Nadal nie znalazłam nic nowego na temat geologii największego złoża gazu w Europie w związku z niedawnym trzęsieniem ziemi wywołanym przez działalność górniczą w Holandii.
D
odaję zatem to co pozyskałam około 10 lat temu z literatury polskiej z podpisem: Przekrój litostratygraficzny przez złoże Groningen (Moreton, 1995). Ten schematyczny przekrój zawiera podstawowe dane o:
- źródle pochodzenia gazu - pokładach węgla karbońskiego zalegających pod znacznym kątem zapadania,
- piaszczystych osadach permu dolnego - czerwonego spągowca - będącego skałą zbiornikową dla gazu migrującego z karbonu,
- kompleksu uszczelniającego górnego permu, złożonego prawdopodobnie nie z samych soli ale z ewaporatów: głównie anhydrytów i soli oraz prawdopodobnie także z cienkich wkładek ilastych i węglanowych.
Złoża gazu w Holandii i w Polsce występują w obrębie południowego brzegu salinarnego zbiornika permskiego. Pod względem głębokości występowania poziomu gazonośnego, złoże Groningen z otoczeniem przypomina rejon Poznania, natomiast pod względem miąższości zbliżone jest do rejonu płytszego zalegania złóż odkrytych równocześnie z odkryciami holenderskimi (złoże Bogdaj Uciechów). W Polsce gaz występuje także w wapieniu cechsztyńskim o zmiennej miąższości oraz w piaskowcach permu dolnego także o zróżnicowanej miąższości. W granicach konturu woda-gaz na złożu Bogdaj Uciechów występuje pagórek karboński, który spowodował, że mamy tu do czynienia z wodą okalającą a nie podścielającą jak w innych złożach. Z mapy miąższości (rys. 5) nie dowiemy się z jakim charakterem konturu woda-gaz mamy do czynienia w Holandii. Można jedynie przypuszczać, że w związku z dość wyrównaną miąższością całego poziomu permu dolnego (przekrój), naturalne odprężanie słabo ściśliwych wód nie stanowi głównego czynnika zwiększania wykładników wodnych w wydobywanym gazie.
W jednym z komentarzy pod poprzednią notką Pan @Lchlip odszukał dla mnie i podał bardzo ciekawy dostęp do danych z Holandii, za który jeszcze raz serdecznie dziękuję. Z portalu tego można dowiedzieć się wiele ciekawych rzeczy o górnictwie otworowym w Holandii. Portal ten prowadzi także dialog ze społecznością lokalną na tematy związane z utrudnieniami wynikającymi z prowadzoną od 50 lat eksploatacją gazu ziemnego. Przez ten portal można składać zawiadomienia o szkodach oraz innych uciążliwościach stałych lub okresowych. Można też zadawać pytania dotyczące różnych aspektów działalności górniczej, np. zatłaczania wód do poziomów produkcyjnych. Czy takie zatłaczanie nie powoduje właśnie trzęsień ziemi. Jest też pytanie, czy te wody nie rozpuszczają soli w nadkładzie. Z odpowiedzi można się dowiedzieć, że do otworu chłonnego wtłacza się dziennie 500 m3 wód wynoszonych przez gaz z otworów produkcyjnych. Ilość wody w gazie (wykładnik wodny) rośnie w miarę obniżania ciśnienia złożowego i poziom geologiczny ich pochodzenia jest w stanie przyjąć je w innym miejscu bez większych szkód, a nawet pozytywnie działa na podniesienie ciśnienia, które w czasie produkcji spadło średnio o około 150 bar (1 bar = 1,01325 atmosfery).
W Holandii w ostatnich latach mamy do czynienia ze wzrostem zainteresowania geotermią w oknie głębokościowym 2 - 4 km w tych samych poziomach, z których wydobywa się gaz ziemny i ropę naftową. Pomiędzy firmami zajmującymi się wydobyciem węglowodorów oraz geotermią z zatłaczaniem ustalono wstępnie jaką ilość węglowodorów można nieodpłatnie pozyskiwać z odwiertu geotermalnego. Nie będę tu omawiać tych spraw, aby nie zaciemniać obrazu bo chcę jeszcze przypomnieć swój projekt gazowo geotermalny opracowany na podstawie literatury dla rejonu Poznania.
Proszę osoby zainteresowane do zapoznania się z tą notką, która w świetle tego co przeczytałam dzisiaj na portalu holenderskim świadczy raczej na moją korzyść, a przeciw tym, którzy do tej pory nie udzielili odpowiedzi na moje zgłoszenie oraz na monity.
