W dniu 8 kwietnia 2015 roku wejdzie w życie ustawa z dnia 28 listopada 2014 roku o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U. z 2015 roku, poz.21), która określa zasady, warunki i zakres stosowania środków ochrony i pomocy dla pokrzywdzonego, świadka oraz osób im najbliższych, jeżeli w związku z toczącym się albo zakończonym postępowaniem karnym z udziałem pokrzywdzonego lub świadka albo postępowaniem karnym skarbowym z udziałem świadka, istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia tych osób.
Środki ochrony i pomocy mogą być stosowane także przed wszczęciem postępowania karnego lub karnego skarbowego, jeżeli zagrożenie życia lub zdrowia ujawni się w toku podjętych czynności operacyjno-rozpoznawczych lub postępowania sprawdzającego (art.307 kpk).
Przy ocenie stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego, świadka lub osób im najbliższych bierze się pod uwagę ich właściwości i warunki osobiste, związek ze sprawcą, rodzaj, sposób i okoliczności popełnienia czynu oraz motywację sprawcy.
Środkami ochrony i pomocy są:
- ochrona na czas czynności procesowej;
- ochrona osobista;
- pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu.
Ochrona na czas czynności procesowej może zostać udzielona w przypadku zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego, świadka lub osób im najbliższych i może polegać na obecności funkcjonariuszy policji w pobliżu osoby chronionej w trakcie czynności procesowej z jej udziałem, w drodze do miejsca przeprowadzenia tej czynności lub w drodze powrotnej.
Ochrona osobista może zostać udzielona w przypadku wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego, świadka lub osób im najbliższych w związku z postępowaniem karnym lub karnym skarbowym, jeżeli zachodzi konieczność długotrwałej ochrony, w sprawach, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, oraz w sprawach o przestępstwa określone w art.197 § 1 i 2 kk – (gwałt) oraz art.207 kk (fizyczne i psychiczne znęcanie się nad najbliższymi lub pozostającymi w stosunku zależności), a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także w innych sprawach. Ochrona osobista może polegać na:
- stałej obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej;
- czasowej obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej;
- czasowej obserwacji osoby chronionej i otoczenia, w którym przebywa;
- wskazaniu osobie chronionej bezpiecznych miejsc przebywania oraz czasu i bezpiecznego sposobu przemieszczania się;
- określeniu zakresu, warunków i sposobu kontaktowania się osoby chronionej z innymi osobami.
Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu może zostać udzielona w przypadku wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego, świadka lub osób im najbliższych w związku z postępowaniem karnym lub karnym skarbowym, jeżeli zachodzi konieczność długotrwałej ochrony, a inne środki ochrony i pomocy mogą być niewystarczające, w sprawach, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także w innych sprawach. Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu polega na podejmowaniu czynności organizacyjnych umożliwiających pokrzywdzonemu, świadkowi lub osobie im najbliższej pobyt w innym miejscu niż dotychczasowe poprzez:
- udostępnienie tymczasowego lokalu mieszkalnego, zapewniającego zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych;
- pomoc w wynajęciu mieszkania;
- pomoc w przeprowadzce lub zagospodarowaniu;
- pomoc w załatwieniu ważnych spraw życiowych związanych ze zmianą miejsca pobytu.
Osobie, której udzielono pomocy w zakresie zmiany miejsca pobytu, która nie posiada źródeł utrzymania ani nie może podjąć pracy z powodu zagrożenia dla życia lub zdrowia, można udzielić pomocy finansowej przeznaczonej na:
- zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych;
- pokrycie całości lub części kosztów tymczasowego udostępnienia lokalu mieszkalnego lub wynajęcia mieszkania;
- pokrycie kosztów uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej, jeżeli osoba ta nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Środków ochrony i pomocy udziela właściwy komendant Policji na pisemny wniosek:
- pokrzywdzonego lub świadka, złożony za pośrednictwem organu prowadzącego czynności operacyjno-rozpoznawcze albo postępowanie sprawdzające lub postępowanie przygotowawcze albo sądu, który może przedstawić pisemną opinię w przedmiocie wniosku;
- organu prowadzącego czynności operacyjno-rozpoznawcze albo postępowanie sprawdzające lub postępowanie przygotowawcze albo sądu, złożony za zgodą pokrzywdzonego lub świadka.
We wniosku o udzielenie środków ochrony i pomocy należy wskazać okoliczności uzasadniające ich udzielenie każdej osobie, wobec której mają one być stosowane.
Należy także dodać, iż wobec pozbawionych wolności pokrzywdzonego, świadka oraz osób im najbliższych, dyrektor zakładu karnego na wniosek sądu, przed którym toczy się postępowanie karne, albo prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze obejmuje takiego skazanego szczególną ochroną w warunkach zwiększonej izolacji i zabezpieczenia, jeżeli w związku z toczącym się lub zakończonym postępowaniem karnym, w którym skazany uczestniczy lub uczestniczył w w/w charakterze, wystąpiło poważne zagrożenie lub istnieje bezpośrednia obawa wystąpienia poważnego zagrożenia dla jego życia lub zdrowia (art.88d kkw).
Jednym z rozwiązań w/w ustawy obejmujących pokrzywdzonych, świadków są rozwiązania zmieniające przepisy procedury karnej w zakresie obligatoryjnej anonimizacji danych osób przesłuchiwanych w postępowaniu karnym dotyczących ich miejsca zamieszkania oraz miejsca pracy osób biorących udział w czynności. Dane te zostaną zamieszczone w załączniku do wyłącznej wiadomości organu prowadzącego postępowanie. Ustawa przewiduje także powiększenie kręgu osób wobec których będzie możliwość przesłuchania w formie wideokonferencji, w sytuacji, gdy istnieje ryzyko krępującego oddziaływania obecności oskarżonego na świadka. (art.148§2a-c kpk, art.156a kpk, art.191§1,1a,1b kpk i inne)
Kolejnymi zmianami w kodeksie postępowania karnego wynikającymi z przedmiotowej ustawy to m.in.:
- rozszerzenie katalogu osób uprawnionych do wstąpienia w prawa zmarłego pokrzywdzonego (chodzi o osoby pozostające na utrzymaniu pokrzywdzonego);
- pouczenia o przysługujących uprawnieniach i obowiązkach; prawa do informacji o sprawie, m.in. sąd lub prokurator niezwłocznie zawiadamia pokrzywdzonego, jego przedstawiciela ustawowego lub osobę, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, o uchyleniu, nieprzedłużeniu lub zmianie tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy, jak również o ucieczce oskarżonego z aresztu śledczego, chyba że pokrzywdzony oświadczy, iż z takiego uprawnienia rezygnuje, w uzasadnionych przypadkach w/w zawiadomienie przekazuje się również świadkowi;
- prawa do tłumaczenia pisemnego niektórych dokumentów;
- prawa do udziału osoby trzeciej w czynnościach postępowania przygotowawczego (art.299a kpk - podczas czynności z udziałem pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym może być obecna osoba przez niego wskazana, jeżeli nie uniemożliwia to przeprowadzenia czynności albo nie utrudnia jej w istotny sposób. Na wniosek pokrzywdzonego zgłoszony w postępowaniu przygotowawczym, sąd powiadamia go o sposobie zakończenia sprawy listem zwykłym, przesłanym na wskazany przez pokrzywdzonego adres, wraz z odpisem prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie lub jego wyciągiem);
- Europejskiego Nakazu Ochrony wobec czego możliwe stanie się przekazanie środka ochrony do innego państwa członkowskiego UE Przepisy te gwarantują osobom chronionym w chwili przeniesienia się do innego państwa członkowskiego możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie tzw. europejskiego nakazu ochrony, a w konsekwencji objęcie ich w nowym miejscu zamieszkania odpowiednimi środkami ochrony, identycznymi z tymi, którymi były objęte w poprzednim państwie.
Ustawa z dnia 28 listopada 2014 roku o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U. z 2015 roku, poz.21) wprowadziła zmiany do ustaw: kodeksu postępowania karnego, kodeksu karnego wykonawczego, kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, o ochronie informacji niejawnych oraz ustawy o zmianie ustawy kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw.
Do w/w ustawy wprowadzono także rozwiązania prawne dotyczące wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępującej decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW (Dz. Urz.UE L 315 z 14.11.2012, str. 57) oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie europejskiego nakazu ochrony (Dz. Urz. UE L 338 z 21.12.2011, str. 2).
Należy dodać, że w/w ustawa nie dotyczy istniejących już w procedurze karnej rozwiązań prawnych związanych ze stosowaniem instytucji świadka anonimowego (incognito) z art. 184 kpk, czy świadka koronnego.
Iść za prawdą, nie zapomnieć o sprawiedliwości - Veritate sequi et tuerii iustitia
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Polityka
