- - - - - - - - - - - - - - - - -
Notka nadesłana na.www.okruchy1864.pl
przez pana Kazimierza Krawiarza z Kórnika
UWAGA: obrazy szczegółowe obligacji powstańczych można zobaczyć na www.okruchy.pl[nr 17-20]
Panu Kazimierzowi bardzo dziękuję - i udostępniam:
- - - - - - - - - - - - - - - - -
Kazimierz Krawiarz
FINANSOWANIE POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863
Powstanie styczniowe, właściwie wojna 1863, finansowane było z różnych źródeł. Były to dobrowolne datki ludności, przymusowe podatki, rekwizycje kas rządowych i skarbowych, emisja obligacji pożyczki narodowej i inne wpływy.
Ogólnonarodowa 5 % pożyczka, którą najpierw traktowano jako przymusową planowano zaciągnąć do sumy 21 mln złotych polskich okazała się nierealna. Zamieniono ją na dobrowolną i powiększono sumę emisji do wysokości 40 milionów. Obligacje te drukowano na podstawie dekretu Rządu Narodowego z 10 października 1863 r. Obligacje tymczasowe drukowano w Warszawie i miały być później wymieniane na obligacje stałe. Emitowano je na okaziciela, a przygotował je Wydział Skarbu Rządu Narodowego. Emisja obligacji tymczasowych przedstawiała się następująco:
100 złp. – lit. A, koloru czerwonego, 80 tys. sztuk
500 złp. – lit. B, koloru niebieskiego, 16 tys. sztuk
1 000 złp. – lit. C, koloru fioletowego, 12 tys. sztuk
5 000 złp. – lit. D, koloru zielonego, 1.6 tys. sztuk
10 000 złp. – lit. E, koloru żółtego, 400 sztuk
Wprowadzone do obiegu, obligacje tymczasowe ostemplowano dużą okrągłą pieczęcią Rządu Narodowego, z herbami Polski, Litwy i Rusi oraz małą pieczęcią Wydziału Skarbu Rządu Narodowego.
Do mojego zbioru trafiły obligacje 100, 500 i 1000 złp. w drodze wymiany z ks. kanonikiem Janem Górnym, członkiem Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Poznaniu. Od 1 lipca 2003 r. jest on emerytem i przebywa w Domu Księży Seniorów w Poznaniu. Poprzednim właścicielem tych obligacji był Ludwik Gocel (1889 – 12.10.1966) – historyk, kolekcjoner i bibliofil. W jego kolekcji znajdowały się druki z powstań narodowych 1831 i 1863, Wielkiej Emigracji do 1863, czasopisma, ulotki i inne pamiątki. Większość jego zbiorów przepadła w Powstaniu Warszawskim. Ocalałą część po wojnie przewiózł do Puszczykowa, gdzie zmarł. W latach 60. XX wieku, niektóre walory numizmatyczne przekazał ks. Janowi Górnemu.
Obligacje stałe drukowano w Paryżu w większym formacie na lepszym papierze, w takich samych pięciu nominałach jak obligacje tymczasowe. Podpisywali je członkowie Komisji Długu Narodowego: Ks. Władysław Czartoryski (1828 – 1894) jako prezes, Józef Ordęga i doktor Seweryn Gałązowski (1801-1878).
Rząd Narodowy 15 grudnia 1863 r. wydał dekret o emisji obligacji tymczasowych pożyczki narodowej o wartościach 20 i 40 złp., na ogólna sumę 10 mil złotych polskich. Te obligacje również drukowano we Francji, a podpisywali je Józef Ordęga, członek Komisji Długu Narodowego i Karol Ruprecht, komisarz Rządu Narodowego.
Rząd Narodowy tajnym dekretem z dnia 25 lipca 1863 r. zlecił emisję „monety papierowej” o nazwie moneta narodowa polska. Dekret ten zatwierdził druk banknotów o nominałach 1,2,5,10,25,50 i 100 złp. na kwotę 50 mil złp. W Paryżu ich emisję przygotowała Komisja Długu Narodowego, projekty-wzory wykonał Adam Piliński. Druk zlecono J.B. Meyerowi drukarzowi z Cusset, lecz po rozwiązaniu z nim kontraktu, wykonała go firma F.Thibauda z Clermont-Ferrand. W czerwcu 1864 r. przesłano Komisji Długu Narodowego do Paryża gotowe banknoty na sumę 23 mil. złp. Tragiczny koniec powstania przesądził, że cały ich nakład o wadze ponad 8 ton zniszczono i nie zachował się żaden egzemplarz.
Były jeszcze imienne kwity wraz z awizacjami, potwierdzającymi uiszczenie podatku narodowego a także pojedyncze pokwitowania ofiary na cele narodowe ale te są bardzo rzadkie, gdyż stanowiły one dowód wsparcia powstania i ich posiadaczowi groziły represjami. Emisja oraz rozprowadzanie obligacji wśród ludności napotykały na duże trudności. Posiadanie takich walorów podczas rewizji, groziło surowymi sankcjami ze strony ciemiężycieli.
OFIARODAWCY Z WIELKOPOLSKI
Po wybuchu powstania zawiązał się w Poznaniu tajny Komitet Narodowej Solidarności, powołany do życia za sprawą Jana Działyńskiego z Kórnika. W jego skład wszedł Roger Raczyński z Rogalina oraz Aleksander Guttry, Władysław Niegolewski, Bogusław Łubieński i Marian Jaroczyński. Komitet wyłonił ośrodek wykonawczy pod nazwą Komitet Wielkiego Księstwa Poznańskiego, który był w ścisłym kontakcie z Rządem Narodowym w Warszawie. Od początku lutego 1863 roku do dóbr Rogalińskich docierali potajemnie ochotnicy, których przerzucano do Królestwa. Właściciel Rogalina Roger Raczyński (1829-1864) wspierał finansowo grupy powstańcze, uzbrajając je w broń i żołnierski ekwipunek. Dla zdobycia na ten cel środków sprzedał część majątku klucz Mechliński pod Śremem, dużą sumę ponad 500 tysięcy złotych polskich wydał w ratach na zakup broni za granicą. Jego żona Konstancja ekwipowała powstańców, którzy z dóbr rogali ńskich poszli do powstania, a ich rodziny otaczała opieką materialną. Jan Działyński, zaciągnął ogromną pożyczkę u swojej żony Izabeli pod zastaw majątku w Gołuchowie i przeznaczył te pieniądze na uzbrojenie przynajmniej trzech oddziałów powstańczych. Podobnie uczyniło wielu Wielkopolan: Edmund Taczanowski, Adolf Łączyński, Władysław Euzebiusz Kosiński, Wacław Koszutski, Witold Turno i inni.
LONDYŃSKA OBLIGACJA POŻYCZKOWA
Komitet Centralny Polski wspólnie z Komitetem Centralnym Europejskim wydał w 1853 r. obligację w formie „niby-banknotu” celem zdobycia funduszów na działalność wyzwoleńczą Polski o czym świadczy napis „SKARB WYZWOLONEJ POLSKI”. Wyemitowano nominały 10, 25,50 i 100 złotych polskich.
Obligacja prezentowana, 10 złotych polskich w moim zbiorze pochodzi również ze zbioru Ludwika Gocela. W narożach umieszczono równowartość w obcych walutach: u góry: 5 szylingów angielskich i 6,25 franka francuskiego, u dołu: 6,25 franka włoskiego oraz 1 talar 20 srebrnych groszy pruskich Podpisy: po lewej: Giovanniego Mazziniego (1805-1972), rewolucjonisty włoskiego, organizatora tajnego związku karbonariuszy, po prawej: działaczy politycznych Towarzystwa Demokratycznego Polskiego: Stanisława Worcela (1799-1857), Leona Zienkowicza (1808-1870), i Antoniego Żabickiego (1818-1889), byłego kapitana Legionu Polskiego na Węgrzech. Obligację wydrukowano na cienkim różowym papierze o wymiarach 115x162 mm. U dołu ręcznie wypisywano numer obligacji.
Środki uzyskane z emisji tej obligacji posłużyły wspieraniu działań powstańczych w Polsce w 1863 r.
Źródła: Katkowski T. Tysiąc Lat Monety Polskiej. Wydawnictwo Literackie Kraków 1974 (wyd II)., Koziczyński J. Banknoty Polskie Kolekcja Lucow. T I. 1794-1866. Warszawa 2000., Apolinarski A. 100 złotych polskich emisji 1 maja 1830 roku. Biuletyn Numizmatyczny 2012:1 (365): 7-14.
Kazimierz Krawiarz
- - - - - - - - -
NADTO GOSPODARZ STRONY ZAPRASZA:
b) na najbliższy koncert:"POWSTALI 1863"w Poznaniu w Auli UAM - w tę sobotę o godz. 18.00 (a wcześniej, przed południem, będzie konferencja popularnonaukowa o powstaniu styczniowym - zacne osoby będą tam głosić - w Pałacu Działyńskich, zob.[TU]) - i na wszelakie inne koncerty;
a) do dzielenia sie okruchami wspomnień etc. na stronieWWW.OKRUCHY1863.PL
c) do płyty własnej "Idźmy!śpiewy powstańcze 1863", która po raz pierwszy pokaże się podczas w/w koncertu w dniu 19 stycznia [klip z płyty- tu].
z ukłonami, jk
