyskania niezbędnego kapitału. Pozytywny wynik pertraktacji z firmami Banque des Pays du Mord i Schneider et Co. sprawił, że 30 marca 1931 r. utworzono towarzystwo akcyjne Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe, do którego Francuzi wnieśli kapitał w wysokości 15 mln franków. Na mocy ustawy z 27 kwietnia 1931 r. Prezydent R.P. wydał zarządzenie o nadaniu Towarzystwu koncesji na dokończenie budowy i eksploatację kolei państwowej Herby Nowe - Gdynia z odgałęzieniem Siemkowice - Częstochowa. Koncesja miała obowiązywać do 31 grudnia 1975 r. Koncesję wydał minister komunikacji 29 kwietnia 1931 r. Spółka miała siedzibę w Warszawie, przy placu Napoleona 9. Jej akcje notowane były na giełdzie w Paryżu. 1 marca 1933 r.zakończono zasadnicze prace na całej magistrali.
W początkowym okresie eksploatacji magistrala podlegała dyrekcjom kolei państwowych, przez tereny których przebiegała. Od 1936 r. funkcjonował samodzielny Zarząd Kolei Herby Nowe-Gdynia z siedzibą w Bydgoszczy i tym samym wydzielono ją spod administracji dyrekcji państwowych. Wszystkie pociągi węglowe kursujące magistralą miały pełną obsadę konduktorską, co wymagało wybudowania przy stacji w Tarnowskich Górach noclegowni o 200 łóżkach. Konduktorzy zajmowali się między innymi ochroną ładunku węgla przed kradzieżami, które miały miejsce na trasie przejazdu pociągów w każdym prawie przypadku ich zatrzymania się. Konduktorzy prowadzący pociągi węglowe zostali nawet w tym celu uzbrojeni w karabiny. Już w roku otwarcia magistrali przewieziono nią 3,2 min ton towarów, co dało ponad milion złotych zysku. Jako ciekawostkę należy dodać, że kolejarze obsługujący magistralę otrzymywali dodatek węglowy, który wypłacano niezależnie od zajmowanego stanowiska. W 1939 r. wynosił on 30 zł miesięcznie.
Obligacja na okaziciela Spółki Compagnie Franco-Polonaise de Chemins de Fer Silesie-Baltique o nominale 1000 franków z 1931 r.
Źródła:
Rocznik polskiego przemysłu i handlu 1938. Polska Spółka Wydawnictw Informacyjnych, Warszawa 1938.
Soida K., Karniewski J., Roszak T., Dąbrowski H., Podlejski Z., Szafirski T.: Dzieje katowickiego okręgu kolejowego Śl. DOKP Katowice 1997.
Wilczek M.T.: Spółki akcyjne Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego i ich papiery wartościowe [do 1945 r.] AE Katowice 2006.
Zapraszam na kolejne notki w każdy poniedziałek i czwartek o 20.00
