Stanisław Szwed w obronie Prawa do urlopu wychowawczego

W związku z brakiem polityki rodzinnej rządu PO w tym ograniczenia w kwestii urlopu wychowawczego poseł Stanisław Szwed skierował Interpelację do Jolanty Fedak, Minister Pracy i Polityki Społecznej.Interpelacja ws. prawa do urlopu wychowawczego dla osób samozatrudnionych, dla zatrudnionych na czas określony i na zastępstwo.

Art. 186,§1 kodeksu pracy mówi, że: „ Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia.”

Osoby pracujące /najczęściej matki/ na niestabilnych formach zatrudnienia, coraz częściej stosowanych przez pracodawców, jakimi są samozatrudnienie, umowa na czas określony oraz umowa na zastępstwo nie uzyskują prawa do urlopu wychowawczego. 

Dbałość o przyszłe pokolenia oraz równe traktowanie winno zobowiązywać Państwo, aby prawo do przywilejów związanych z macierzyństwem miały wszystkie osoby, niezależnie od formy zatrudnienia.
Powyższa sytuacja nierównego traktowania osób, najczęściej matek, upoważnia do postawienia następujących pytań:

1.    Czy rząd zamierza zmienić przepisy kodeksu pracy, aby zapewnić prawo do urlopu wychowawczego wszystkim pracującym osobom, bez względu na formę zatrudnienia?
2.    Czy trwają prace nad całościową zmianą polityki prorodzinnej, aby zmienić dotychczasowe zasady nabywania prawa do urlopu wychowawczego tak aby wszystkie  matki miały prawo do urlopu macierzyńskiego i wychowawczego bez względu czy pracują , czy wychowują dzieci?

 Poniżej odpowiedź Jolanty Fedak, Minister Pracy i Polityki Społecznej:

W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Stanisława Szweda, przekazaną przy piśmie z dnia 18 lipca br., znak: SPS-023-23813/11, dotyczącą prawa do urlopu wychowawczego dla pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas określony oraz tzw. „samozatrudnionych”, pragnę uprzejmie wyjaśnić, co następuje:

    Prawo do urlopu wychowawczego zostało uregulowane w art. 186 § 1 Kodeksu pracy, który stanowi, iż pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki naddzieckiem nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Literalne brzmienie powołanego przepisu wyraźnie wskazuje, iż prawo do urlopu wychowawczego przysługuje „pracownikowi”. W świetle art. 2 Kodeksu pracy oznacza to osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

    Należy więc stwierdzić, iż wszyscy pracownicy, bez względu na to, czy zostali zatrudnieni na podstawie umowy o pracę na czas określony czy też nie określony, maja prawo do urlopu wychowawczego. Przywołany przepis nie różnicuje bowiem tego prawa w zależności od rodzaju zawartej umowy o pracę. To samo dotyczy zatrudnienia pracownika na podstawie umowy o pracę na „zastępstwo”, która według kwalifikacji prawnej zawartej w Kodeksie pracy, jest jedynie szczególną formą umowy o pracę na czas określony (art. 25 § 1 zd. 2 Kodeksu pracy).

    W odróżnieniu od pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas nie określony, konsekwencją zawarcia przez strony umowy o pracę na czas określony jest to, iż urlop wychowawczy może zostać udzielony wyłącznie do końca trwania umowy o pracę. Oznacza to, iż pracownik, w zależności od okresu na jaki została zawarta tego rodzaju umowa o pracę, może nie mieć możliwości wykorzystania pełnego 3 letniego wymiaru urlopu wychowawczego. Podobnie, w odniesieniu do umów o pracę na czas określony, obejmujący okres usprawiedliwionej nieobecności prawnika zastępowanego (wobec braku odmiennej regulacji), należy stosować przepisy dotyczące umowy o pracę na czas określony.W rezultacie, także umowa o pracę „na zastępstwo”, w przypadku przebywania pracownika zastępującego na urlopie wychowawczym, rozwiązuje się z upływem czasu na jaki została zawarta (tj. w dniu powrotu do pracy pracownika zastępowanego). Należy bowiem pamiętać, iż urlop wychowawczy jest uprawnieniem wyłącznie pracowniczym, a zatem pracodawca nie może udzielić go na okres dłuższy niż ten, przez jaki dana osoba pozostaje jego pracownikiem.

    Przepisy Kodeksu pracy nie maja natomiast zastosowania do trzeciej z wymienionych przez Pana Posła form wykonywania pracy zarobkowej, a mianowicie do tzw. „samozatrudnienia”. Nie jest to bowiem stosunek pracy. Choć w obowiązujących przepisach prawnych brak jest definicji „samozatrudnienia”, to powszechnie przyjmuje się, iż jest to jednoosobowa działalność gospodarcza, prowadzona na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, na własny rachunek i własne ryzyko. Tego rodzaju forma działalności zarobkowej podlega ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tj. Dz. U. z 2010 r. nr 220, poz. 1447 ze zm.).Art. 2 cyt. aktu prawnego definiuje „działalność gospodarczą” jako zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopali ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Osoby „samozatrudnione” współpracują więc z pozyskanymi przez siebie kontrahentami na podstawie umów cywilnoprawnych, co oznacza, iż swoją pracę organizują samodzielnie, decydując o sposobie, miejscu i czasie jej wykonywania. Mają zatem możliwość zorganizowania pracy w taki sposób, aby pogodzić jej wykonywanie ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Ponadto warto nadmienić, iż nawet w tym przypadku art. 14a ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje, iż przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy. Powyższe oznacza zatem możliwość zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej np. w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. 

   Odnosząc się zaś do postulatu Pana Posła, dotyczącego zmiany polityki rodzinnej w kierunku umożliwiającym korzystanie z urlopów macierzyńskiego oraz wychowawczego przez wszystkie matki (niezależnie od tego czy są zatrudnione, czy też wychowują dzieci) należy przypomnieć, iż ww. urlopy są uprawnieniami pracowniczymi. Celem urlopów macierzyńskiego oraz wychowawczego jest bowiem umożliwienie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem osobom zobowiązanym do świadczenia pracy w ramachpracowniczego stosunku pracy. Istotą zatrudnienia jest wykonywanie pracy podporządkowanej poleceniom pracodawcy, w tym także w zakresie miejsca i czasu świadczenia pracy. Natomiast prawo do ww. urlopów daje pracownikowi możliwość czasowego zwolnienia od wykonywania obowiązków pracowniczych. W związku z powyższym nie jest zasadne, aby tego rodzaju zwolnienia udzielać po ustaniu stosunku pracy.

    Reasumując powyższe pragnę podkreślić, iż nie planuję przeprowadzenia zmian w obowiązujących przepisach Kodeksu pracy, dotyczących urlopu wychowawczego. W mojej opinii, w odniesieniu do zasad nabywania ww. prawa, omawiane regulacje w sposób jednakowy traktują wszystkie osoby zatrudnione w ramach stosunku pracy. Brak możliwości wykorzystania pełnego wymiaru urlopu wychowawczego przez pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas określony, jest jedynie naturalną konsekwencją zawarcia przez strony tego rodzaju umowy. Natomiast osoby wykonujące działalność zarobkową na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej (tzw. „samozatrudnieni”) nie podlegają w ogóle regulacji Kodeksu pracy. W konsekwencji więc nie mogą uzyskać prawa do urlopu wychowawczego, udzielanego przez pracodawcę na pisemny wniosek pracownika.

Stanisław Szwed o pracy w Sejmowej Komisji Polityki Rodzinnej