Przez wiele lat moim ulubionym bohaterem literackim był Bańbuła. Być może Państwo nie skojarzą tej postaci od razu, ale postaram się podać naprowadzające tropy. Nie jest to bohater tytułowy ani główny, nie jest nawet znaczącą osobą w drugim planie. Autor poświęcił mu w swym dziele zaledwie jedno zdanie, a w zasadzie nawet pół zdania, które brzmiało: "jeden tylko Bańbuła zachował przyzwoitość i konwencjonalnie rżnął nożem". Jakaż to musiała być rzeź, podczas której przyzwoitością było chlastanie nieprzyjaciół nożem! Czyżby była to wizja rewolucji z "Nie-boskiej komedii" Krasińskiego? (Utwory zagranicznych autorów specjalizujących się w rzezi typu King, odrzućmy od razu z uwagi na wyraźnie słowiański rodowód imienia Bańbuły). Dla ułatwienia dodam, że rzecz dzieje się podczas wesela...
...w Atomicach Sławomira Mrożka. Gdy już wszystko jasne, przypomnę, że początek tego zdania brzmiał: "Już i inne rakiety latać zaczęły...". Wspominam dziś z bez mała rozrzewnieniem Bańbułę, bo zdałem sobie sprawę, jak goniąc za coraz nowymi książkami, autorami, łatwo porzucamy przyjaciół młodości. Wpadł mi w ręce tomik z utworami Mrożka z 1975 roku i przepadłem z kretesem w dobrze mi znanych, choć zapomnianych utworach. Nie chcę się rozwodzić nad Mrożkiem w ogóle, bo wyszłaby mi praca doktorska z habilitacją razem. Zostanę przy Bańbule. Jak mistrzowsko, w krótkich słowach można oddać charakter wydarzeń, że pół zdania wystarczy, by czytelnik zobaczył jak żywą postać nonkonformistycznego chłopa, który ma postęp w miejscu, gdzie plecy tracą swą szlachetną nazwę, plwa na głowice jądrowe i robi to, co jest stuprocentowo skuteczne - rżnie nożem. Zwolennicy postępu odnajdą w nim symbol zaściankowości i ciemnoty; gdyby utwór powstał bliżej naszych czasów, byłby Bańbuła okrzyknięty przywódcą moherowego ciemnogrodu. To świadczy też o uniwersalności utworów Mrożka - nie starzeją się, więc wracajmy do nich. Polecam.
