Na dole: Rozeta i krzyż, skansen w Sanoku, chałupa z 1681 roku. U góry: "Stella wizygocka" z VII wieku z krzyżem i „góralską rozetą” z Muzeum w Alicante w Hiszpanii. Wikipedia, Domena Publiczna
Na dole: Rozeta i krzyż, skansen w Sanoku, chałupa z 1681 roku. U góry: "Stella wizygocka" z VII wieku z krzyżem i „góralską rozetą” z Muzeum w Alicante w Hiszpanii. Wikipedia, Domena Publiczna
Akropol108 Akropol108
1936
BLOG

Zapomniani współzałożyciele Polski – Goci?

Akropol108 Akropol108 Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 39

Jaki związek ma tradycyjna ozdoba wnętrz chat góralskich z ornamentem najstarszych kościołów Wizygotów w Hiszpanii? Jak pisze autor "Polski wikingów" - Marek Kryda, oba te ornamenty wywodzą się z tradycji Gotów, którzy mieszkali na ziemiach polskich przed piętnastoma wiekami.

Przez cały wiek XX państwotwórcza rola Gotów na ziemiach polskich była tematem niewygodnym politycznie. Jednak Portugalczycy i Hiszpanie nie mają żadnego problemu, by wywieść założycieli swych państw od nadwiślańskich Gotów, właśnie tych, o których my przez stulecia staraliśmy się zapomnieć. Ogromną nieufnością otaczaliśmy tych, którzy wskazywali na znaczący wkład cywilizacji Gotów do kultury polskiej. Należał do nich rektor Uniwersytetu Warszawskiego, Włodzimierz Antoniewicz (1893-1973), który zwracał uwagę na trwające do dziś relikty kultury gockiej na Podhalu. Pisał on: „Najbardziej miano prototypów góralskich [spinek do koszul] zasługują fibule brązowe, srebrne i złote pochodzenia gockiego”. W 1928 roku prof. Antoniewicz opublikował pracę pt. Metalowe spinki góralskie, w której udowodnił, że są one kontynuacją spinek używanych przez Gotów. Według prof. Antoniewicza, Goci około 375 roku wypierani znad Wisły przez koczowniczych Hunów, mieli się osiedlić w Beskidach i Kotlinie Nowotarskiej. Najwyższy szczyt górski w Polsce – Rysy w masywie Tatr zapewne przypominał Gotom mitologicznego skandynawskiego giganta. Do dziś w języku norweskim rise to „górski troll”, a w języku niderlandzkim reus oraz niemieckim Riese, to „olbrzym”. Słowo to wywodzi się z protogermańskiego risiz, które znaczy właśnie tyle, co ‎“olbrzym”. Jak pisze prof. Jerzy Strzelczyk (Goci Rzeczywistość i legenda, s. 86) nazwami górskimi pochodzenia gockiego są także: Beskid, Beskidy i Bieszczady. Trudno się temu dziwić, jeśli weźmie się pod uwagę, że góralski „juhas” jest tak podobny do gockiego juhiza „młodszy”.

image

Czy najwyższy polski szczyt górski – Rysy nazwany został imieniem mitologicznego skandynawskiego giganta? Rysy - w masywie Tatr to najwyższa góra w Polsce, jej nazwa może pochodzić jeszcze z czasów Gotów Nadwiślańskich. Do dziś w języku norweskim rise to „górski troll”. Wikipedia, Domena Publiczna

Warto pamiętać, że hiszpańscy naukowcy są przekonani, że groby przodków królów Hiszpanii i Portugalii znajdują się w Polsce. - Okres między połową III a połową IV wieku powinien zostać ogłoszony wielkim stuleciem Gotów - twierdzi prof. Andrzej Kokowski. To czas ich największych sukcesów politycznych, wyrażających się zdobyczami terytorialnymi. To okres ich ogromnych sukcesów gospodarczych i kulturowych. Goci zrewolucjonizowali rolnictwo i hodowlę, w manufakturach produkowali ceramikę, szkło, używali żaren rotacyjnych i tokarek. Można tu też dodać, że pochodzący znad Wisły Goci byli w IV w. n.e. twórcami pierwszego niesymbolicznego germańskiego pisma. W VI wieku (200 lat później) zakładają oni swe państwo na Półwyspie Iberyjskim. Nazywają je Gutþiuda Þiudinassus („Gockie Władztwo”, łac. Regnum Visigothorum). Prof. Kokowski: - 100 tys. Gotów zdominowało ok. 5 mln Hispanoromanów. Musieli więc mieć nie tyle samą siłę oręża, ale coś jeszcze do zaproponowania – przede wszystkim elastyczność i wyjątkową otwartość. - 

Zadziwiające jest podobieństwo symboliki Podkarpacia i Hiszpanii. Według górali, od piękniejszego sposobu przedstawienia rozety, jej bogatszego przyozdobienia, jej starannego wykonania, zależy powodzenie w życiu: „czim szumniejszo jes ta gwiazda tósz szie lepszi wiedzie". Kolisty symbol rozety na Podhalu to: kwiat życia, rozeta karpacka, rozeta podhalańska. Jak wskazuje autor "Polski wikingów" - Marek Kryda, ornamenty rzeźbione na belkach karpackich chat i gockich murowanych kościołów w Hiszpanii są zaskakująco podobne. Czy przyczynili się do tego wędrujący znad Wisły na Półwysep Iberyjski Nadwiślańscy Goci, dla których rzeźbione obok siebie rozeta i krzyż miały znaczenie magiczne? Dla nich rozeta była rodzajem ochronnego talizmanu – umieszczano ją nie tylko na biżuterii czy przedmiotach domowego użytku (zwłaszcza wykonanych z drewna czy metalu). Heksapétala na Półwyspie Iberyjskim jest symbolem jednoznacznie identyfikowanym z założycielami królestwa Hiszpanii – Gotami. Zwłaszcza w rejonach najwcześniej skolonizowanych przez nich na północnym-zachodzie kraju – w Asturii, Galicji i Kantabrii uważana jest za symbol astralności i nadziei na nieśmiertelność.

image

Pokryta gockimi rozetami wiejska skrzynia z Przyborowa. Muzeum Etnograficzne w Krakowie. Domena Publiczna

Marek Kryda uważa, że pochodzące z języka gockiego polskie słowa „gmina” i „gmin” (lud) wywodzą się z tego samego rdzenia, co hiszpańskie nazwisko Gomez. Rdzeniem tym było gockie słowo guma „mężczyzna”. Z kolei hiszpańskie imię Ramiro wywodzi się z gockiego imienia Radomir, do dziś używanego także w Polsce. Elitarne (dawane tylko potomkom Gotów) gockie imię Gothsmanna („Got”) ewoluowało w Hiszpanii do formy Guzmán. Założyciel zakonu dominikanów Dominik Guzmán (ok. 1170 - 1221), święty Kościoła katolickiego, mógł mieć zatem swych przodków nad Wisłą. Prof. Kokowski tłumaczy: - Nie wszyscy Goci wywędrowali w IV w. z terenu Polski. – Ci, którzy zostali u ujścia Wisły, stworzyli z innymi plemionami germańskimi organizację polityczną o nazwie Widiwariowie. Przez cztery pokolenia funkcjonowali w tej wielojęzycznej i wieloobyczajowej społeczności jako ważny partner polityczny na arenie międzynarodowej. Organizacja ta była rodzajem pierwszej Unii Europejskiej. - 

Jak pisze autor "Polski wikingów" - Marek Kryda, wiele odkryć archeologicznych udowodniło wielowiekową obecność rozwiniętej cywilizacji Gotów na ziemiach polskich w momencie pojawienia się tu Słowian. Podczas rozbudowy przez rosyjskie władze twierdzy Zamość w 1839 r. w jej obrębie odkryto pochodzący z pierwszej połowy V w. niezwykły skarb tutejszych Gotów. I również w tym wspaniałym skarbie odnajdujemy „magiczne rozety podhalańskie”, którymi ozdobiono podwójne okucie elitarnego pasa (na fotografii). W skład skarbu wchodzą również misternie wykonane srebrne pozłacane zapinki (fibule) oraz typowe dla Gotów sprzączki zdobione  tłoczeniem i mistrzowską granulacją.  W skarbie znajdowało się także 16 rzymskich złotych monet Konstancjusza II, którymi Rzymianie opłacali słynących z męstwa, służących w ich armii żołnierzy gockich. Zamojski skarb trafił do osobistej kolekcji cara Aleksandra II, a następnie do Muzeum Ermitażu w dzisiejszym Petersburgu. O tym, że ten niezwykle ważny dla historii Polski skarb przetrwał rosyjską rewolucję i II wojnę światową Polacy dowiedzieli się dopiero w roku 1962, kiedy to prof. Tadeusz Sulimirski odkrył go w zasobach Ermitażu. Został on zaprezentowany po raz pierwszy w roku 1995 na wystawie "Skarby Gotów Wschodnich (Ostrogotów)" w Beveren (Niemcy), kiedy to ubezpieczono go na sumę 500 tys. dolarów. Skarb ten jest dowodem na obecność świetnie rozwiniętej cywilizacji gockiej w momencie przybycia na ziemie polskie pierwszych Słowian w V–VI wieku.

  image

„Magiczne rozety podhalańskie”, którymi ozdobiono podwójne okucie pasa z książęcego skarbu Gotów z pierwszej połowy V w. odkrytego podczas rozbudowy twierdzy Zamość w 1839 r. Obecnie znajduje się ono w kolekcji Muzeum Ermitażu w St. Petersburgu. Domena Publiczna


Więcej o nieznanej historii wikingów i Gotów w Polsce można przeczytać w książce "Polska wikingów" Marka Krydy


O na nowo odkrywanej roli Skandynawów w powstaniu Polski Marek Kryda mówi w Polskim Radiu




Akropol108
O mnie Akropol108

Pasjonuje mnie historia Polski

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura