Celnik stał z daleka i nie śmiał nawet oczu wznieść ku niebu, lecz bił się w piersi i mówił: «Boże, miej litość dla mnie, grzesznika». Powiadam wam: Ten odszedł do domu usprawiedliwiony, nie tamten.(Łk 18, 9-14)
Jezus, spotykając Natanaela, na dzień dobry obdarzył go komplementem. „Oto prawdziwy Izraelita, w którym nie ma podstępu”. Starotestamentalna koncepcja sprawiedliwości znacznie różniła się od naszej. Osobista prawość, sedekah, musiała się tam spotkać ze sprawiedliwym sądem, miszpat, bo tylko razem mogły stworzyć to, co my za Grekami oddajemy jednym słowem jako dike, sprawiedliwość.
Natanael ucieszył się z komplementu. Coś, w co zawsze wątpił, teraz w słowach Jezusa zostało potwierdzone i zobiektywizowane. Jego radość nie była jednak pełna. Pomniejszało ją zawstydzenie. Kilka chwil wcześniej na wieść o Jezusie sam Natanael ironicznie oświadczył: „A cóż dobrego może być z Nazaretu?”
Różnica zdań w kwestii ludzkiej sprawiedliwości dochodzi do niebotycznych rozmiarów w przypowieści o celniku i faryzeuszu. Ten ostatni niczym złośliwy demon wywyższa się na modlitwie, upychając bliźnich w ciasne, pejoratywne szufladki, celnik tymczasem milczy zawstydzony i w głębokim poczuciu winy zwraca się do Boga. Dobrze zna swoje wykroczenia, liczy je skrupulatnie jakby były skarbem, dlatego odzyskuje podmiotowość, bo Bóg, tylko on, jest w stanie go od nich uwolnić. Faryzeusz tymczasem traci własne „ja”, zdając się wyłącznie na winy innych. Bez początku, bez końca, bez odpowiedzialności tonie w klasowych sloganach niczym stary marksista.
Służby publiczne demokratycznych państw noszą w sobie cień podobnego faryzeizmu. W chwili, gdy powstawały, a było to pod koniec XIX wieku (ubezpieczenia emerytalne) lub znacznie, znacznie wcześniej (szpitale, sierocińce, szkoły publiczne), społeczeństwo podzielone było na sztywne klasy, a liczydła i inne narzędzia opisu były bardzo niedoskonałe, dlatego chorych, trędowatych, sieroty i wdowy postrzegano wtedy jak zagony wrogiej armii, jak zagrożenie, które wypada minimalizować, a nie jak szansę na rozwój. Jedyne, co można było rozwinąć, służąc zadżumionym, to osobista odwaga i poświęcenie.
Dziś te sprawy wyglądają inaczej. Przedsiębiorstwa handlowe z powodzeniem personalizują wszystkie swoje usługi, rozsyłając do klientów miliony niepowtarzalnych ofert. Z prymitywną, geometryczną równością ta strategia nie ma nic wspólnego, a mimo to każdy z klientów przyjmuje te oferty z zadowoleniem, w pełnym poczuciu sprawiedliwości. Nasze służby publiczne wciąż nie potrafią się zdobyć na podobny personalizm. Centrala w Warszawie i jej plany wciąż bywa tam ważniejsza niż konkretny obywatel i jego chore biodro.
W ubiegłym tygodniu menadżerowie usług publicznych z całej Polski dowiadywali się w Poznaniu, że można działać inaczej. Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka” wespół z miejscowym sejmikiem i licznymi organizacjami partnerskimi zorganizowała wielkie święto solidarności, podczas którego każdy z gości mógł się dowiedzieć jak ratować Polaków zamarzających na ulicach Londynu i jak wychodzić na prostą z bezdomności, bezradności i alkoholizmu, hodując białe jak śnieg jagnięta w podpoznańskich Chudopczycach.
Człowiek jako dramat nie do powtórzenia, a nie obiekt ze strefy zagrożeń, zasługuje na więcej, dlatego poznańscy przedsiębiorcy społeczni chcą nadać ramy prawne budownictwu socjalnemu i drobnej wytwórczości, na które wciąż nie może sobie pozwolić ta część Polski, dla której jedyną alternatywą wobec bezrobocia jest emigracja. Człowiek postawiony wobec ponadjednostkowych wyzwań traci wiarę we własne siły i w innych. Wycofuje się do szarej strefy. Taki człowiek zasługuje przede wszystkim na indywidualne potraktowanie, a najlepszym dowodem na to, że jest ono konieczne i skuteczniejsze niż urzędowe zasiłki, jest czas, w jakim ów człowiek i jego firma zyskuje własne miejsce na rynku, tracąc z czasem niezbędne na starcie ulgi i przywileje.
Dziennik Polski 23-24 października 2010.
Inne tematy w dziale Gospodarka
