Pedagogika domu

Coraz poważniejszą szansą na jakościowy przełom w systemie upowszechnienia wiedzy są technologiczne możliwości nowych cyfrowych węzłów danych określanych jako modele językowe. To cyfrowe poszerzenie warunków kultury poznania stawia zagadnienie samokształcenia w centrum kompetencji dla powszechnego i sprawiedliwego wykorzystywania nowoczesnych technologii.

Samokształcenia w najszerszym znaczeniu zdobywania wiedzy, którego pierwszy okres wymaga solidarnego wsparcia rodziny. W tym sensie samokształcenie w rodzinie jako praktyka pedagogiczna okresu dojrzewania staje się formacją postawy samokształcenia przez całe życie.

Dlatego przedmiot pedagogiki jako dyscypliny naukowej nie powinien ograniczać się do komercyjnie wykonującego swoje obowiązki pracownika instytucji kultury (szkoły), ale powinien obejmować refleksją również zagadnienia kształcenia we wspólnocie rodzinnej. Tego oczekują praktycy samokształcenia w rodzinie, co potwierdzam i jako praktykujący dziadek i jako autor zestawu scenariuszy dla postoi edukacyjnych (www.silapamieci.pl).

Jako autor tych konkretnych propozycji zostałem zaproszony do przedstawienia opinii o przedmiocie pedagogiki ogólnej na organizowanej w czerwcu br. przez Katolicki Uniwersytet Lubelski konferencji w Kazimierzu Dolnym. Gdzie miałem okazję przedstawić poniższe myśli w szerszym tekście pod tytułem „Pedagogika ogólna dla samokształcenia”.

Samokształcenie – technologiczne, ekonomiczne i edukacyjne przesłanki

Samokształcenie nabiera szczególnego znaczenia ze względu na rozwój małych modeli językowych, które pozwalają użytkownikom na samodzielne trenowanie narzędzi dostosowanych do indywidualnych potrzeb. Technologia ta wspiera przejście od wertykalnego, hierarchicznego modelu wiedzy, do horyzontalnego – partycypacyjnego, opartego na aktywnej współpracy jednostek i wspólnot. Ponadto, samokształcenie jest odpowiedzią na zagrożenia wynikające z dominacji wiedzy płytkiej nad głęboką, stanowiąc mechanizm odzyskiwania epistemicznej suwerenności.

Ekonomicznie rzecz ujmując, potrzeba samokształcenia wynika z coraz szybszych zmian w warunkach pracy, które wymagają ciągłego doskonalenia różnorakich kompetencji. Dlatego samokształcenie nie powinno ograniczać się jedynie do zdobywania kwalifikacji zawodowych. Jest także sposobem efektywnego wykorzystania posiadanych narzędzi technologicznych, służących do bezpośredniego zaspokajania potrzeb własnych oraz bliskich osób, przez co rozwija się w stronę solidarnego współtworzenia wiedzy.

W wymiarze edukacyjnym szczególne znaczenie ma samokształcenie rodzinne. Dlatego postuluję, by uznać je za paradygmat nowoczesnej edukacji, łączącej tradycyjne wartości z nowoczesnymi technologiami. Edukacja przyszłości oparta o samokształcenie w rodzinie powinna stać się przestrzenią wolności, kreatywności oraz indywidualnego rozwoju.

Narodowa Infrastruktura Pamięci – model dla edukacji przyszłości

Kluczowym wyzwaniem strategicznym jest stworzenie Narodowej Infrastruktury Pamięci (NIP) – struktury, która wspierałaby samokształcenie w różnych dziedzinach. NIP składa się z czterech kluczowych elementów:

1. Portale samokształcenia – cyfrowe platformy edukacyjne, zarządzane przez instytucje gwarantujące jakość oferowanych treści.

2. Glosariusze danych – usystematyzowane bazy pojęć i standardów, które zapewniają spójność terminologiczną.

3. Modele językowe – narzędzia sztucznej inteligencji umożliwiające dynamiczną interakcję z zasobami wiedzy.

4. Metody uczenia – techniki dydaktyczne wspierające samodzielne zdobywanie wiedzy.

Model ten przedstawiony jest na rysunku 1.

Rysunek 1. Model Narodowej Infrastruktury Pamięci

Laboratoria inicjacji NIP

Proponuję by inicjacją tej struktury byłyby wyspecjalizowane laboratoria skupiające się na trzech kluczowych dziedzinach samokształcenia: medycznej, pedagogicznej oraz urbanistycznej, oferujące rozwiązania takie jak wirtualni asystenci, cyfrowe akademie czy interaktywne mapy przestrzenne.

Rysunek 2. Laboratoria inicjacji Narodowej Infrastruktury Pamięci

Kolonie Akademickie – klastry edukacyjne przyszłości

NIP realizować ma się poprzez klastry edukacyjne, zwane „Koloniami Akademickimi”, które są efektem współpracy szkół podstawowych i średnich z ośrodkami akademickimi. Każdy klaster posiada unikalną ofertę, różniącą się wykorzystaniem technologii (lokalnie trenowane modele językowe, narzędzia SI), metodologią uczenia (warsztaty, symulacje), oraz stopniem integracji ze środowiskiem lokalnym.

Pedagogika pytań i przyszłość samokształcenia

Praktycznym kontekstem dla postulatu stworzenie nowej subdyscypliny – Pedagogiki pytań, jest przedstawiona propozycja organizacji pozaszkolnych „postojów edukacyjnych”. Ta innowacyjna forma pedagogiki kładzie nacisk na dialog, autorefleksję oraz aktywną rolę ucznia w procesie edukacji. Pedagog staje się mentorem, który wspiera ucznia w samodzielnym dochodzeniu do wiedzy, przełamując tym samym tradycyjny, transmisyjny model nauczania.

Podsumowanie

Narodowa Infrastruktura Pamięci i Kolonie Akademickie to odpowiedź na wyzwania współczesnej edukacji. Wykorzystanie zaawansowanych technologii cyfrowych w połączeniu z głęboką refleksją nad rolą samokształcenia, rodziny i pedagogów pozwala na stworzenie systemu edukacyjnego, który nie tylko rozwija kompetencje, ale także buduje więzi społeczne i międzypokoleniowe.

Jest to zaproszenie do refleksji nad przyszłością edukacji, kierującej drogę ku społeczeństwu świadomemu, kreatywnemu i solidarnemu.