Odpowiedzialność za zamianę zwłok ponosi prokuratura wojskowa. Zgodnie z ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych „wprzypadkach, w których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że przyczyną zgonu było przestępstwo, na pochowanie zwłok oprócz karty zgonu wymagane jest zezwolenie prokuratora.”*
Prokuratura takie zezwolenia wydała nie posiadając materiałów z sekcji zwłok oraz nie posiadając wyników badań próbek przywiezionych ze Smoleńska. Prokuratura w toku toczącego się postępowania przygotowawczego** wydała pozwolenia na pochówek nie posiadając żadnego materiału dowodowego. Jak wiemy wyniki badań próbek pobranych przez polskich specjalistów otrzymano w czerwcu 2010 roku, a materiały z sekcji strony rosyjskiej na jesieni 2011 roku. Pogrzeby odbyły się w drugiej połowie kwietnia 2010 roku.
Wątpliwą kwestią pozostaje status prawny dokumentacji medycznej przekazanej przez stronę rosyjską. Wobec konieczności przeprowadzenia wielu czynności procesowych na terytorium Rosji Prokuratura Wojskowa sporządziła w dniu 10 kwietnia 2010 r. wniosek o udzielenie międzynarodowej pomocy prawnej, który zawierał szereg postulatów, w tym postulat przeprowadzenia czynności procesowych w postaci oględzin i otwarcia zwłok ofiar katastrofy. Wnioskowano także o przekazanie dokumentów procesowych dotyczących przeprowadzenia tych czynności dowodowych.
Zgodnie z Europejską konwencją o pomocy prawnej w sprawach karnych z dnia 20 kwietnia 1959 r.polska prokuratura ma prawo wykorzystać w postępowaniu przygotowawczym jedynie dowody uzyskane w drodze pomocy prawnej.
Jak mówi prokurator generalny Andrzej Seremet „Wniosek o pomoc prawną został skierowany do Federacji Rosyjskiej za pośrednictwem Departamentu Współpracy Międzynarodowej Prokuratury Generalnej w dniu 11 kwietnia 2010 r.”. Czyli już po sekcjach zwłok dokonanych przez stronę rosyjską, bez polskich lekarzy. Potwierdza to sam Seremet: „Polskich prokuratorów po przybyciu do Moskwy poinformowano, że sekcje zwłok już się odbyły„ oraz Ewa Kopacz: „Myśmy tam byli jedenastego (kwietnia). Czyli byliśmy dokładnie w kilka godzin już po (sekcjach).”
Wynika z tego, iż sekcje rosyjskie odbyły się bez formalnego wniosku o pomoc prawną. Fakt ten podważa zasadność uznania dokumentacji medycznych z przeprowadzonych sekcji za materiał dowodowy w śledztwie polskim ponieważ rosyjskie sekcje nie uwzględniły czynności opisanych we wniosku o pomoc prawną z dnia 11 kwietnia 2010 roku. Prokuratura w ramach toczącego się postępowania przygotowawczego miała więc obowiązek przeprowadzić sekcje zwłok w Polsce, przed pochówkiem.
* Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych, Art. 11, ust. 9
** Z chwilą powzięcia informacji o zaistnieniu katastrofy, w dniu 10 kwietnia 2010 r., Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Warszawie wszczęła śledztwo o przestępstwo określone w art. 173 § 2 i 4 Kodeksu karnego.
