Europoseł Jacek Saryusz-Wolski (PiS) podniósł nową i zasadniczą kwestię w związku z karami orzeczonymi przeciwko Polsce przez TSUE w dniu 20 września br. w postaci okresowej kary pieniężnej w kwocie 0,5 mln EUR dziennie za uchybienie zobowiązaniom wynikającym z postanowienia wiceprezes Trybunału z dnia 21 maja 2021 r.
Poseł podaje, że sankcje TSUE są bezprawne i bezskuteczne w RP, gdyż decyzje ws. kopalni Turów zgodnie z unijnym prawem może podejmować tylko Rada i tylko jednomyślnie, nie może czynić tego TSUE.
Saryusz-Wolski wskazuje konkretnie, że decyzje ws. kopalni Turów (7 proc. energii to 3.2 mln gospodarstw domowych) może podejmować tylko Rada według art. 192 ust. 2c w związku z art. 194 ust. 2 Traktatu o Funkcjonowaniu UE.
Przepisy te stanowią:
Art. 192 ust 2 mówi m.in., że Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim , Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, uchwala „środki wpływające znacząco na wybór Państwa Członkowskiego między różnymi źródłami energii i ogólną strukturę jego zaopatrzenia w energię”.
Art. 194 mówi m.in. o nienaruszaniu „prawa Państwa Członkowskiego do określania warunków wykorzystania jego zasobów energetycznych, wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury jego zaopatrzenia w energię”.
Źródło: https://www.tvp.info/55985073/jacek-saryusz-wolski-sankcje-tsue-sa-bezprawne-i-bezskuteczne-w-rp
W kontekście powyższego warto prześledzić dokładnie, w jaki sposób TSUE wydał postanowienie o karach.
Czego dotyczyła skarga Czech przeciwko Polsce? (sprawa C-121/21)
Republika Czeska wniosła w dniu 26 lutego 2021 r. do Trybunału o orzeczenie, że Rzeczpospolita Polska:
1. ustanowiła w prawie krajowym przepisy, zgodnie z którymi można przedłużyć koncesję na wydobywanie węgla brunatnego o 6 lat bez przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko i zgodnie z którymi postępowanie w sprawie udzielenia koncesji na działalność wydobywczą jest w większości przypadków niepubliczne. W ten sposób dopuściła się naruszenia dyrektywy 2011/92.
2. naruszyła dyrektywę 2011/92 ze względu na to, że nadała rygor natychmiastowej wykonalności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia polegającego na wydłużeniu okresu i rozszerzeniu działalności wydobywczej w kopalni Turów do 2044 r., efektem czego wyłączyła w przypadku tej decyzji możliwość skutecznej ochrony prawnej. Rzeczpospolita Polska naruszyła również dyrektywę 2000/60 ze względu na to, że decyzja
o środowiskowych uwarunkowaniach nie obejmuje w odpowiedni sposób całego okresu trwania przedsięwzięcia z punktu widzenia wpływu wydobycia na stan części wód.
3. naruszyła dyrektywę 2011/92 ze względu na to, że uniemożliwiła dopuszczenie zainteresowanej społeczności i Republiki Czeskiej do udziału w procedurze udzielenia ostatecznej koncesji na działalność wydobywczą w kopalni węgla brunatnego Turów do 2026 r., że nie opublikowała wydanej koncesji i przesłała ją Republice Czeskiej z opóźnieniem i w niekompletnej postaci, że polskie prawo stoi na przeszkodzie weryfikacji takiej koncesji przez zainteresowaną społeczność, a także ze względu na to, że w tej koncesji nie uwzględniono należycie wpływu na środowisko. W ten sposób Rzeczpospolita Polska dopuściła się też naruszenia dyrektywy 2003/4 i zasady lojalnej współpracy z art. 4 ust. 3 TUE.
A zatem skarga Czech dotyczyła naruszenia dyrektywy 2011/92, dyrektywy 2000/60 i dyrektywy2003/4 oraz traktatu UE (zasada lojalnej współpracy) przy przedłużaniu koncesji na wydobywanie węgla w kopalni "Turów" oraz wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia polegającego na wydłużeniu okresu i rozszerzeniu działalności wydobywczej w kopalni Turów do 2044 r.
Źródło: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:62021CN0121&from=EN
Wniosek Czech z 26 lutego o zastosowanie środka tymczasowego
Czesi wnieśli o wydanie nakazu niezwłocznego zaprzestania wydobywania węgla brunatnego w kopalni Turów do czasu wydania przez Trybunał wyroku rozstrzygającego co do istoty sprawy.
W odpowiedzi Polska wniosła o odrzucenie wniosku jako oczywiście niedopuszczalnego wraz z tytułem ewentualnym o oddalenie wniosku ze względu na jego bezzasadność.
Polska podniosła m.in., że w przypadku uwzględnienia skargi Czech okoliczność ta nie musi skutkować zaprzestaniem działalności wydobywczej w kopalni "Turów", a wykonanie wyroku musiałoby polegać na usunięciu wad i braków w zakresie decyzji OOŚ oraz koncesji na wydobywanie węgla brunatnego.
Trybunał w dniu 21 maja odrzucił argumentację strony polskiej i przychylił się do wniosku Republiki Czeskiej. Szczegóły tutaj:
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:62021CO0121&from=EN
Postanowienie TSUE z 20 września
TSUE jednoosobowo postanowił, że oddala wniosek Polski o uchylenie postanowienia wiceprezes Trybunału z dnia 21 maja 2021 r., o zastosowaniu środka tymczasowego oraz zobowiązał Polskę do zapłaty na rzecz Komisji Europejskiej okresowej kary pieniężnej w wysokości 500 000 EUR dziennie, począwszy od dnia doręczenia postanowienia aż do chwili, w której Polska zastosuje się do treści postanowienia wiceprezes Trybunału z dnia 21 maja 2021 r.
Republika Czeska była wspierana przez Komisję Europejską, którą reprezentowali K. Herrmann oraz M. Van Hoof, G. Gattinara i M. Noll-Ehlers, w charakterze pełnomocników.
W dniu 29 czerwca 2021 r. Rzeczpospolita Polska przedstawiła uwagi na piśmie w przedmiocie wniosku o zastosowanie środka tymczasowego, w których wniosła o jego odrzucenie. Ponadto zwróciła się o rozpoznanie tego wniosku przez wielką izbę Trybunału oraz wysłuchanie ustnych uwag stron.
Odrębnym aktem, złożonym w sekretariacie Trybunału w tym samym dniu, Rzeczpospolita Polska złożyła również w oparciu o art. 163 regulaminu postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości wniosek zmierzający do uchylenia postanowienia z dnia 21 maja 2021 r. oraz o rozpoznanie tego wniosku przez Trybunał w składzie wielkiej izby oraz o wysłuchanie ustnych uwag stron.
Wiceprezes TSUE stwierdziła, że:
Wyłącznie do wiceprezesa Trybunału należy dokonanie w każdym konkretnym przypadku oceny tego, czy złożone do niego wnioski w przedmiocie środków tymczasowych wymagają przekazania ich Trybunałowi celem przydzielenia składowi orzekającemu.
W niniejszej sprawie wiceprezes Trybunału uważa, że w złożonym przez Rzeczpospolitą Polską wniosku zmierzającym do uchylenia postanowienia z dnia 21 maja 2021 r. nie ujawniono żadnej okoliczności, która mogłaby wymagać przydzielenia go składowi orzekającemu, efektem czego nie ma potrzeby kierować tego wniosku do Trybunału.
W drugiej kolejności, w odniesieniu do wniosku o wysłuchanie stron, należy przypomnieć, że dokonywana dla celów rozstrzygnięcia sporu ocena znaczenia wniosku w kontekście przedmiotu tego sporu i z punktu widzenia konieczności uzyskania wyjaśnień stron należy wyłącznie do sędziego orzekającego w przedmiocie środków tymczasowych.
Co do istoty Polska podnosiła, że:
W pierwszej kolejności, że na podstawie przeprowadzonych analiz w przedmiocie wykonania postanowienia z dnia 21 maja 2021 r. możliwe było ustalenie, że wstrzymanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów spowoduje siłą rzeczy trwałe wyłączenie elektrowni Turów. Zdaniem Polski elektrownia ta, ze względu na swój układ technologiczny, nie może zostać ponownie uruchomiona po wygaszeniu pracy wszystkich jej bloków energetycznych. Ponadto ze względu na przeszkody technologiczne i logistyczne oraz wymagania środowiskowe nie jest możliwe spalanie w tej elektrowni węgla brunatnego z innych kopalni odkrywkowych. Okoliczności te nie zostały uwzględnione w postanowieniu z dnia 21 maja 2021 r.
W drugiej kolejności, że wstrzymanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów może pociągnąć za sobą zagrożenia dla środowiska i bezpieczeństwa, takie jak powstawanie osuwisk, które mogą spowodować zniszczenie lub uszkodzenie systemu odwadniania lub też uszkodzenie ekranu przeciwfiltracyjnego.
W trzeciej kolejności, że kontynuacja wydobycia węgla brunatnego jest niezbędna w celu zabezpieczenia wyrobiska kopalni Turów. Bez dalszego prowadzenia tej działalności nie jest bowiem możliwe zagwarantowanie, że skarpy i zbocza nie utracą stateczności w efekcie negatywnego wpływu infiltracji wody deszczowej i wód podziemnych.
W czwartej kolejności, że zaprzestanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów nie umożliwia zapobieżenia obniżaniu się poziomu zwierciadła wód podziemnych na terytorium czeskim. Zawieszenie tego wydobycia na czas trwania postępowania głównego nie może przyczynić się do poprawy zaopatrzenia w wodę na terytorium czeskim.
W piątej kolejności, że wstrzymanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów może też spowodować realne zagrożenie dla bezpieczeństwa polskiego i europejskiego systemu elektroenergetycznego. Awaria, do której doszło w dniu 17 maja 2021 r. w stacji elektroenergetycznej Rogowiec (Polska), unaoczniła, że wstrzymanie wydobycia powoduje zwiększone zagrożenie dla bezpieczeństwa polskiego systemu elektroenergetycznego.
W szóstej i ostatniej kolejności, że zaprzestanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów może uniemożliwić dostawy energii cieplnej i wody pitnej na obszarze Bogatyni (Polska) i Zgorzelca (Polska), powodując zagrożenie dla zdrowia i życia mieszkańców tego obszaru.
Trybunał arbitralnie odrzucił argumenty strony polskiej.
Polska podniosła też, że złożony przez Republikę Czeską wniosek o nałożenie okresowej kary pieniężnej jest niedopuszczalny ze względu na to, że w ramach postępowania w przedmiocie środka tymczasowego uprawnienie do złożenia takiego wniosku należy do wyłącznej kompetencji Komisji, jako strażniczki traktatów.
W odpowiedzi wiceprezes TSUE stwierdziła m.in.:
W szczególności sędzia orzekający w przedmiocie środków tymczasowych powinien być w stanie zapewnić skuteczność nakazu skierowanego do strony na podstawie art. 279 TFUE, przyjmując dowolny środek mający na celu zapewnienie przestrzegania przez tę stronę postanowienia w przedmiocie środków tymczasowych. Środek taki może w szczególności przewidywać nałożenie kary pieniężnej, w wypadku gdyby wspomniany nakaz nie był przestrzegany przez stronę, do której jest skierowany.
Swój wywód sędzia zakończyła konkluzją:
W tych okolicznościach złożony przez Republikę Czeską wniosek zmierzający do nałożenia na Rzeczpospolitą Polską okresowej kary pieniężnej jest dopuszczalny.
Więcej tutaj:
https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=Turow&docid=246301&pageIndex=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=647461#ctx1
Jak wynika z dokumentów sprawy Polska nie podnosiła do tej pory braku kompetencji TSUE do orzekania o zaprzestaniu wydobycia węgla w Kopalni "Turów". Jeśli europoseł Saryusz-Wolski ma rację, to linia obrony polskich interesów winna być pilnie uzupełniona.
