Przełomowe odkrycie z Wawelu - grób księżniczki z X wieku

Czy krakowscy władcy byli wikingami?

Sztucznie wydłużone w okresie dziecięcym czaszki żeńskie - Wawel kościół "B" - Pierwsza Katedra Wawelska (po lewej), cmentarzysko wikińskie Birka, Szwecja (po prawej). Domena publiczna

Wawelskie płyty nagrobne ozdobione pogańskimi symbolami w pewnym okresie usunięto z widoku publicznego, wawelski książęcy nagrobek wyrzucono do rumowiska wypełnionego gruzem. Z kolei, choć trudno w to uwierzyć, gotlandzka płyta nagrobna Mieszka III służyła wtórnie, przez kilkaset lat, jako stopień kościoła św. Wojciecha w Kaliszu - Zawodziu.

Nieznana jest też funkcja oraz wezwanie kościoła (stąd umowne określenie "kościół B"), który spełniał funkcję w Pierwszej Katedry Wawelskiej - został on zniszczony prawdopodobnie w XIII w. W apsydzie południowo-zachodniej, pod emporą odkryto grób kobiety pokryty płytą z krzyżem na długim trzonku (pochodzącą z początku XII w.). Zgodnie z badaniami z początku XXI w. komora grobowa była zbudowana równocześnie z fundamentem świątyni, a więc pochówek powinien pochodzić z początków jej istnienia. W 1991 roku poddano go zabiegom konserwatorskim i wyeksponowano na wystawie Wawel Zaginiony. Część dolną wydobyto w roku 1993. W czasie prac konserwatorskich oba elementy scalono, a następnie umieszczono ponownie na wystawie. Płyta nakrywała grobowiec, który znajduje się w obrębie apsydy zachodniej reliktów rotundy dwuapsydowej - Pierwszej Katedry Wawelskiej określonej przez badaczy jako kościół "B".

Krzyż wspisany w koło to jeden z ulubionych magicznych znaków ochronnych wikingów. Figura szachowa z Lewis w Szkocji. Muzeum Narodowe w Edynburgu

We wnętrzu domniemanej absydy zachodniej tzw. kościoła "B" na Wawelu odkryto fragmenty interpretowane jako pozostałości przyściennego filaru i kolumny pod emporę oraz grobowiec kryjący szkielet kobiety. Komora grobowa zrobiona była z ciosów i nakryta płytą kamienną z wyrytym ornamentem z pogańskim równoramiennym krzyżem boga Thora. Na podstawie ornamentu pochówek datowano na koniec XI lub XII wiek.Chronologia kościoła "B" nie została ściśle określona. Według odkrywców budowlę tę wzniesiono w trzeciej ćwierci wieku X, a kres jej funkcjonowania przypada na schyłek stulecia XII lub przełom wieków XII i XIII. Jednak analogiczne budowle w Wielkich Morawach powstały o sto lat wcześniej - i taka jest zapewne metryka kościoła B z sarkofagiem w stylu skandynawskim na Wawelu. Grób ten został nakryty płytą w postaci prostopadłościennego bloku piaskowca. Na górnej powierzchni widoczny jest archaiczny ryt przedstawiający krzyż o rozszerzających się ramionach, wpisany w koło, połączone z podstawą (w postaci półkola) długim drzewcem. Na górnej powierzchni płyty oprócz rytu znajdują się liczne nacięcia dłutem, lekko ukośne do osi podłużnej, tworzące fakturę powierzchni bloku. Płyta nakrywała komorę grobową o wymiarach 200 × 60 cm, głęboką na 60 cm. Jej ściany oblicowane zostały ciosami z piaskowca o wysokości od 18 do 23 cm, ze śladami obróbki jodełkowej.

Pogański krzyż wpisany w koło z umieszczoną centralnie swastyką, otoczony napisami runicznymi. Kościół w Oja, Gotlandia w Szwecji. Domena publiczna

Najstarszy znany nam wawelski grobowiec zawierał szkielet kobiety, której czaszkę zwyczajem Hunów i Germanów sztucznie wydłużonow w dzieciństwie. Zarówno usytuowanie w przestrzeni podemporowej, jak i okazała płyta nagrobna wskazują, że pochowano w nim władczynię dzisiejszej Małopolski. Precyzyjne datowanie jej szczątków byłoby możliwe dzięki radioweglowej analizie kości księżniczki - jednak nie zdecydowano się na takie badania . Prowizoryczne określenie wieku najstarszego grobu monarszego na Wawelu oparte jest tylko na (prowizorycznym) datowaniu rotundy. Wyobrażenie na płycie krzyża w otoku umieszczonego na drzewcu próbowano zinterpretować przez odkrywców jako symbol „drzewa życia” (Arbor Vitae). Odmienną interpretację przedstawiła Helena Zoll-Adamikowa, uznając ryt za odwzorowanie krzyża procesyjnego, którą to wersję prowizorycznie przyjął Zbigniew Pianowski. Ostatecznie znaczenie omawianego wyobrażenia przez polskich naukowców nie zostało jednoznacznie określone (sic!). Zespół płyt z wyobrażeniem „krzyża w otoku umieszczonego na drzewcu” z terenu Europy (w tym kilku z ziem polskich ) jest bogaty, jednak wszystkie mają jednoznacznie późniejszą metrykę.

Barbara Malik: „W wyniku badań archeologicznych i prac konserwatorskich prowadzonych od końca XIX wieku na terenie katedry krakowskiej oraz w jej otoczeniu ujawniono siedem fragmentów piaskowca dekorowanych plecionką wykonaną w technice reliefu wypukłego. (…) Grupa wawelskich reliefów z plecionkami zajmuje szczególne miejsce w historii sztuki polskiej. Są one najstarszymi, znanymi przykładami dekoracji rzeźbiarskiej budowli sakralnej lub jej wyposażenia z terenu państwa Piastów (…).

Kraków, Wawel: płyty dekorowane z katedry przedromańskiej (wg Wawel 1000–2000, wystawa jubileuszowa, kat. I/134, t. III, il. 168–171). Co ciekawe, skandynawskie ornamenty plecionkowe w Soborze św. Zofii w dawnej Rusi wikingów w Nowogrodzie Wielkim (u góry) w Rosjii, arecheolog dr Nadieżda Tocziłowa wywodzi właśnie z Wawelu ukazując w swoim opracowaniu podobieństwa opisanych przez Barbarę Malik płyt kamiennych z ornamentem plecionkowym z ornamenryką z Nowogrodu Wielkiego. Świątynia katedradla św. Zofii («Софийский собор» w języku rosyjskim) w Nowogrodzie Wielkim to główna cerkiew tego miasta, symbol jego historycznej potęgi jako wielkiego ośrodka Rusi. Powstał w XI wieku (1045–1050) za panowania księcia Włodzimierza Jarosławowicza i jest jednym z najstarszych, najlepiej zachowanych, prawosławnych zabytków w Rosji, uważanym za pierwszy przykład prawosławnej architektury sakralnej na ziemiach ruskich.

Kamień runiczy z krzyżem boga Thora w Vesterhejde na Gotlandii

Elitarny nagrobek z krzyżem boga Thora w Kazimierzu Biskupim. Odkryta przez murarzy remontujący świątynię płyta pochodzi z XI, lub XII wieku. Janusz Tomala, konserwator zabytków w Koninie podkreśla, że to niezwykłe odkrycie.

Viking z Praskeho Hradu - czeski trop

Niesłowiański kod genetyczny przodków Piastów (w linii matecznej po Dobrawie, matce Chrobrego) - czyli dynastii władców Czech - Przemyślidów, to: R1b1a2a1a2c1b1b1a3a1

Źródło: Telewizja Czeska

Badania izotopowe z roku 2017 szczątków pochowanego w IX wieku na Praskim Hradzie pierwszego historycznego władcy Czech wykazały, że był on Duńczykiem. Kronika z Klasztoru w Fuldzie mowi o siłą ochrzczonym pierwszym historycznym przez Niemców władcy Czech nazywając go Herimanem (wedlug G. Labudy przyjał on później imię Borzywoj). Jego książęcy grób odkryto przed 90 laty pod powierzchnią zamkowego dziedzińca, tuż obok katedry św. Wita. Poszukując grobów pierwszych czeskich władców natrafiono tu wówczas na szczątki elitarnej, drewnianej komory grobowej o wymiarach 2,7 x 1,15 x 1,45 m. Wewnątrz tego pogańskiego "domu zmarłych" znajdował się dobrze zachowany szkielet wysokiego mężczyzny, wyposażonego w typowo wikińskie dary grobowe - miecz i topór bojowy. Potomkiem pochowanego na Praskim Hradzie pod koniec IX wieku duńskiego księcia mógł być czeski książę Wacław I (późniejszy święty i patron Czech), który żył w latach 907-929. Jego pogańska matka - księżna Drahomira, po śmierci męża w 921 roku objęła władzę na Praskim Hradzie w imieniu nieletniego Wacława. W tym czasie ona, a po osiągnięciu pełnoletności również Wacław, rządzili nie tylko Czechami, ale także Śląskiem i ziemią Wiślan. Czy pochowany w końcu IX wieku na Praskim Hradzie Duńczyk mógł być przodkiem św. Wacława? O tym, że jest to prawdopodobne świadczy przechowywany w skarbcu katedry św. Wita hełm tego księcia. Jest on częścią skarbu koronacyjnego - czyli jest odpowiednikiem naszego Szczerbca. Jest to hełm typu normańskiego. Jak przekonują: czeski historyk Petr Sommer i archeolog, dr Anežka Merhautová, tzw. nosal - ochrona nosa tego hełmu, jest ozdobiona wizerunkiem boga wikińskich wojowników - Odyna. Najbliższe analogie do wikińskiego hełmu św. Wacława pochodzą z miejscowości Lokrume na Gotlandii oraz stolicy szwedzkich Rusów - Kijowa na dzisiejszej Ukrainie. Hełm z Lokrume zdobią identyczne, wykonane w stylu Borre, motywy, jak te na naczółku hełmu św. Wacława. Na praskim Hradzie nad komorą grobową władcy Czechów usypano skandynawski kopiec/kurhan, analogiczny do wczesnośredniowiecznych kopców Krakusa i Wandy w Krakowie.

Czy wawelskie odkrycia obecności skandynawskiej elity w Małopolsce potwierdzą również wielopłaszczyznowe badania kodu DNA Piastów, które przeprowadził zespół genetyków prof. Figlerowicza? Na razie na prośbę czynników oficjalnych ogłoszenie wyników tych badań odroczono.

#Figlerowicz #DNA #Wawel

Bibliografia:

Janusz Firlet, Zbigniew Pianowski: Wawel do roku 1300. W: Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta. red. Jerzy Wyrozumski. Kraków: 2007, s. 53–58, 62, seria: Biblioteka Krakowska. 150.

Kaczanowski K., Głąb H., Kosydarski A., Podsiadło- Kleinrok B., Zemowski W.: Analiza anatomo-patologiczna szkieletu z tak zwanego kościoła B na Wawelu. Lapis viventes. Zaginiony Kraków wieków średnich. Księga dedykowana Profesor Klementynie Żurowskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005

Malik, B. Relikty przedromanskiej deko-racji plecionkowej na Wawelu. LapidesViventes. Ksiega dedykowana prof. Klementynie Zurowskiej (ed. T. Rodzinska-Chorazy,A. Wlodarek). Kraków 2005

JANUSZ FIRLET, ZBIGNIEW PIANOWSKI, BADANIA RATOWNICZE NA DZIEDZIŃCU BATOREGO NA WAWELU W ROKU 1983. PROBLEM ZACHODNIEJ CZĘŚCI BAZYLIKI TZW. ŚW. GEREONA

FROM WAWEL HILL TO VOLKHOV RIVER BANK: TO THE QUESTION OF THE PRESUMPTIVE INFLUENCE OF THE PRE-ROMANESQUE POLISH ARCHITECTURE TO THE DECORATION OF SO-CALLED "COLUMNS OF OAK SOPHIA" FROM NOVGOROD by Nadezhda Tochilova (Kurina) и Anna Slapinia, QUAESTIONES MEDII AEVI NOVAE Journal edited by Wojciech Fałkowski (Warsaw) Warszawa 2018

Tomasz Janiak. Grobowiec Mieszka III Starego w kolegiacie p.w. św. Pawła w Kaliszu – próba rozwiązania problemu. „Slavia Antiqua” 2008. s. 121-147.