W dniu 19.10.2013 r. wybrałem się na Ukrainą aby uczestniczyć w pogrzebie 79 ofiar ekshumowanych w miejscowości Stary Gaj gdzie zamordowano około 600 mieszkańców Starego i Nowego Gaju. Ekshumacji dokonano w miesiącu wrześniu do którego doszło po wielu latach starań. Ekshumowana mogiła to były rów strzelecki gdzie dokonywano zbrodni – ofiary przeprowadzano z budynku znajdującej się w pobliżu szkoły do której wcześniej spędzono mieszkańców.
Według relacji dr. Popka ofiarami byli w większości dzieci oraz osoby w wieku do lat 40 tylko 2 ofiary posiadali więcej jak 70 lat. Według w/w relacji są jeszcze mogiły tej zbrodni na cmentarzyku legionowym z 1916 r. gdzie zwożono zamordowanych i grzebano przez miejscową ludność ale wielu po zamordowaniu ludzi leżało zabitych na łąkach i polach i tak doczesne szczątki ich zrosiły miejscową ziemię. W Ekshumowanej mogile (ktoś) celowo zrobił śmietnik wykopując dół w mogile i było to działanie mające na celu może ukrycia miejsca zbrodni.
Po zapaleniu zniczy byłem świadkiem relacji wielu osób którzy przyjechali po 70 latach na pogrzeb swoich bliskich – opowiadali to co zostało im przekazane w rodzinie w jak okropnych okolicznościach ginęli ich bliscy. Następnie ksiądz prawosławny dokonał modlitwy za pomordowanych wraz z grupą swoich wiernych i dokonał poświecenia krzyża. Po krótkiej refleksji na losem Rodaków udaliśmy się do miejscowości Sokól na cmentarz parafialny oddalony około kilkanaście kilometrów gdzie odbyły się uroczystości pogrzebowe. W 1943 roku w tej miejscowości znajdował się kościół parafialny (dzisiaj świątynia jest Cerkwią) do którego należała wieś Stary i Nowy Gaj, dlatego tutaj złożono doczesne szczątki ekshumowanych.
Msza żałobna odbyła się na cmentarzu gdzie ustawiono na podwyższeniu 5 trumien które zostały przepasane biało czerwoną szarfą. Ksiądz w kazaniu nawiązał do cierpienia człowieka które w wielu miejscach zarówno w starym jak i nowy testamencie ukazuje biblia. I potrzeba tutaj przywołać cierpienie Jezusa które przyniosło ludzkości zbawienie. Po mszy świętej zabrał głos sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Krzysztof Kunert a następnie przedstawiciel miejscowych władz Ukraińskich (w ojczystym języku) w kilku słowach ale jakże dobitnych powiedział że najwyższy czas spojrzeć na konflikty między naszymi narodami którzy przez tyle lat żyli w przyjaźni i sąsiedzkiej zgodzie czy nie były to konflikty wywołane celowo przez obce i wrogie siły naszemu wspólnemu współistnieniu, czy nie były to konflikty wywołane celowo bo zawsze na tym korzystał ktoś trzeci bo takie owoce przynosiły zawsze te konflikty.
Następnie zabrał głos dr. Popek który podziękował wszystkim którzy przyczynili się że ekshumacja mogła mieć miejsce oraz miejscowym władzom oraz mieszkańcom którzy pomogli w jej przeprowadzeniu. Przywołał postać Pana Iwana Potockiego który przechowywał babcię Franciszkę, która uciekła ze Starego Gaju oraz dziewczynkę Haneczkę która ocalała ze Starego Gaju i była wychowywana przez rodzinę ukraińską w Kaszówce.
Ostatnim aktem było złożenie doczesnych szczątków mieszkańców Gaju w zbiorowej mogile nad którym został ustawiony znacznej wielkości Krzyż oraz złożenie kwiatów oraz zapalenie zniczy przez oficjalne delegacje jak i rodziny pomordowanych. Należy również zaznaczyć ze na te uroczystości przyjechały osoby z wielu miejscowości Polski oraz to że byli obecni dość licznie Ukraińcy mieszkańcy Sokóla jak i okolicznych miejscowości. Udaliśmy się w powrotną drogę przez Oleńkę, Rożyszcze, Perespę , Hołuby, Kowel, Luboml, do granicy na której została przeprowadzona sprawnie odprawa graniczna zarówno paszportowa jak i celna.
Zdzisław Koguciuk.
Zobacz galerię zdjęć:
Komentarze