Na początku roku 1941 Stalin był przekonany o tym, że Wehrmacht jest osłabiony i musi odbudowywać siły nadwyrężone serią kampanii roku poprzedniego. Przewidywano także, że Hitler przystąpi do ataku na Wielką Brytanię siłami lądowymi. Z Berlina docierały sprzeczne informacje wywiadowcze na temat planów Führera.
Po ataku Włoch na Grecję i kłopotach Mussoliniego w walce z Grekami i Brytyjczykami, Niemcy zdecydowali się na inwazję bałkańską. Wiosna 1941 roku upłynęła pod znakiem walk w Jugosławii i Grecji, czego finałem było pokonanie tych państw przez Niemców i Włochów do początków Czerwca.
Stalin tymczasem pewny tego, że impet niemieckiego uderzenia wciąż będzie szedł w kierunku Wielkiej Brytanii rozpoczął przygotowania do wielkiego pochodu na zachód. Miała to być akcja wyzwoleńcza narodów z jarzma hitlerowskiego okupanta, w efekcie której w poszczególnych stolicach miano zainstalować u władzy odpowiednie składy osobowe rekrutujące się z lokalnych partii komunistycznych. Nad granicą zgromadzono siły uderzeniowe Zachodniego i Kijowskiego okręgu wojskowego. Uważa się, że Związek Radziecki miał zaatakować Hitlera w lipcu 1941 roku. Wyprodukowano nawet w Maju rozmówki rosyjsko - niemieckie dla żołnierzy i oficerów, w których umieszczono zwroty pomocne przy zdobywaniu języka u jeńców wrogiej armii.
Nie wiemy do końca jak by potoczyła się akcja Sowietów - plany sztabowe RKKA mówią o planowanym kontruderzeniu wojsk radzieckich w przypadku akcji militarnej Niemiec; wiemy jednak że Hitler przechytrzył Stalina. Jego marzenie, czyli wojna z bolszewizmem oraz pragnienie zdobycia wschodu dla niemieckiego osadnictwa i kolonizacji miały się ziścić już 15 Maja 1941 roku. Bowiem plan Barbarossa przewidywał atak już w tym miesiącu, by zdążyć do Moskwy przed nastaniem słynnych rosyjskich mrozów. Hitler musiał odłożyć te plany że względu na trudności napotkane w Jugosławii i Grecji. Do końca więc prowadził grę pozorów wobec ZSRR, agenci niemieccy uspokajali stalinowskich wywiadowców swymi fałszywymi informacjami, zaś Führer wystosował do Stalina osobisty list z zawartymi w nim tłumaczeniami powodów dla których przesuwa całe dywizje na wschodnie pogranicze Rzeszy. Powodem miało być uchronienie niemieckich jednostek przed zasięgiem lotnictwa brytyjskiego oraz rekonwalescencja na głębokich tyłach.
Wszystko wskazuje na to, że Stalin ufał Niemcom gdyż zignorował doniesienia siatki szpiegów w Japonii na temat dokładnej daty ataku Niemiec, ostrzeżenia wywiadu angielskiego uznał za blef a zaufanym ludziom w Berlinie zarzucał panikarstwo.
Tak więc noc z 21 na 22 czerwca 1941 roku była pełna pijatyk, hulanek i zabaw po radzieckiej stronie granicy, ponieważ był to środek weekendu. Niemcy zaś grzali już silniki samolotów, wojska lądowe zajmowały pozycje wyjściowe a samoloty zwiadu naruszały przestrzeń powietrzną ZSRR. W tę krytyczną noc, dezerter z Wehrmachtu - niemiecki komunista przedostał się na stronę radziecką i poinformował placówkę pograniczną o planowanej inwazji. Stalin po otrzymaniu meldunku nakazał rozstrzelać tego człowieka.
O godzinie 3:15 Hitler zdradził sojusznika. Wojska niemieckie napadły na ZSRR. Potężne naloty Luftwaffe już w pierwszym dniu wojny zniszczyły około 5 tys. samolotów, armie niemieckie parły i okrążały kolejne zgrupowania jednostek radzieckich. Pełna klęska na froncie, ucieczki w popłochu i porzucanie sprzętu wojskowego - wszystko to uwieczniały niemieckie kroniki filmowe. W pierwszym miesiącu wojny Niemcy zdobyli zachodnią część Ukrainy, całą Białoruś i większość terenów państw bałtyckich. W grudniu mieli już Kijów i stali pod Moskwą. Armia Czerwona w pierwszej fazie wojny straciła ogromną liczbę sprzętu wojskowego, około 5 milionów żołnierzy i była bliska załamania. Ogromne straty notowano też na tyłach frontu gdzie okupant pastwił się nad ludnością cywilną i jeńcami wojennymi. Stalin w pierwszych tygodniach wojny przeszedł załamanie nerwowe i chciał zrzec się władzy. W gronie zaufanych przyznał: "Przepierdoliliśmy w kilka tygodni cały dorobek Lenina"; To była totalna klęska wielkiego kolosa, którego przywódca dał się omamić Hitlerowi. Jesienią 1941 roku Stalin za pośrednictwem ambasadora Bułgarii a także bezpośredniego spotkania jego człowieka Mierkułowa z generałem Wolffem proponował Niemcom pokój, zrzekł się Ukrainy, Białorusi i państw Bałtyckich. Hitler odrzucił propozycję mając już swoją armię na przedpolach Moskwy.
Taką cenę musieli zapłacić sowieccy przywódcy za sojusz z wiarołomnym partnerem. I nie był to koniec daniny krwi narodów ZSRR. Szacuje się że do końca wojny zginęło 25 milionów obywateli ZSRR, zachodnia część kraju została zrujnowana. Hitler oszukał Stalina perfidnie. Sowieci mimo zwycięstwa w wojnie, moralnie wyszli na niej dennie. Do dziś Rosja ma wielki problem ze swoją historią, wojna z lat 1941 - 1945 pełna jest heroizmu i poświęcenia. Nie zakryje jednak tego, co wyrządził ZSRR narodom ościennym w latach 1939 - 1941.
W imię krótkotrwałych korzyści przyległa Sowietom łatka wspólników Hitlera.
