Szef amerykańskiego FBI, na uroczystym obiedzie z okazji Narodowego Dnia Hołdu w waszyngtońskim Muzeum Holocaustu, wygłosił przemówienie w którym mówił co dla niego znaczy Holocaust i dlaczego wymaga od wszystkich swoich nowych agentów, żeby odwiedzili Muzeum. Znalazły się tam słowa, które łatwo mogą, przy niestarannym tłumaczeniu, stać się kamieniem obrazy dla Polaków. Choć niezręczne, czy mimochodem dwuznaczne, sformułowania w przemówieniach zdarzają się wszędzie i są horrorem, który wisi nad głową każdego kto zmuszony swoją publiczną funkcją wygłasza przemówienia, to przecież nie są i nie powinny być powodem do rozdzierania szat w histerycznym proteście. Proszę przeczytać, inkryminowany cytat w jego nieco szerszym kontekście. To nie jest całe przemówienie, ale jego końcówka wraz ze słowami, które tak zabolały Polaków. Czy słusznie? Sami oceńcie.
Holocaust, jak już wspomniałem, jest najbardziej przerażającą manifestacją nieludzkiego postępowania w dziejach świata. Jest jednocześnie najbardziej przerażającą demonstracją tego czym jest ludzkość, z jej zdolnością do czynienia zła i moralnej kapitulacji.
To właśnie z tego drugiego powodu wymagam, aby każdy nowy specjalny agant I każdy analityk, zwiedził Muzeum Holocaustu. To oczywiste, że pragnę, by dowiedzieli się o nadużyciach władzy na zapierającą dech w piersiach skalę. Ale chcę też, żeby zmierzyli się z czymś bardziej bolesnym i bardziej niebezpiecznym: chcę żeby zobaczyli ludzkość i to do czego jest zdolna.
Chcę, żeby zobaczyli, że choć ta rzeź była wywołana przez chorych i złych ludzi, to do tych złych i chorych przywódców dołączyli ludzie, którzy kochali swoje rodziny, karmili chorych sąsiadów w potrzebie, chodzili do kościoła i dawali jałmużnę.
Dobrzy ludzie pomogli zgładzić miliony. I to właśnie jest najbardziej przerażającą lekcją - to, że dokładnie te same cechy, które czynią z nas ludzi, czynią nas również zdolnymi, nawet skłonnymi, do rezygnacji z własnych przekonań moralnych na rzecz woli zbiorowości, ryzykując że nasza wolna wola zostanie zaprzęgnięta w czynienie zła. I to, że możemy aż tak bardzo dać się zdominować naszym przywódcom, i to że możemy wmówić w siebie prawie wszystko.
We własnym przekonaniu tak mordercy jak i współsprawcy z Niemiec, Polski, Węgier i z tylu innych, tylu innych miejsc, nie uczynili niczego złego. Zdołali wmówić w siebie, że zrobili to co było słuszno, to co musiało być zrobione. Tak funkcjonuje człowiek. To powinno nas przerażać.
The Holocaust was, as I said, the most horrific display in world history of inhumanity. But it was also the most horrific display in world history of our humanity, of our capacity for evil and for moral surrender.
And that second significance is the reason I require every new FBI special agent and intelligence analyst to go to the Holocaust Museum. Naturally, I want them to learn about abuse of authority on a breathtaking scale. But I want them to confront something more painful and more dangerous: I want them to see humanity and what we are capable of.
I want them to see that, although this slaughter was led by sick and evil people, those sick and evil leaders were joined by, and followed by, people who loved their families, took soup to a sick neighbor, went to church and gave to charity.
Good people helped murder millions. And that’s the most frightening lesson of all — that our very humanity made us capable of, even susceptible to, surrendering our individual moral authority to the group, where it can be hijacked by evil. Of being so cowed by those in power. Of convincing ourselves of nearly anything.
In their minds, the murderers and accomplices of Germany, and Poland, and Hungary, and so many, many other places didn’t do something evil. They convinced themselves it was the right thing to do, the thing they had to do. That’s what people do. And that should truly frighten us.
Jestem przekonany, że oskarżanie szefa FBI o wypowiedzenie słów:
jest nieuzasadnione. Co najmniej.
Inne tematy w dziale Polityka
