Kraków-Piwnica (frag. 13)

Jednym z najfajniejszych paradoksów związanych z krakowskim ołtarzem Wita Stwosza  było to, że po wojnie propaganda stalinowska przedstawiała wyrzeźbionych w Średniowieczu, mocnych, pełnych radości i zdecydowanych apostołów - jako bohaterów czynu socjalistycznego. W powojennej kulturze polskiej szalał realny socjalizm. Mimo to, w 1956 r. grupa studentów krakowskich szkół artystycznych odgruzowała w Rynku Głównym piwnice pałacu zwanego Pod Baranami (filary pod balkonem od strony Rynku  ozdobione są rzeźbami głów baranich). 

Ciasna i duszna piwniczka, która początkowo miała być zwykłym klubem studenckim przekształciła się w słynny kabaret Piwnica pod Baranami. Miejsc było najwyżej na setkę osób, ale wpychało się dwa razy więcej – ludzie szaleli, żeby się tam dostać; przychodziły najlepsze dziewczyny. "Mamy jedno z najlepszych miejsc w Europie" - mawiał Piotr Skrzynecki (zawsze w kapeluszu, rozwianej pelerynie i z dzwonkiem), który natychmiast stał się liderem, konferansjerem i duchem twórczym Piwnicy.  

W latach 60. i 70. powstawały tam słynne na całą Polskę piosenki i formaty kabaretowe.  To właśnie w Piwnicy już w pierwszych latach jej istnienia pojawiła się całkowita nowość, jaką były w tamtych czasach piosenki literackie. Do wierszy znakomitych polskich poetów dopisywano wspaniałą, poruszającą muzykę, co razem tworzyło prawdziwe arcydzieła. Pojawiły się słynne do dziś postacie piosenkarki Ewy Demarczyk,  kompozytora Zygmunta Koniecznego, scenografki Krystyny Zachwatowicz (obecnej żony Andrzeja Wajdy) i wiele innych. 

Władze raz po raz wyrzucały „kabareciarzy”, ale potem znowu zezwalały na programy. Piwnica była nie tylko  kabaretem,  lecz także  środowiskiem opozycyjnym. Słynęła też z wielkich imprez plenerowych – których okazją bywały urodziny lub imieniny Piotra Skrzyneckiego. Bale, z udziałem setek ludzi, odbywały się na podkrakowskich zamkach, targowiskach miejskich, pod mostami lub na starych krypach na Wiśle.  Skrzynecki zmarł w 1997 r. Na jego pogrzebie grano muzykę z lat 60.   

Ulubionym miejscem Skrzyneckiego na Rynku Głównym była kawiarnia Vis-a-Vis pod numerem 29, gdzie jego odlana w brązie postać w charakterystycznym kapeluszu przesiaduje nadal przy stoliku przed wejściem. Zdarza się nieraz, że ludzie przechodząc  przed Vis-a-Vis, salutują lub uśmiechają się do „Piotra”, który zawsze trzyma w ręku świeży kwiat. Czasem zaglądają tam jego dawni „piwniczni” przyjaciele, opowiadają, jak często po spektaklach wracali nad ranem do domów polewaczką w szoferce z roześmianymi z dziewczynami.  

Na starych zdjęciach Krakowa można jeszcze zobaczyć Piotra Skrzyneckiego w tym jego słomkowym kapeluszu, podobnie jak wspominane z sentymentem przez krakusów „małe czarne dorożki”...(zamiast których pojawiły się stylizowane powozy ciągnięte przez pociągowe konie). „Piotr”, którego matka była Żydówką, za okupacji ukrywał się po aryjskiej stronie w piwnicy, skąd wymykał się tylko nocą. Podobno całe jego późniejsze upodobanie do nocnego życia wzięło się z tamtych lat... Pochowano go w Krakowie, choć chciał być pogrzebany obok swej matki w Łodzi - na największym żydowskim cmentarzu w Europie.  

@ 

Kolejny 13..  fragment   -  z mojej nowej książki pt. Dawka Polin (Właśnie Polska), która ukaże się w 2009 r. - w Izraelu i w Polsce. Jest to reportażowy  przewodnik - Kraków, Warszawa,  Łódź, Gdańsk - tworzący platformę do rozmów z  20 świetnymi ludźmi  m.in. o tym,  jak polska kultura przeszła przez  czasy komuny.  

Ostatnia część  rozmowy z Andrzejem Wajdą – w  następnym odcinku.