Wiem, że nic nie wiem [Sokrates].
Wątpliwości profitowały zawsze. Były następstwem myślenia. Społeczności ludzkie nie przywiązane do tradycyjnych prawd miały się lepiej od zbiorowisk ulegającym dogmatom. Były państwa, których władcy rzecz traktowali systemowo .
Na przykład z wyprawami, organizowanymi tam dla zdobycia nowych terytoriów wysyłano też naukowców. Rezultaty badań przeprowadzonych u celu ekspedycji miały znaczący skutek. Nawet niewielkie kraje mogły panować nad obszarami wielokrotnie większymi. Także nad narodami szczycącymi się znacznie starszą, ale skostniała cywilizacją. Od dawna więc błądzą ideolodzy, przekonani o istnieniu jedynie słusznej wiedzy.
My nie zdążyliśmy skorzystać z dobrodziejstw nowoczesnej nauki. Do upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów Akademia Krakowska zgłębiała głównie tajniki teologii. Zanim się oświeceniowe idee umocniły, Polska doznała rozbiorów, dokonanych przy aktywnym udziale zachowawczo usposobionych patriotów.
Fatalnie wobec takich doświadczeń wypada nasza obecna wojna z wykształciuchami, zapoczątkowana jeszcze w IV RP a bardzo nasilona w poczynaniach dobrej zmiany. Jej skutki mogą być fatalne, bo historia uczy, że zacietrzewienie obskurantów nie cofa się przed niczym.
Przez trzydzieści lat mogłoby się wydawać, że porzuciliśmy przekonanie o istnieniu ostatecznych prawideł, rządzących historią. Na powrót jednak jesteśmy wciskani w zależność od łaski i mądrości władcy. Ponownie więc się przekonamy, że to zła droga.
Jak zauważa Donald Tusk przez trzydzieści lat wzorem dla innych państw Europy. Kiedy zapomnieliśmy o wątpliwościach, stajemy się dla niej niewidzialni, mimo płynących od nas głośnych wielce, ale niezrozumiałych oświadczeń.
