Włodzimierz Pańków Włodzimierz Pańków
237
BLOG

Wolność vs samowola

Włodzimierz Pańków Włodzimierz Pańków Polityka historyczna Obserwuj temat Obserwuj notkę 2

Wolność to centralna wartość w polskiej tradycji. Jej wyrazem jest powszechnie znane i często powtarzane hasło "Za wolność naszą i waszą" (lub odwrotnie). Często powtarzałem moim studentom i doktorantom, że nie do końca miało ono zastosowanie do naszych sąsiadów, bliższych i dalszych, a także np do naszych poczynań w takiej np. Hiszpanii, u boku Napoleona Bonaparte. U jego boku zresztą harcowaliśmy po całej Europie . No ale niech tam...

Prof. Andrzej Nowak, współczesny nam Długosz, w swoich "Dziejach Polski" śledzi proces jego upowszechniania się i utrwalania w polskiej praktyce politycznej, począwszy od czasów Bolesława Śmiałego, a inny historyk, prof. Janusz Ekes, poświęcił swoją znakomitą książkę "Złota demokracja", opisowi funkcjonowania tej wartości w instytucjach i praktyce politycznej polskiego Państwa Zgody w szczytowym okresie jego rozwoju ale i w fazie jego schyłku, gdy wolność szlachecka uległa degeneracji, zamieniwszy się w jej zaprzeczenie, tzn. samowolę.

Oczywiście, akty politycznej samowoli towarzyszyły naszej historii wielokrotnie, szczególnie wtedy, gdy Państwo Polskie słabło, jak np. w okresie rozbicia dzielnicowego i bezpośrednio po nim, a także w okresie narastającej rywalizacji rodów magnackich, które rozsadzały państwo w drugiej połowie wieku XVII i w w. XVIII. Także miasta I Rzeczpospolitej miały swój wkład w dzieje samowoli i anarchii, co bywało związane z dominacją obcego żywiołu, głównie germańskiego.

Powszechnie znany jest bunt wójta Alberta w stołecznym Krakowie, w początkach panowania Władysława Łokietka. Oto cytat wyjęty ze wspomnianego dzieła Profesora A. Nowaka poświęcony tym wydarzeniom: "Książę zaś Władysław (Łokietek) wszedłszy do Krakowa... niektórych z mieszczan krakowskich, sprawców i przywódców buntu, na postrach i przykład dla drugich, aby się podobnej wystrzegali zbrodni, kazał pojmać i końmi włóczyć po ulicach, a potem wieszać albo w koło wplatać...".

Czasy Stefana Batorego zapisały się, oprócz wyprawy na Psków, podobną "wycieczką" na Gdańsk, którego zarządcy próbowali wierzgać przeciwko centralnym władzom Rzplitej. Nie pamiętam dokładnie jakie były skutki tych pacyfikacyjnych działań ale znając Stefana Batorego, twardego Węgra na polskim tronie, chyba zdołały one uspokoić sprawców buntu i ukorzyć ich pychę...

Do czego doprowadziła narastająca samowola polskich, litewskich i ruskich możnowładców, a także zanarchizowanej szlachty, w okresie od Powstania Chmielnickiego do r. 1795, daty ostatniego rozbioru Polski, nie muszę w tym gronie ("Salon!") przypominać.

Jak już gdzieś wspominałem, różnica pomiędzy wolnością a samowolą przypomina relację pomiędzy borowikiem szlachetnym a łudząco do niego podobnym borowikiem szatańskim. Musimy nauczyć się je rozróżniać i dla własnego bezpieczeństwa potrafić tego drugiego usunąć lub odpowiednio "obrobić"...


Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Polityka