Z początkiem 2022 r. ustawodawca wprowadził szczególne rozwiązanie dla osób, które ukończyły 60 rok życia (kobiety) oraz 65 rok życia (mężczyźni) i wciąż aktywnie pracują, osiągając dochody lub przychody podlegające opodatkowaniu. Mogą one skorzystać ze zwolnienia z podatku do określonego limitu swoich przychodów, aczkolwiek nie mogą w tym okresie pobierać renty lub emerytury. Rozwiązanie to staje się zatem swoistą alternatywą – czy korzystniej jest pobierać świadczenia z ubezpieczenia społecznego i odprowadzać podatek dochodowy od osiąganych wynagrodzeń, czy zrezygnować z nich i zapłacić odpowiednio mniej podatku dochodowego?
Zakres zwolnienia
Nowa treść art. 21 ust 1 pkt 154 Ustawy o PIT wprowadziła zwolnienie dla osób, które po osiągnięciu tzw. podstawowego wieku emerytalnego (wspomniane wcześniej 60 lat u kobiet i 65 lat u mężczyzn) uzyskały przychody do wysokości rocznej kwoty 85 528 zł. Wartość ta jest nawiązaniem do pierwszego progu skali podatkowej, który obowiązywał do końca 2021 r. i nie ma nic wspólnego z pierwszym progiem skali obowiązującym od początku 2022 r. Tym samym oznacza to, że osoby korzystające ze zwolnienia, a osiągające dochody do kwoty 120 tys. zł zapłacą podatek od nadwyżki ponad kwotę 85 528 zł.
Nie bez powodu posługuję się we wcześniejszym akapicie dwoma odmiennymi pojęciami, jakimi są przychód oraz dochód. Na potrzeby zwolnienia ustawodawca odwołuje się do przychodu. Z kolei opodatkowaniu podlega dochód i obecny pierwszy próg skali podatkowej, odnosi się do kwoty 120 tys. zł dochodu.
W praktyce oznacza to – radzi dr Krzysztof Biernacki, ekspert podatkowy PITax.pl Łatwe podatki – że podatnicy zamierzający skorzystać z tej ulgi muszą każdorazowo skalkulować, w jakim stopniu przychód objęty zwolnieniem wpłynie na ich ostateczną kwotę dochodu. Będzie to uzależnione od rodzajów osiąganych dochodów lub przychodów przez podatnika.
Rodzaje świadczeń objętych zwolnieniem
PITy 2022 przesiąknięte są nowymi regulacjami. Podobnie jak w wielu innych rodzajach zwolnień, które pojawiły się z początkiem bieżącego roku, ustawodawca zdecydował się objąć tym rozwiązaniem różne rodzaje dochodów oraz przychodów. Są to bowiem przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz z umów zlecenia. Ponadto zwolnieniem objęte będą również przychody uzyskane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, gdzie przedsiębiorca będzie się rozliczał na podstawie skali podatkowej, podatku liniowego (stawka 19%), ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz opodatkowany będzie preferencyjną stawką w ramach tzw. IP BOX.
Tak szeroki katalog różnych świadczeń prowadzić będzie do odmiennych kalkulacji nowego zwolnienia. Przykładowo przy umowach o pracę zastosować można niewielką wartość kosztów podatkowych, gdyż jest to kwota co do zasady 250 zł miesięcznie. W takim przypadku dochód podlegający opodatkowaniu będzie zbieżny z kwotą przychodu (pomijamy w tym wypadku składki na ubezpieczenie społeczne, których emeryci zazwyczaj nie płacą i zdrowotne, niepodlegające odliczeniu od podatku). Zupełnie inaczej prezentuje się takie rozliczenie w przypadku działalności gospodarczej. Często u przedsiębiorcy wartość kosztów stanowi istotną część przychodu, tworząc ostatecznie dochód. Jeżeli zwolnieniu podlega tylko część przychodu, to przy wysokich kosztach może się okazać, że podatnik nie będzie w stanie efektywnie z tego zwolnienia skorzystać.
Osoby uprawnione
Poza koniecznością ukończenia określonego wieku, prawo do zastosowania zwolnienia mają osoby, które mimo nabycia uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, świadczeń tych nie pobierają. Przyjąć zatem należałoby, że wystąpiły one o ustalenie wysokości świadczenia i zawiesiły jego pobór. Przy czym przepisy w sposób bardzo szeroki wskazują, jakiego rodzaju świadczenia nie powinny być pobierane, aby móc skorzystać ze zwolnienia podatkowego. Są to renty i emerytury, w tym świadczenia tego typu przysługujące rolnikom, żołnierzom, funkcjonariuszom różnych formacji mundurowych oraz sędziom, a także określone świadczenia pieniężne otrzymywane przez funkcjonariuszy i żołnierzy po zwolnieniu ze służby. Można zatem stwierdzić w największym uproszczeniu, że warunkiem do skorzystania ze zwolnienia jest niepobieranie renty lub emerytury przysługującej osobie z publicznego systemu ubezpieczenia społecznego.
Podsumowanie – kiedy to rozwiązanie się opłaca?
Trend związany ze starzeniem się społeczeństwa w Polsce jest jednym z uzasadnień dla wprowadzania tego typu rozwiązań, jakim jest omawiane zwolnienie. Ustawodawca zakłada, że podatnicy będą preferowali mniejszy podatek do zapłaty, kosztem braku świadczenia emerytalnego lub rentowego, na które najczęściej pracowali całe życie. Taki wybór byłby uzasadniony tylko wówczas, gdy świadczenie z ubezpieczenia społecznego byłoby bardzo niskie w porównaniu z osiąganymi dochodami objętymi podatkiem. Co więcej, podatnik powinien rozliczać znikome koszty podatkowe, co skutkowałoby zbliżonymi wartościami dochodu do opodatkowania i przychodu objętego zwolnieniem. Jednak relatywnie niski limit zwolnienia (kwota 85 528 zł) oraz wysoka kwota wolna od podatku (obecnie jest to 30 tys. zł) będą w praktyce prowadzić do sporadycznych przypadków, kiedy wybór zwolnienia będzie opłacalny finansowo. Ustawodawca sprezentował zatem seniorom nie lada łamigłówkę matematyczną – kiedy warto zastosować nowe rozwiązanie podatkowe.
Krzysztof Biernacki
