Przyjrzyjmy się zatem, jaki jest obecnie [1905] skład sądownictwa w Królestwie Polskiem czyli w okręgu izby sądowej warszawskiej.
Przed reformą sądową wydawano corocznie, z polecenia komisji sprawiedliwości "Rocznik sądowy", zawierający wykaz magistratur sądowych, ich skład i etat. Przy nazwisku każdego sądownika znajduje się tam wskazówka, jaki stopień naukowy posiada, kiedy wstąpił do służby rządowej i od kiedy ostatnią posadę zajmuje. Te tylko dane umieszczono również w wydanej już po rosyjsku, ale jeszcze przez komisję sprawiedliwości, "Pamiatnej kniżce sudebnago wiedomstwa gub. Carstwa Polskago na 1876 god". Teraz wydawnictwo to nosi nazwę "Pamiatnaja kniżka warszawskago sudebnago okruga" i oprócz wymienionych wyżej, zawiera jeszcze jedną kwalifikację — wyznanie każdego urzędnika. A ponieważ wyznanie, jak dotychczas przynajmniej, prawie zawsze wskazuje narodowość, dzięki więc tej inowacji obliczyć można, z ilu Rosjan, Polaków i Niemców składa się sądownictwo w Królestwie Polskiem.
Z powyższego poniższego wykazu wynika, że w izbie sądowej warszawskiej urzęduje: 47 prawosławnych, 11 ewangelików i 2 katolików (podprokurator i pomocnik sekretarza).
Prezesami sądów okręgowych jest: 7 prawosławnych i 3 ewangelików, katolik - żaden.
Wiceprezesami sądów okręgowych jest: 20 prawosławnych, 4 ewangelików i 2 katolików.
Członkami sądów okręgowych jest 94 prawosławnych, 12 katolików, 3 ewangelików, 1 ormianin i 1 mahometanin.
Prokuratorami i podprokuratorami sądów okręgowych jest 68 prawosławnych i 4 ewangelików, katolik - żaden.
Sędziami śledczymi jest 116 prawosławnych, 9 katolików i 2 ewangelików.
Sekretarzami sądów okręgowych jest 16 katolików, 12 prawosławnych i 3 ewangelików.
Pomocnikami ich jest 55 katolików, 10 prawosławnych i 4 ewangelików.
Prezesami zjazdów sędziów pokoju jest 20 prawosławnych i 1 ewangelik, katolik - żaden.
Sędziami pokoju jest 134 prawosławnych i 4 ewangelików, katolik - żaden.
Sędziami pokoju dodatkowymi jest 25 prawosławnych i 3 ewangelików, katolik - żaden.
Sekretarzami zjazdów sędziów pokoju jest 20 katolików, 3 prawosławnych i 1 ewangelik.
Pomocnikami ich 21 katolików i 3 prawosławnych.
Sekretarzami zaś urzędu prokuratorskiego jest 6 prawosławnych i 1 mahometanin, katolik - żaden.
Rachując dalej, przekonywamy się, że na urzędach prezesów, wiceprezesów, członków izby i sądów, sędziów pokoju, prokuratorów, podprokuratorów i sędziów śledczych (bez sądu handlowego, jako mieszanego) jest 531 prawosławnych, 35 ewangelików i 24 katolików.
Dopiero na posadach sekretarzy katolicy zjawiają się w pokaźniejszej liczbie. Jest mianowicie sekretarzy: 57 katolików, 10 prawosławnych i 4 ewangelików. Sędziów gminnych, jako przeważnie obieralnych, nie braliśmy wcale w rachubę. Zaznaczymy tylko, że wśród sędziów gminnych, nie powołanych przez wybory, lecz mianowanych z ramienia rządu, naliczyliśmy 44 prawosławnych. Przytem w pow. sokołowskim, radzyńskim i konstantynowskim gub. siedleckiej wszyscy sędziowie gminni są mianowani z urzędu i wszyscy są prawosławni.
Taki jest udział Polaków w sądownictwie tutejszem według wykazów urzędowych. /Wł.K./
Otoż według "Pamiatnej kniżki" na rok bieżący 1905 skład sądownictwa tutejszego pod względem wyznania jest taki:
Izba sądowa. Naczelny prezes — prawosławny. Prezesowie departamentów — 4 prawosławni i 1 ewangelik. Członkowie izby sądowej — 27 prawosławnych i 6 ewangelików. Sekretarze- 4 prawosławni i 2 ewangelicy. Pomocnicy sekretarzy — 11 prawosławnych, 1 ewangelik i 1 katolik. Urząd prokuratorski: prokurator izby - vacat, podprokuratorowie - 4 prawosławni, 1 ewangelik i 1 katolik.
Sąd okręgowy warszawski. Prezes - ewangelik. Wiceprezesi- 4 prawosławni, 2 ewangelicy i 1 katolik. Członkowie sądu — 25 prawosławnych, 2 ewangelików, 2 katolików i 1 mahometanin, Sędziowie śledczy do spraw szczególnej wagi - 2 prawosławni; sędziowie śledczy w m. Warszawie- 10 prawosławnych, 2 katolików i 1 ewangelik; po powiatach — 12 prawosławnych i 1 katolik, Sekretarze — 6 katolików, 2 prawosławni i 1 ewangelik; pomocnicy sekretarzy — 20 katolików, 2 ewangelików i 1 prawosławny. Prokurator prawosławny; podprokuratorowie — 18 prawosławnych i 1 ewangelik; sekretarz prokuratury — prawosławny.
Sąd handlowy. Prezes i wiceprezes — prawosławni. Członkowie sądu koronni — 3 prawosławni i 1 katolik; z wyboru — 8 katolików, 4 ewangelików, 1 prawosławny i 1 starozakonny. Sekretarze — 4 prawosławni; pomocnicy ich — 3 prawosławni i 2 katolicy.
Zjazd sędziów pokoju m. Warszawy. Prezes - ewangelik. Sędziowie pokoju — 33 prawosławnych i 2 ewaugelicy; dodatkowi sędziowie — 5 prawosławnych. Sekretarze zjazdu — 2 katolicy, pomocnicy ich — 4 katolicy i 2 prawosławni.
Zjazd sędziów pokoju 1 okręgu gub. warszawskiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie pokoju — 7 prawosławnych; dodatkowy sędzia — prawosławny. Sekretarz zjazdu i pomocnik jego — katolicy. II okręgu. Prezes - prawosławny. Sędziowie — 5 prawosławnych; sędzia dodatkowy- prawosławny. Sekretarz i jego pomocnik — katolicy.
Sąd okręgowy kaliski. Prezes — ewangelik. Wice-prezesi — 2 prawosławni. Członkowie sądu — 7 prawosławnych. Sędziowie śledczy — 10 prawosławnych. Sekretarze sądu — 1 prawosławny i 1 katolik, pomocnicy ich — 3 katolików i 1 ewangelik. Prokurator — prawosławny, podprokuratorowie — 4 prawosławni i 1 ewangelik.
Zjazd sędziów pokoju I okręgu gub. kaliskiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 5 prawosławnych; sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik-katolicy. II okręgu. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 3 prawosławni, sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik — katolicy.
Sąd okręgowy kielecki. Prezes — ewangelik. Wice-prezesi — 2 prawosławni. Sędziowie — 5 prawosławnych i 2 katolicy. Sędziowie śledczy — 10 prawosławnych. Sekretarze— 1 prawosławny i 1 katolik; pomocnicy ich — 4 katolicy, 1 prawosławny i 1 ewangelik. Prokurator —prawosławny, podprokuratorowie — 5 prawosławnych.
Zjazd sędziów pokoju I okręgu gub. kieleckiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 4 prawosławni, sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik — katolicy. II okręgu. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 4 prawosławni, sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz zjazdu — katolik, pomocnik jego — prawosławny.
Sąd okręgowy łomżyński. Prezes — prawosławny, wice-prezesi — 2 prawosławni. Członkowie sądu — 3 prawosławni, 2 katolicy i 1 ormianin. Sędziowie śledczy — 8 prawosławnych i 2 katolicy. Sekretarze — 2 prawosławni, pomocnicy ich — 5 katolików. Prokurator — prawosławny, podprokuratorowie — 4 prawosławni. Sekretarz prokuratury — prawosławny.
Zjazd sędziów pokoju I okręgu gub. łomżyńskiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 4 prawosławni, sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz i jego pomocnik — katolicy. II okręgu. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 4 prawosławni, sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik — katolicy.
Sąd okręgowy lubelski. Prezes — prawosławny, wice-prezesi — 2 prawosławni. Członkowie sądu — 7 prawosławnych, 2 katolików i 1 ewangelik. Sędziowie śledczy — 15 prawosławnych. Sekretarze — 2 katolików i 1 prawosławny, pomocnicy ich 5 katolików i 1 prawosławny. Prokurator — prawosławny, podprokuratorowie — 7 prawosławnych i 1 ewangelik. Sekretarz prokuratury — prawosławny.
Zjazd sędziów pokoju I okręgu gub. lubelskiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 7 prawosławnych, sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz zjazdu — katolik, pomocnik jego prawosławny. II okręgu. Prezes —prawosławny. Sędziowie — 3 prawosławni i 1 ewangelik, sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik — katolicy.
Sąd okręgowy piotrkowski. Prezes — prawosławny, wiceprezesi — 2 ewangelicy, 1 prawosławny i 1 katolik. Członkowie sądu — 21 prawosławnych i 2 katolików. Sędziowie śledczy — 15 prawosławnych i 3 katolików. Sekretarze — 2 ewangelicy, 1 prawosławny i 1 katolik, pomocnicy ich — 8 katolików i 6 prawosławnych. Prokurator — prawosławny, podprokuratorowie — 10 prawosławnych. Sekretarz prokuratury — prawosławny
Zjazd sędziów pokoju I okręgu gub. piotrkowskiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie - 6 prawosławnych, sędzia dodatkowy - prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik - katolicy. II okręgu. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 5 prawosławnych, sędzia dodatkowy — prawosławny. Sekretarz zjazdu — katolik. III okręgu. Prezes—prawosławny. Sędziowie-13 prawosławnych, sędziowie dodatkowi — 1 prawosławny 1 1 ewangelik. Sekretarze zjazdu — 2 katolicy, pomocnicy ich — 1 prawosławny i 1 katolik.
Sąd okręgowy płocki. Prezes — prawosławny, wiceprezesi — 2 prawosławnych. Członkowie sądu - 7 prawosławnych. Sędziowie śledczy - 10 prawosławnych. Sekretarze - 2 prawosławnych i 1 katolik, 1 pomocnicy ich — 4 katolików i 1 prawosławny. Prokurator — prawosławny, podprokuratorowie — 4 prawosławni. Sekretarz prokuratury—prawosławny.
Zjazd sędziów pokoju 1 okręgu gub. płockiej. Prezes—prawosławny. Sędziowie—5 prawosławnych, sędzia dodatkowy—prawosławny. Sekretarz zjazdu—ewangelik, pomocnik jego-katolik. II okręgu. Prezes—prawosławny. Sędziowie—3 prawosławni i 1 ewangelik, sędzia dodatkowy-prawosławny. Sekretarz—prawosławny, jego pomocnik — katolik.
Sąd okręgowy radomski. Prezes—prawosławny, wiceprezesi—2 prawosławni. Członkowie sądu—6 prawosławnych i 1 katolik. Sędziowie śledczy—8 prawosławnych. Sekretarze—2 katolicy i 1 prawosławny, pomocnicy ich—4 katolicy. Prokurator —prawosławny, podprokuratorowie-3 prawosławni i 1 ewangelik. Sekretarz prokuratury—prawosławny.
Zjazd sędziów pokoju, I okręgu gub. radomskiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie—6 prawosławnych, sędzia dodatkowy—prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik—katolicy. II okręgu. Prezes—prawosławny. Sędziowie—3 prawosławni, sędzia dodatkowy—prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik—katolicy.
Sąd okręgowy suwalski. Prezes — prawosławny, wiceprezesi—2 prawosławni. Członkowie sądu—6 prawosławnych i 1 katolik. Sędziowie śledczy-9 prawosławnych. Sekretarze—2 katolicy i 1 prawosławny, pomocnicy ich—4 katolicy. Prokurator—prawosławny, podprokuratorowie—5 prawosławnych. Sekretarz prokuratury- mahometanin.
Zjazd sędziów pokoju 1 okręgu gub. suwalskiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 5 prawosławnych, sędzia dodatkowy—prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik—katolicy. II okręgu. Prezes—prawosławny. Sędziowie—3 prawosławni, sędzia dodatkowy—ewangelik. Sekretarz zjazdu—prawosławny, pomocnik jego—katolik.
Sąd okręgowy siedlecki. Prezes i wiceprezes—prawosławni. Członkowie sądu—7 prawosławnych. Sędziowie śledczy — 7 prawosławnych, 1 ewangelik i 1 katolik. Sekretarze—2 katolicy i 1 prawosławny, pomocnicy ich—3 katolicy 1 1 prawosławny. Prokurator-prawosławny, podprokuratorowie—4 prawosławnych.
Zjazd sędziów pokoju I okręgu gub. siedleckiej. Prezes — prawosławny. Sędziowie — 5 prawosławnych, sędzia dodatkowy—prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik—katolicy. II okręgu. Prezes—prawosławny. Sędziowie—4 prawosławni, sędzia dodatkowy—prawosławny. Sekretarz zjazdu i jego pomocnik—prawosławni
Z powyższego wykazu wynika, że w izbie sądowej warszawskiej urzęduje: 47 prawosławnych, 11 ewangelików i 2 katolików (podprokurator i pomocnik sekretarza).
Prezesami sądów okręgowych jest: 7 prawosławnych i 3 ewangelików, katolik - żaden.
Wiceprezesami sądów okręgowych jest: 20 prawosławnych, 4 ewangelików i 2 katolików.
Członkami sądów okręgowych jest 94 prawosławnych, 12 katolików, 3 ewangelików, 1 ormianin i 1 mahometanin.
Prokuratorami i podprokuratorami sądów okręgowych jest 68 prawosławnych i 4 ewangelików, katolik - żaden.
Sędziami śledczymi jest 116 prawosławnych, 9 katolików i 2 ewangelików.
Sekretarzami sądów okręgowych jest 16 katolików, 12 prawosławnych i 3 ewangelików.
Pomocnikami ich jest 55 katolików, 10 prawosławnych i 4 ewangelików.
Prezesami zjazdów sędziów pokoju jest 20 prawosławnych i 1 ewangelik, katolik - żaden.
Sędziami pokoju jest 134 prawosławnych i 4 ewangelików, katolik - żaden.
Sędziami pokoju dodatkowymi jest 25 prawosławnych i 3 ewangelików, katolik - żaden.
Sekretarzami zjazdów sędziów pokoju jest 20 katolików, 3 prawosławnych i 1 ewangelik.
Pomocnikami ich 21 katolików i 3 prawosławnych.
Sekretarzami zaś urzędu prokuratorskiego jest 6 prawosławnych i 1 mahometanin, katolik - żaden.
Rachując dalej, przekonywamy się, że na urzędach prezesów, wiceprezesów, członków izby i sądów, sędziów pokoju, prokuratorów, podprokuratorów i sędziów śledczych (bez sądu handlowego, jako mieszanego) jest 531 prawosławnych, 35 ewangelików i 24 katolików.
Dopiero na posadach sekretarzy katolicy zjawiają się w pokaźniejszej liczbie. Jest mianowicie sekretarzy: 57 katolików, 10 prawosławnych i 4 ewangelików. Sędziów gminnych, jako przeważnie obieralnych, nie braliśmy wcale w rachubę. Zaznaczymy tylko, że wśród sędziów gminnych, nie powołanych przez wybory, lecz mianowanych z ramienia rządu, naliczyliśmy 44 prawosławnych. Przytem w pow. sokołowskim, radzyńskim i konstantynowskim gub. siedleckiej wszyscy sędziowie gminni są mianowani z urzędu i wszyscy są prawosławni.
Taki jest udział Polaków w sądownictwie tutejszem według wykazów urzędowych. /Wł.K./
