Dobrobyt Epoki medialnej wymagać będzie państwowego wsparcia pracy.
Nie ma tego złego co by na dobre nie wyszło
Mam nadzieję, że nieplanowanym efektem pozytywnym rządowego programu ograniczania obowiązków szkolnych może być wzrost roli uczenia się przez całe życie, jako najwartościowszej kulturowo formy wykorzystania czasu w gospodarce opartej na wiedzy. Czemu sprzyjać będą dobre praktyki wsparcia bezpośredniego zaspokajania potrzeb własnych i swoich bliskich przez cyfrowych asystentów.
Pomocne dla tego procesu wprowadzenie zasady samokształcenia do politycznych programów modernizacji systemu edukacji, w tym jego najbardziej wspólnotowej formy samokształcenia w rodzinie, wymagać jednak będzie oparcia się na ekonomicznych prognozach doskonalenia kompetencji pracy oraz na uznaniu znaczenia bilansu czasu poświęcanego na wykonywanie pracy komercyjnej i pracy solidarnej dla globalnego równoważenia rozwoju dobrostanu społecznego. Programów uznających trwałość wartości tworzących cywilizację łacińską jako najlepszego przeciwdziałania dla negatywnych skutków rewolucji sztucznej inteligencji, zmieniającej kluczową dla gospodarki liberalnej zasadę niewidzialnej ręki rynku na zasadę zwycięzca bierze wszystko, co nieuchronnie prowadzić będzie do zróżnicowania dochodowego oraz do strukturalnego bezrobocia.
Uznając polityczną realność takiej perspektywy zmian ustrojowych, w tym opierając się na wartości fenomenu solidarności w integracji wspólnot, liczę na wykorzystanie cyfrowego poszerzenia kultury dla strategii Humanizacji gospodarowania. Zakładam też że postulowana w tej strategii równowaga pomiędzy obu formami zaspokajania potrzeb: pracą komercyjną i pracą solidarną, stawać się będzie globalnie uniwersalnym kryterium zrównoważonego rozwoju dla wspólnot prywatnych i publicznych.
Uznanie tego kryterium przez ekonomię skupioną na zaspakajaniu potrzeb a nie na eskalowaniu pragnień, wydaje mi się obecnie największym wyzwaniem dla racjonalności narodowej refleksji nad powszechnym i sprawiedliwym wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Społeczna pilność podjęcia tego wyzwania przez ekonomistów, ujawnia się obecnie w narodowej potrzebie wsparcia krytycznej refleksji nad rządowymi przygotowaniami do zatrzymania budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego w Baranowie, inwestycji mającej dopasować Środkowo Europejską infrastrukturę komunikacji lotniczo – kolejowo – drogowej do możliwości rozwoju w cyfrowo poszerzonej kulturze.
Zmierzch ekonomii pragnień
Zmiana możliwości prowadzenia wspólnotowej debaty nad warunkami zaspokajania potrzeb z modelu wertykalnego na model horyzontalny, odpowiednia dla przejścia z Epoki piśmiennej do rozpoczętej przez rewolucję sztucznej inteligencji Epoki medialnej, otwiera nowe aspiracje społeczne dla uczestniczenia w politycznym stanowieniu strategii rozwojowych. Należy się spodziewać, że w konsekwencji tej zmiany modelu debaty, ustrojowe warunki do wolności traktowanej jako prawo do odpowiedzialności zaczną zmieniać kulturę polityczną w państwach o ustroju liberalno-konstytucyjnym, z dominacji stanowienia przedstawicielskiego na bliższą logice obywatelskiej odpowiedzialności dominację stanowienia bezpośredniego.
Uważam, że na początku tego procesu konieczna będzie pogłębiona refleksja ekonomiczna nad odpowiedniością miar i zasad oceny perspektyw rozwoju dobrostanu społecznego, odpowiednio do epokowych przemian w gospodarce opartej na wiedzy wywołanych poszerzeniem kultury poznania cyfryzacją mediów i uczeniem głębokim (rewolucja sztucznej inteligencji). Przy czym wydaje mi się, że pierwszym wyzwaniem dla ekonomistów powinna być refleksja nad zagrożeniami dla wolności jakie niesie spadek roli wymiany rynkowej (zasady niewidzialnej ręki) jako mechanizmu samoregulacji racjonalności gospodarczej, zmiany oddziaływującej nie tylko w obszarze gospodarczym (ekonomicznym) ale i w obszarach kulturowym (społecznym) i politycznym (państwowym).
Procesy te podważają wprowadzoną przed dwoma wiekami, fundamentalną dla gospodarki liberalnej zasadę podaż tworzy popyt (Prawo Saya). Dlatego dla prowadzenia debaty o narodowych strategiach rozwoju pierwszym zagadnieniem wydaje się być uznanie zmian zasady upowszechniania innowacji z podażowego wprowadzania innowacji na popytowe wprowadzanie innowacji.
Co w wymiarze charakteru ekonomicznej refleksji o przedsiębiorczości powinno prowadzić do zmiany właściwej dla okresu samoregulacji rynku nazwy: Ekonomia pragnień na właściwą dla okresu samoregulacji wspólnot nazwę: Ekonomia potrzeb. Natomiast w wymiarze założeń filozoficznych strategii rozwoju, powinno prowadzić do zastąpienia dominującego w politykach gospodarczych ostatniego okresu Epoki piśmiennej redukowania życia człowieka do produktywności i konsumeryzmu, na oczekiwane w politykach gospodarczych Epoki medialnej uznanie znaczenia równowagi pomiędzy wszystkimi wymiarami czasu i przestrzeni życia człowieka.
Humanizacja gospodarowania
Przyjmując za Arystotelesem, św. Benedyktem i Norwidem że praca prowadzi do wolności, pół wieku temu jeden z gigantów lubelskiej szkoły personalizmu ksiądz Czesław Bartnik wskazał na kategorię pracodzielności jako na właściwe dla gospodarki opartej na wiedzy dopełnienie czterech cnót kardynalnych cywilizacji łacińskiej. Przywołując tą wartość moralną jako paradygmat systemu finansów publicznych, w tekście Infrastruktura pamięci przedstawiłem zarys służącej wolności strategii Humanizacji gospodarowania, jako alternatywy dla służącej segmentacji, segregacji i wykluczaniu strategii Oligarchizacji gospodarowania.
Rys. 1. Pracodzielność cnotą kardynalną i paradygmatem finansów publicznych strategii Humanizacja gospodarowania. Wszystkie rysunki opracowanie własne AM.
W proponowanej strategii (rys. 1) na pracodzielności opieram potencjały trudu pracy komercyjnej i pracy solidarnej, których zrównoważony rozwój zapewniać powinna samodzielność wspólnot w wartościowaniu prywatnym i wartościowaniu publicznym. W ten sposób nadając kategorii zrównoważony rozwój rolę globalnie uniwersalnego kryterium dla dokonywania wyborów przez kulturowe wspólnoty prywatne (rodzinne) i publiczne (narodowe).
Rys. 2. Infrastruktury dla efektywności pracy.
Przyjmując te zamierzenia pierwszym dylematem modernizacji staje się określenie takich priorytetów w Narodowej Strategii Rozwoju, by państwowe infrastruktury przepływów obiektów (ludzi i rzeczy) oraz informacji, najlepiej wspierały równowagę trudu pracy komercyjnej i trudu pracy solidarnej (rys. 2). Aby uniknąć medialnych manipulacji populistycznymi emocjami w tych debatach, wprowadzanie konkretnych inwestycji infrastrukturalnych do założeń polityk publicznych powinno być poprzedzone powszechnym udziałem w horyzontalnej refleksji obywatelskiej nad roztropnym i dobroczynnym rozporządzaniem ograniczonymi zasobami.
Rys. 3. Ekonomiczna integracja publicznej refleksji nad strategią rozwoju Polski.
Tak stajemy przed nowym wyzwaniem dla ekonomii jako nauki o miarach i zasadach roztropnego i dobroczynnego rozporządzania ograniczonymi zasobami, wsparcia kompetencji obywatelskiej dla racjonalności podejmowania konkretnych politycznych wyborów. Dlatego naturalnym gospodarzami dla integrowania horyzontalnych debat nad kierunkami i priorytetami narodowych strategii rozwoju stawać się powinny akademickie ośrodki refleksji ekonomicznej (rys. 3).
Koszty utraconych korzyści
Uważam, że jednym z powodów dominacji emocji i populizmu w polskich debatach politycznych jest brak pozytywnej wizji powiązania pożytków z pracy komercyjnej i z pracy solidarnej dla podnoszenia dobrobytu. I wyprowadzenia z tej wizji koniecznością państwowych inwestycji w infrastrukturę przepływów obiektów i przepływów informacji odpowiednio do możliwości technologicznych Epoki medialnej.
Szczęśliwie dla takiego podejścia, w okresie rządów Prawa i Sprawiedliwości podjęto budowę zapowiadanego od lat Centralnego Portu Komunikacyjnego, jako nowatorskiego w skali Europy węzła komunikacyjnego integrującego sieci przepływów ludzi i rzeczy. Podobnie szczęśliwie w końcu ubiegłego roku wsparto środkami NCBiR budowę nowatorskiej w skali Europy platformy polskiego wielkiego modelu językowego (PLLUM) mającego zmienić sieć przepływów informacji.
Podnoszone obecnie przez nowy rząd zastrzeżenia wobec budowy CPK powinno wywołać refleksję ekonomistów nad racjonalnością prowadzonych od 2017 roku działań inwestycyjnych, nie tylko w kontekście możliwości zmarnowania już dokonanych nakładów jako kosztów wydatkowych ale i w kontekście zmarnowania korzyści jakie Polska mogła by uzyskiwać dzięki istnieniu CPK jako regionalnego integratora komunikacji lotniczej (transatlantyckiej) i kolejowej (dużych prędkości). Szans które będą zmarnowane, jeżeli budowa CPK zostanie usunięta z priorytetów Narodowej Strategii Rozwoju, co powinno być wyliczone i uznane jako koszt ekonomiczny utracenia narodowych korzyści.
Gdyby akademickie ośrodki refleksji na rozwojem możliwości technicznych i nad rozwojem możliwości humanistycznych wsparły postulowaną refleksję ekonomistów, przy okazji mógłby uformować się narodowy model publicznej refleksji nad wspólnym dobrem. Odpowiednio do zachodzącej dzięki nowym technologiom możliwościom zmiany dominacji poznania i stanowienia wertykalnego na dominację poznania i stanowienia horyzontalnego.
