Aby w sposób merytoryczny i rzeczowy odnieść się do zagadnienia roli i znaczenia Bitwy Warszawskiej dla historii Polski i Europy, należy zwrócić szczególną uwagę na najważniejsze czynniki determinujące ówczesną rzeczywistość i realia polityczne.
Pierwszym z tych elementów są kwestie geopolityczne — otóż zakończenie I Wojny Światowej w roku 1918 nie dało możliwości wypracowania trwałego pokoju w Europie, należy zwrócić również uwagę na fakt, iż zniszczenia wojenne i koszty prowadzenia konfliktu w latach 1914 – 1918 doprowadziły gospodarkę Europy do znacznych trudności, co objawiało się między innymi wzrostem bezrobocia, niską efektywnością pracy, problemami socjalnymi, co z kolei determinowało antagonizmy społeczne.
Kolejnym ważnym elementem były zmiany polityczne i ustrojowe zachodzące w Rosji w roku 1917. Dokonana tam rewolucja bolszewicka, oprócz zmian w polityce wewnętrznej Rosji, takich jak wzrost ingerencji państwa w kwestie gospodarcze, terror polityczny, zmiany w systemie prawnym, zasadniczo przedefiniowała politykę zagraniczną Rosji w myśl koncepcji walki klas i wielkiej światowej rewolucji proletariackiej. Bolszewicka Rosja stała się państwem, którego imperialne i mocarstwowe aspiracje prowadziły do wywoływania konfliktów.
Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż wielu wybitnych historyków podkreśla, że w ówczesnej zachodniej Europie, nastroje społeczne pozwalały dawać bolszewikom nadzieję na wsparcie rewolucji, wynikało to przede wszystkim z propagandy kierowanej przez bolszewików, jak i określonych nastrojów społeczeństwa wynikających z pauperyzacji, trudności na rynku pracy, biedy. Bardzo złożona była również sytuacja w samej Polsce, w roku 1918, więc dwa lata przed wojną Polsko – Bolszewicką, nasz kraj odzyskał niepodległość po 123 latach zaborów. Do najważniejszych wyzwań stojących przed ówczesnym rządem należało m.in.: odbudowa polskiej gospodarki, przywrócenie znaczenia Polski na arenie międzynarodowej, uporządkowanie systemu prawnego, budowa stabilnego ustroju państwa. Sytuacja polityczna Polski i Europy stawała się coraz bardziej niestabilna i niebezpieczna. W dniach 1 – 2 sierpnia Rada Naczelna PSL „Wyzwolenie” podjęła uchwałę wzywającą do obrony granic Polski oraz praw narodowych. 4 VII 1920 roku rozpoczęła się ofensywa frontu północno – zachodniego Armii Czerwonej. W ciągu dwóch tygodni bolszewicy zajęli Mińsk, Wilno, Grodno, Pińsk. Na Froncie południowym trwały zacięte walki pod Równem. 10 VIII wojska polskie opuściły linię Bugu, grupując się pod Wieprzem i Wisłą do rozstrzygającej bitwy, jednocześnie Armia Bolszewicka, niezacierająca wzdłuż granicy z Prusami Wschodnimi, wdarła się pod Mławę i Płock, nad Polską zawisło śmiertelne niebezpieczeństwo. Na zajętych terenach bolszewicy organizowali pospiesznie organy swej władzy, zapowiadano wówczas utworzenie Polskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, obalenie polskiego rządu, wywłaszczenie i nacjonalizację przemysłu. Jednocześnie zaczęły funkcjonować trybunały rewolucyjne, których celem było szerzenie terroru i przemocy wśród polskie społeczeństwa. Należy tu nadmienić, iż celem bolszewików było zorganizowanie nowego ładu światowego, podbój Polski miał pozwolić na połączenie się bolszewików z siłami rewolucyjnymi i antydemokratycznymi funkcjonującymi w Europie. Konferencje i spotkania międzynarodowe, które miały wówczas miejsce, pokazywały brak zrozumienia znacznej części zachodnich elit politycznych dla faktu, iż naród polski walczy nie tylko o swą niepodległość, ale także osłania Europe przed zalewem rewolucji i barbarzyństwa. 24 VII 1920 roku ustąpił gabinet premiera Grabskiego i powołany został Rząd Obrony Narodowej składający się ze wszystkich głównych sił politycznych pod przewodnictwem Wincentego Witosa z PSL „Piast”. Cel i działania nowego ponadpartyjnego Rządu Obrony Narodowej określiła odezwa Bracia Włościanie na wszystkich ziemiach, wzywająca chłopów do obrony wolności i niepodległości kraju:
„Od was bracia Włościanie, zależeć będzie czy polska będzie wolnym państwem ludowym, w którym lud będzie rządził i żył szczęśliwie, czy też stanie się niewolnikiem Moskwy [...] Za to, czy państwo nasze obronimy od zagłady, siebie od jarzma niewoli, rodziny nasze od nędzy, a całe pokolenie nasze od hańby, za to my, Bracia Włościanie odpowiedzialność poniesiemy i ponieść musimy”. PSL, jako ważne środowisko polityczne w rządzie podkreślało, iż podstawą działania gabinetu Wincentego Witosa jest walka o niepodległości i suwerenność ojczyzny. W dniach 12 – 16 VIII 1920 roku rozegrała się decydująca bitwa o Warszawę, kiedy to po krwawych walkach szala zwycięstwa przesunęła się ku Polsce. Konflikt ostatecznie zakończył się 18 III 1921 roku zawarciem pokoju w Rydze.
Należy z całą stanowczością podkreślić, iż w tym ważnym zwycięstwie nie tylko dla przyszłości Polski, lecz całej Europy, to właśnie Ruch Ludowy swym zaangażowaniem, walką, pracą i przelaną krwią obronił nasze wartości i prawa. To Ludowy premier Wincenty Witos w trakcie największej próby podjął odpowiedzialne decyzje o sformułowaniu ponadpartyjnego rządu, którego celem była obrona Rzeczypospolitej i jej obywateli w myśl troski o przyszłość o dobro wspólne. Warto również podkreślić, iż znaczna część Armii Polskiej walczącej podczas wojny Polsko – Bolszewickiej to dzieci Polskiej wsi chłopi, którzy ryzykując swe życie i zdrowie, włączali się w walkę za ojczyznę.
