Nowa książka współautora „Mikrokosmosu”, Rogera Moorhouse`a „Stolica Hitlera”, jest książką szczególną, zmienia bowiem nasz pogląd na temat Berlina ery nazistowskiej. Przyzwyczajeni byliśmy do traktowania stolicy Niemiec jako matecznika nazizmu. Moorhouse pokazuje nam Berlin w latach II wojny światowej jako miasto, które nie do końca zostało zindoktrynowane przez ideologię Hitlera, którego mieszkańcy wybuch wojny przyjęli ze smutkiem, zaś fałszywe pogłoski o rozmowach pokojowych - z nieskrywaną radością. Jaki więc był Berlin lat wojennych? Żeby uczciwie odpowiedzieć na to pytanie, należałoby przeanalizować całe dwudziestolecie międzywojenne, czyli okres, który książka zupełnie pomija. Naziści tworząc w Berlinie struktury partyjne napotkali opór lewicowych przedmieść miasta oraz zupełny brak zainteresowania ze strony zamożnych, po części skosmopolityzowanych mieszkańców centrum. Berlin jako stolica kultur, swobód obyczajowych i mekka artystów i niebieskich ptaków, był miastem trudnym. Nic dziwnego, że jego gauleiterem został nie kto inny tylko Josef Goebbles - mistrz autoreklamy i propagandy. Ale nawet on miał problemy z utrzymaniem w ryzach niepokornego, jak na niemieckie warunki, miasta.
Wróćmy jednak do książki. Moorhouse, oprócz reakcji mieszkańców na wybuch wojny, opisuje ich podstawowe problemy codziennego życia: reglamentację żywności i innych dóbr konsumpcyjnych, zaciemnienie, powodujące początkowo więcej zgonów niż bombardowania, powszechne donosicielstwo, którego efektem było tzw. „niemieckie spojrzenie”, wreszcie same bombardowania. Moorhouse pisze też o tych, którzy stali się ofiarami nazizmu - o wywłaszczanych i mordowanych berlińskich Żydach, członkach organizacji lewicowych czy wyznaniowych, którzy nie pogodzili się z rządami Hitlera, wreszcie o tysiącach robotników przymusowych, których okrutny los rzucił w czasie wojny właśnie do stolicy III Rzeszy.
Lektura książki Moorhouse`a pozwoli nam wreszcie zrozumieć, dlaczego właśnie w Berlinie, i tylko w Berlinie, nastąpił marcowy protest aryjskich żon aresztowanych Żydów; protest, który zakończył się sukcesem, zadając kłam lansowanej powszechnie tezie, iż rządy nazistowskie nie napotykały na żaden wyraźny społeczny sprzeciw i że każdy taki sprzeciw skazany był na niepowodzenie.
Komentarze