Poznaj swój Kraj

Wolność w Kraju nad Wisłą

Korzystanie z podmiotowości w epoce cyfrowej gospodarki, czyli obywatelstwa w życiu osobistym i rzeczpospolitej w życiu wspólnotowym, wymagać będzie, jak to pisałem w kilku wcześniejszych tekstach, przyjęcia strategii humanizacji. Strategii, którą kultury cywilizacji łacińskiej czym prędzej powinny zacząć się konfrontować z rozwijaną i w Chinach i w Północnej Ameryce i w Davos strategią depopulacji. Bez wygrania tej konfrontacji należy się spodziewać nad naszymi głowami ogłoszeń WOKE MAKES FREE.

Rys. 1. Oczekiwania kierunkowych założeń narodowej strategii rozwoju. Opracowanie własne.

Nie wystarcza przy tym by w narodowych strategiach rozwoju ujawniać zagrożenia indywidualizmu korzyści i subiektywizmu poznania i przeciwstawić je postulatom wspólnotowości i obiektywizmu. Nie wystarcza też sformułowanie w nich oczekiwań zastąpienia ekonomii pragnień ekonomią potrzeb i zastąpienia rządzenia autokratycznego rządzeniem demokratycznym. Konieczne jest tak głębokie rozpoznanie źródeł zagrożeń globalnym sterowaniem naszym życiem, by w oparciu o fenomen solidarności międzypokoleniowej podołać trudowi wykorzystania nowoczesnych technologii dla równości i wolności.

Rys. 2. Cyfrowe poszerzenie kultury. Opracowanie własne.

Podobnie jak instytucjonalne wykorzystanie druku jest symbolicznym momentem przełomu w trwającym kilkaset lat procesie przechodzenia od średniowiecznej epoki gospodarki feudalnej do nowożytnej epoki gospodarki liberalnej, podobnie technologiczne wykorzystanie sztucznej inteligencji jest symboliczny momentem przełomu w trwającym już wiele lat procesie przechodzenia od mijającej epoki gospodarki liberalnej do nadchodzącej epoki gospodarki cyfrowej (rys. 2). Procesie który musi respektować rywalizacje pomiędzy różnymi oczekiwaniami wykorzystania ograniczonych zasobów materialnych. Wyrażające się w wymiarze politycznym jako kolizje tak pomiędzy wartościami prywatnymi i publicznymi jaki i wewnątrz tych kategorii.

Rys. 3. Wagi relacji społecznych w trzech kategoriach kultury. Opracowanie własne.

W zakresie cyfrowego poszerzenia czasu relacji społecznych szczególne znaczenie ma wzrost znaczenia wagi relacji w czasie spontanicznym (grecki Kairos) połączony ze spadkiem znaczenia wagi relacji w czasie systematycznym (grecki Chronos). W zakresie cyfrowego poszerzenia przestrzeni relacji społecznych szczególne znaczenie ma wzrost znaczenia wagi relacji w przestrzeni sieciowej, połączony ze spadkiem znaczenia wagi relacji w przestrzeni miejscowej. Z punktu widzenia naturalnej dla każdej wspólnoty kolizji wartości, obie zmiany wag relacji naruszają kody kulturowe niezbędne do zaufania w relacjach społecznych, utrudniając tym samym samoregulację wspólnot w rozwiązywaniu konfliktów.

Reaktywacja wieży Babel

Wyłaniający się z przestawiania znaczeń wag kontaktów w kategoriach czasu i przestrzeni proces hiper-indywidualizmu prowadzi do prymityzowania więzi horyzontalnych i degradowania więzi wertykalnych. Otwiera to warunki dla centralnego sterowania emocjami hiper-subiektywizmu. Co stawia problem zagrożenia subiektywizmem poznawania i zachowania realizmu poznawania w centrum refleksji nad kulturowymi skutkami cyfrowej rewolucji.

Pisząc w swoich dwóch poprzednich tekstach o znaczeniu pedagogiki krajobrazu jako metody zaciekawiania pięknem krajobrazu, wspomniałem o znaczeniu realizmu poznawania, jako stanowiska filozoficznego uznającego poznawalność przedmiotów zewnętrznych względem poznającego podmiotu. Wspomniałem w przekonaniu, że takie stanowisko powinien przyjąć każdy z pedagogów ceniących równość i wolność, chcący odkrywać dziecku urodę otaczającego nas krajobrazu poprzez samokształcenie w rodzinie. Bo tylko przyjęcie realizmu poznawania w rozwoju wiedzy dzięki solidarności międzypokoleniowej pozwoli na uformowanie wytrwałości w poszukiwaniu prawdy.

O zagadnieniu odejścia od realizmu w poznawaniu jako o głównej chorobie trapiącej od wielu wieków Zachód pisze ksiądz Jarzy Szymik [1]. Chorobie porzucenia przekonania „… że jesteśmy w stanie poznać prawdę o tym jak się rzeczy faktycznie mają, jaka jest rzeczywistość” . I dalej: „Wejście w krąg subiektywizmu, epifenomenów które „się wydają” i nic więcej, świadomości, nadświadomości, podświadomości, grzebania w sobie. Ostatecznie: subiektywizm, narcyzm, ja jako pępek świata, a świat jako gabinet luster dla mojego ego. Straszliwe spustoszenie intelektualne kulturowe i duchowe.”

Rys. 4. Kluczowe zagrożenie kultur narodowych epoki gospodarki cyfrowej. Opracowanie własne.

Porzucanie w refleksji nauk humanistycznych realizmu poznawczego otwiera drzwi dla procesów segmentacji społecznych. Nie ma się też co dziwić że wpuszczane przez globalne centra zniewolenia wirusy kłamstwa i wirusy wojny, wykorzystywać będą te segmentacje do eskalacji i sterowaniem konfliktami. Prowadzącymi poprzez segregacje do depopulacji.

Cywilizacja zrównoważonego rozwoju

Coraz powszechniej przyjmowana jest ekonomiczna prognoza, że polityczne skutki rewolucji sztucznej inteligencji będą musiały uwzględniać globalne procesy polaryzacji dochodowej i strukturalnego bezrobocia. Oznacza to, że formując narodowe strategie modernizacji metod samoregulacji napięć wynikających z rywalizacji o różne sposoby wykorzystania ograniczonych zasobów materialnych, dla zachowania dobrosąsiedztwa pomiędzy narodami winniśmy przyjąć globalną perspektywę oceny społecznych skutków cyfrowych zmian. Tym powszechnie uznanym przez ekonomistów i polityków uniwersalnym kryterium zmian politycznych, obejmującym nie tylko perspektywy lokalne, czy regionalne ale i pomyślność wszystkich mieszkańców ziemi, jest zasada „zrównoważonego rozwoju”.

Rys. 5. Dylemat doboru kryterium oceny zrównoważonego rozwoju. Opracowanie własne.

Politycy, ekonomiści i urbaniści doświadczeni we współpracy w warunkach państwa opiekuńczego[2] przywykli określać cel zrównoważonego rozwoju jako maksymalizację korzyści w części wspólnej obszarów: ekologii, technologii i społeczeństwa. Podejście to jest szczególnie wygodne dla ekonomistów, którzy są metodycznie przygotowani do wprowadzania rozlicznych standardów i wskaźników budujących etatystyczne (konstruktywistyczne) scenariusze działań politycznych. Tymczasem w warunkach postulowanego dla Polski w ramach strategii humanizacji paradygmatu państwa pomocniczego, dominującym w relacji tych trzech obszarów powinno być społeczeństwo, z humanistycznym (personalistycznym) ujęciem relacji społecznych.

Rys. 6. Cztery kroki refleksji dla narodowej strategii rozwoju. Opracowanie własne.

Od kilku lat pisuję bezskutecznie o potrzebie podjęcia przez ekonomistów, którym najłatwiej przewidzieć skutki końca epoki gospodarki liberalnej, pogłębionej refleksji nad znaczeniem pracy solidarnej dla dobrobytu gospodarstw domowych, jako koniecznego fundamentu dla politycznych strategii modernizacji ustrojowych. W pisaniu tym pomijałem wcześniejszy moment, kiedy to poprzez praktykę rodzin w naturalny sposób zaczną się ujawniać nowe dobre praktyki a w ślad za nimi potrzeby nowych kompetencji. Tym razem jako praktykujący dziadek wprowadzam (rys. 6) przed niezbędnymi politykom dla przyjęcia narodowej strategii rozwoju (krok 4) kompetencjami ekonomicznymi (krok 3), kompetencje pedagogiczne (krok 2) a jako pierwsze potrzebne domowym pedagogom krajobrazu kompetencje urbanistyczne (krok 1).

Rys. 7. Kultura przestrzeni fundamentem oceny zrównoważonego rozwoju. Opracowanie własne.

Z punktu widzenia przemian w kulturze przestrzeni humanistyczne (personalistyczne)zdefiniowanie zrównoważonego rozwoju zobowiązuje do przewidzenia w procesach planowania przestrzennego wykorzystywania mechanizmów demokratycznych dla ocen wartości publicznych. Co wymagać to będzie nowych procedur i instytucji ustroju życia publicznego, odpowiednich dla aspiracji obywatelskich w epoce po Gutenbergu. Co z czasem będzie zapewne również wykorzystane dla obywatelskiej podmiotowości w innych obszarach wspólnotowości.

Nie od razu Kraków zbudowano

Uważam, że podstawą dla korzystania z nowych instytucji kultury przestrzeni musi byś edukacja urbanistyczna. W swoich dwóch wcześniejszych tekstach odwołałem się do domowych doświadczeń samokształcenia, gdy uczestnicząc w odkrywaniu przez wnuka słów do opisywania miasta staram się zaciekawiać go pożytkami ze wspólnotowymi i realnością w poznawaniu. Żeby nie poplątać mu pojęć w ty naszym elementarzu przemierzania miasta zacząłem na swoje stare lata dopytywać urbanistów o zasady funkcjonalności i kompozycji ładu krajobrazu.

Rys. 8. Społeczne rzecznictwo krajobrazu dla podmiotowości. Opracowanie własne.

Nie zapominam przy tym, że ponieważ dla zachowania podmiotowości konieczne jest narodowe wzmacnianie relacji w porządkach czasu systematycznego i przestrzeni miejscowych kultura przestrzeni oczekuje wprowadzenia do praktyki wspólnot społecznego rzecznictwa krajobrazu jako kluczowej kompetencji społecznej (rys. 7). Nie znaczy to że przewiduję rozmowy z wnukiem o relacjach pomiędzy formami demokracji bezpośredniej a pośredniej. Znaczy, że jeżeli dostanę pytanie: „a dlaczego ?” to będę potrafił na nie odpowiedzieć słowami odpowiednimi i dla przeszłości i dla przyszłości.

Rys. 9. Edukacja skupina na uczniu dla kultury przestrzeni. Opracowanie własne.

Tak czuję sens pogłębiania swojej kompetencji dla pedagogiki krajobrazu. By język mapy mentalnej krajobrazu mojej podmiotowości był tożsamy z językiem mapy mentalnej samodzielności okresu dojrzewania i językiem mapy mentalnej samorządności okresu dojrzałości. Do czego warto by od kolebki używać pojęć właściwych dla pomiaru wartości.

Rys. 10. Edukacyjna powinność urbanistów dla kultury przestrzeni. Opracowanie własne.

Ponieważ moje dziadkowe nauczanie skupione na uczniu okazuje się i proste i łatwe i przyjemne, za radą swoich dzieci zamierzam zachęcać krajan do podejmowania miejskich podróży edukacyjnych. Co być może uda nam się wesprzeć organizacyjnie w Krakowie środkami pozyskanymi z tegorocznego budżetu obywatelskiego. A dodatkowo społeczną pracą urbanistów uznających nauczanie domowych pedagogów za powinność odpowiednią dla ich zawodu w epoce gospodarki cyfrowej.

[1] Ks. Jerzy Szymik, Dać się ukrzyżować, Gość Niedzielny 6/2023.

[2] https://www.salon24.pl/u/madej/1276795,polskie-racje