Pod notką o odwołaniu prof. Bogdana Musiała ze stanowiska dyrektora Instytutu Strat Wojennych można przeczytać komentarz następującej treści:
Szlachetna dzialanosc Pana Profesora (wowczas jeszcze profesorem nie byl) Musiala, mieszkanca i chyba obywatela DojczeRajchu od lat osiemdziesiatych, doprowadzila do tego, ze zlikwidowano wystawe o zbrodniach niemieckiego Wehrmachtu. Wowczas nawet wasz "Nasz Dziennik" pisal o Musiale per "niemiecki historyk". Polskim historykiem zostal JE Pan Profesor Musial nieco pozniej.
Tak czy owak - nie mozna bylo dopuscic do tego, zeby jakies zydy, lewaki i der szpigle oskarzali Szlachetny Niemiecki Wehrmacht o "zbrodnie". Jak wiadomo, Szlachetny Niemiecki Wehrmacht dzialal w sposob rycerski i zgodny z dobrym obyczajem. Dzieki staraniom Musiala wystawe zlikwidowano i nikt juz nie byl w stanie czepiac sie Szlachetnego i Rycerskiego Wehrmachtu.
https://www.salon24.pl/newsroom/1246269,odwolany-dyrektor-instytutu-strat-wojennych-nieoficjalnie-wielki-spor-z-poslem-pis#comment-23135343
Nie ma sensu zastanawiać się, czy komentator dopuszcza się świadomie kłamstwa, czy fałszuje z niewiedzy, będącej implikacją nieuctwa.
Lepiej przypomnieć fakty.
Po WW II wśród Niemców panowało przekonanie, że za popełnione w latach nazistowskich okrucieństwa odpowiada przede wszystkim SS. Tezę tę powielało wielu niemieckich historyków. Ten mit o szlachetnym Wehrmachcie i bandyckich SS i Gestapo, a także drugi mit, mit o wspaniałym, doskonale zorganizowanym Wehrmachcie, dominował aż do połowy lat 90. XX w. Wtedy Hamburski Instytut Badań Społecznych przygotował wystawę „Verbrechen der Wehrmacht” („Wojna na wyniszczenie”), której pomysłodawcą był Jan Philipp Reemtsma, literaturoznawca.
Otwarcia tej obszernej ekspozycji dokonano na początku marca 1995 roku w Hamburgu. Na okładce katalogu umieszczono słynne zdjęcie niemieckiego żołnierza, dobijającego strzałem z pistoletu ofiary egzekucji w Pancevie. To samo zdjęcie zamieścił na swojej okładce „Der Spiegel" z 10 marca 1997 r. (O samej zbrodni napisał Walter Manoschek w artykule Du - Strick!, Du - Kugeil! Pancevo April 1941. Das Protokoll eines Massaker, „Die Zeit" z 8 lipca 1999 r.).
Ujemną stroną wystawy było pominięcie zbrodni Wehrmachtu w Polsce, gdyż wystawa ograniczała się tylko do lat 1941–1945 a jej początek stanowił atak III Rzeszy na Związek Sowiecki.
Początkowo zainteresowanie wystawą było umiarkowane. Implikacją wystawy były spory i polemiki, a także protesty. W Marburgu, Kassel, Bonn i Kolonii doszło do starć z protestującymi przeciw wystawie. Po protestach w Monachium zainteresowanie wystawą wyraźnie się zwiększyło. Szacuje się, że wystawę obejrzało 700 tys. osób w 23 niemieckich miastach, a każdej prezentacji towarzyszyły liczne imprezy kulturalne i naukowe. Wystawa pojawiła się także jesienią 1995 r. w Austrii, także tam wywołując spory, polemiki i emocje. Wg Die Zeit była to jedna z najważniejszych wystaw naszych czasów.
Od wystawy zdystansowała się oficjalnie Bundeswehra i bońskie Ministerstwo Obrony, uznając, że ze względu na treści i ukształtowanie wystawy nie jest możliwe uczestniczenie wojska w związanych z nią imprezach i dyskusjach. W tym czasie bowiem zaczęto eksponować rolę spisku i zamachu na Hitlera z 20 lipca 1944 r. podnosząc wydarzenie to do rangi narodowego symbolu. Natomiast organizatorzy wystawy to wydarzenie traktowali jako próbę zamazania prawdy historycznej, stworzenia mitu pozwalającego przesłonić hańbę nazizmu.
Pierwsza edycja wystawy „Verbrechen der Wehrmacht” zakończyła się skandalem. Większość zdjęć pokazywała bowiem zbrodnie sowieckie dokonane w czerwcu 1941 r., a nie niemieckie. Udowodnił to pochodzący z Polski historyk Bogdan Musiał, który wskazał, że większość tych zdjęć zrobiono na podwórcach więziennych we Lwowie, w Borysowie, że to polskie ofiary NKWD.
Po ukazaniu się artykułu w „Vierteljahreshefte für Zeitgeschichte", w którym Bogdan Musiał analizował konkretne zbrodnie sowieckie przypisane Wehrmachtowi przez organizatorów wystawy oraz zarzucał im nieznajomość realiów wojny na Wschodzie i propagandy sowieckiej, na czołowych stronach gazet znalazły się informacje o fałszywym opisie zdjęć i ich zinstrumentalizowaniu przez organizatorów wystawy.
Ponadto Bogdan Musiał opublikował w FAZ (30 października 1999 r.) artykuł pt. „Kontrrevolutionäre Elemente sind zu erschießen. Die Mordeaktionen des sowjetischen NKWD nach dem Einmarsch der deutschen Truppen”, w którym przedstawił opisy zbrodni dokonanych przez NKWD i Armię Czerwoną na więźniach politycznych latem 1941 r.
Zdaniem Bogdana Musiała, sowieckie zbrodnie i pragnienie zemsty przyczyniły się do późniejszych mordów na Żydach, a także spowodowały radykalizację i brutalizację działań Wehrmachtu. Stały sie bowiem dla wielu żołnierzy niemieckich wstrząsającym doświadczeniem, potwierdzającym twierdzenia propagandy nazistowskiej.
Artykuł w FAZ dostarczył przeciwnikom wystawy argumentów, pozwalających sformułować oskarżenia bardzo konkretne i zrozumiałe dla większości laików. Wokół wystawy zaczęła narastać atmosfera fałszowania historii, która doprowadziła do jej zamknięcia.
Niemal dekadę później Instytut Pamięci Narodowej i Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie zorganizowały wystawę „Z największą brutalnością…” Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce, wrzesień-październik 1939 r."
Wystawa ta była pokazywana zarówno w Polsce, jak i w Niemczech (w Warszawie jej otwarcie miało miejsce 1 września 2004 r., zaś w Berlinie 7 kwietnia 2005 r.). Przygotowali ją polscy i niemieccy historycy. Jej głównym założeniem była polemika z wcześniejszą wystawą Hamburskiego Instytutu Badań Społecznych ograniczającą zbrodnie Wehrmachtu do wojny w ZSRR, na Bałkanach i we Włoszech.
Jeden z autorów tej polsko-niemieckiej wystawy, niemiecki historyk dr Jochen Böhler, wieloletni pracownik Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, podjął się prowadzenia szerszych i dogłębniejszych badań na temat zbrodni popełnianych przez Wehrmacht w Polsce w 1939 r. Na podstawie tych badań powstała książka „Auftakt zum Vernichtungskrieg. Die Wehrmacht in Polen 1939” Böhlera (Eichborn Verlag, Frankfurt am Main, 2006, polskie wydanie: ”Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce”. Wydawnictwo Znak, Kraków 2009).
Jochen Böhler przedstawił opisy konkretnych przypadków łamania prawa wojennego przez wojska niemieckie. Opisał upadek dyscypliny w niemieckim wojsku, pierwsze działania antyżydowskie i współpracę Wehrmachtu przy zbrodniach popełnianych przez inne niemieckie formacje, czy to SS, czy policję, czy grupy paramilitarne.
Böhler nie tylko przedstawił przypadki okrucieństwa żołnierzy Wehrmachtu wobec polskich jeńców i cywili, ale też przeanalizował przyczyny takiego ich zachowania. Opisał stereotypy, panujące w Niemczech na temat ludności zamieszkującej wschodnią Europę (rzekoma „przepaść cywilizacyjna”). Pokazał jak te stereotypy były wzmacniane przez nazistowską propagandę – zwłaszcza, jeśli chodzi o polskich Żydów. Pokazał także, że samo dowództwo nakręcało agresję wobec ludności cywilnej, strasząc podwładnych już podczas samej kampanii rzekomym zagrożenia ze strony „polskich partyzantów”.
Dzięki tej książce Jochena Böhlera polski czytelnik mógł spojrzeć na zbrodnie popełnione przez Wehrmacht w Polsce w 1939 r. zupełnie z nowej perspektywy, bowiem wcześniejsza polska historiografia nie wykorzystywała ani dokumentów niemieckiej armii, ani wspomnień i listów niemieckich żołnierzy.
W świetle powyższych faktów próba propagowania narracji:
„Dzieki staraniom Musiala wystawe zlikwidowano i nikt juz nie byl w stanie czepiac sie Szlachetnego i Rycerskiego Wehrmachtu”
jest ponurą brednią.
***
Bogdan Musiał (ur. 1960 w Wielopolu) - prof. dr hab. nauk humanistycznych, historyk specjalizujący się w badaniu dziejów Niemiec, Polski i Rosji w XX wieku, szczególnie w okresie II wojny światowej i w latach międzywojennych.
W latach 1978–1984 pracował jako górnik: najpierw w kopalni węgla kamiennego Wieczorek, a następnie w kopalni Wujek w Katowicach.
W 1985 r. uzyskał azyl polityczny w Republice Federalnej Niemiec, a w 1992 r. obywatelstwo niemieckie.
W latach 1990–95 studiował historię, nauki polityczne i socjologię w Hanowerze i Manchesterze.
1995-1998 studia doktoranckie na Uniwersytecie w Hanowerze. W 1998 r. obrona pracy doktorskiej o niemieckiej administracji cywilnej w Generalnym Gubernatorswie i przesladowaniu Zydów.
Stypendysta Fundacji im. Friedricha Eberta (1991–98).
W latach 1999–2004 pracował w Niemieckim Instytucie Historycznym w Warszawie.
Habilitacja w 2005 r, na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
W latach 2007–2011 był pracownikiem Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, a w latach 2017-2021 doradcą Prezesa IPN.
W latach 2010–2015 był profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i kierował katedrą Studiów nad Europą Środkową i Wschodnią.
Od 7 lutego 2018 roku członek Rady przy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Jest autorem wielu publikacji:
W języku polskim
• Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne!: brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001
• Na zachód po trupie Polski. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2009.
• Przewrót majowy 1926 roku w oczach Kremla. Warszawa: IPN, 2009 (współredaktor: Jan Szumski).
• Wojna Stalina. 1939-1945. Terror, grabież, demontaże, Poznań: Zysk i S-ka, 2012.
• Geneza paktu Hitler-Stalin fakty i propaganda. Warszawa: IPN, 2012 (współredaktor: Jan Szumski).
• Sowieccy partyzanci 1941-1944. Mity i rzeczywistość. Poznań: Zysk i S-ka, 2014.
• Kto dopomoże Żydowi… Poznań: Zysk i S-ka, 2019.
W języku niemieckim
• Deutsche Zivilverwaltung und Judenverfolgung im Generalgouvernement: eine Fallstudie zum Distrikt Lublin 1939–1944. Wiesbaden: Harrassowitz, 1999–2011.
• „Konterrevolutionäre Elemente sind zu erschiessen”: die Brutalisierung des deutsch-sowjetischen Krieges im Sommer 1941. Berlin: Propyläen, 2000–2001.
• „Aktion Reinhardt”. Der Völkermord an den Juden im Generalgouvernement 1941–1944. Osnabrück: Fibre Verlag, 2004.
• Sowjetische Partisanen in Weißrußland. Innenansichten aus dem Gebiet Baranovici 1941–1944. Eine Dokumentation. München: Oldenbourg Verlag, 2004.
• Genesis des Genozids: Polen 1939–1941. 2004–2010 (współredaktor: Klaus Michel Mallman).
• Kampfplatz Deutschland, Stalins Kriegspläne gegen den Westen. Berlin: Propyläen, 2008.
• Sowjetische Partisanen 1941-1944: Mythos und Wirklichkeit. Paderborn: Schöningh, 2009.
• Stalins Beutezug: die Plünderung Deutschlands und der Aufstieg der Sowjetunion zur Weltmacht. Berlin: Propyläen, 2010.
• Mengeles Koffer. Eine Spurensuche. Hamburg: Osbourg Verlag, 2019.
W języku angielskim
• The Origins of „Operation Reinhard”: The Decision-Making Process for the Mass Murder of the Jews in the Generalgouvernment. Yad Vashem Studies 28, 2004, s. 113–153.
• The Emergence of Ukraine. Self-Determination, Occupation, and War in Ukraine, 1917-1922. (współautor: Wolfram Dornik, m.in.). Toronto: Canadian Institute of Ukrainian Studies Press Edmonton, 2015.
***
2 grudnia 2021 roku zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów został powołany Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego; jego dyrektorem został mianowany prof. Bogdan Musiał. Zadaniem Instytutu jest przede wszystkim inicjowanie oraz prowadzenie badań naukowych zmierzających do kompleksowego ustalenia i opisania skutków II wojny światowej dla Rzeczypospolitej Polskiej, a także dla Europy Środkowo-Wschodniej, jak również inicjowanie współpracy międzynarodowej w zakresie prowadzenia badań nad skutkami II wojny światowej i inicjowanie wydarzeń naukowych pozwalających angażować środowiska naukowe skupione wokół badań nad skutkami II wojny światowej w kraju i za granicą.
Statut Instytutu przewiduje również utworzenie Rady Instytutu, organu opiniodawczego i doradczego, do którego zadań należy m.in. inicjowanie projektów badawczych, edukacyjnych, popularyzatorskich i wydawniczych, a także opiniowanie przedsięwzięć edukacyjno-popularyzatorskich, propozycji wydawniczych czy wniosków ws. współpracy z innymi podmiotami.
Rada Instytutu Strat Wojennych ukonstytuowała się 14 lipca 2022 r. W jej skład weszli eksperci – profesorowie odpowiedzialni za powstawanie raportu ws. strat wojennych w Polsce, a także reprezentanci wskazani przez prezydenta RP, marszałka Sejmu, Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
"Rada Instytutu się ukonstytuowała, zostałem jednogłośnie, jako kandydat wskazany przez marszałka Sejmu, wybrany przewodniczącym tej rady. To daje nam możliwość rozpoczęcia formalnej działalności Instytutu” – powiedział w rozmowie z PAP poseł Arkadiusz Mularczyk.
Jedną z pierwszych czynności tej Rady był przesłanie do Prezesa RM wniosku o odwołanie prof. Bogdana Musiała z funkcji dyrektora Instytutu. Prof. Musiał został odwołany; przyczyn odwołania nie ujawniono.
***
Przy pisaniu notki autorka korzystała z publikacji:
• Bogdan Musiał, “Bilder einer Austeilung. Kritische Anmekungen zur Wehrmachtsaustellung”, Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, 1999, Helf 4, s. 563-591
• Jochen Bōhler, Wrzesień 1939. Wojna totalna, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009
• https://polskieradio24.pl/130/5925/Artykul/2857729,Powolanie-Instytutu-Strat-Wojennych-Prof-Bogdan-Musial-duza-szansa-dla-Polski
• http://strefahistorii.pl/article/7424-powstala-rada-instytutu-strat-wojennych
