GENERAŁ „NIL”- Człowiek ze stali

Był uosobieniem patriotyzmu, godności i wiary w suwerenną, wolną Ojczyznę, jednak 60 lat temu mordercy w togach orzekli, że „skazany Fieldorf na łaskę nie zasługuje”. Barbarzyńcy spod znaku sierpa i młota uznali, że ten polski oficer nie zasługuje nawet na rozstrzelanie. 24 lutego 1953 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie został powieszony gen. August Emil Fieldorf „Nil”.

 

W trakcie śledztwa Jerzy Mering, obrońca „Nila” z urzędu, miał powiedzieć do żony generała Janiny Fieldorf: „Pani mąż to człowiek ze stali, nie okazuje ani skruchy, ani żalu. Szkoda, że nie jest po naszej stronie”. Tę postawę zachował do ostatnich chwil swojego życia. Prokurator Witold Gatner, który nadzorował egzekucję Fieldorfa, tak wspominał po latach: „Skazany patrzył mi cały czas w oczy. Stał wyprostowany. Nikt go nie podtrzymywał. Po odczytaniu dokumentów zapytałem skazanego, czy ma jakieś życzenie. Na to odpowiedział: »Proszę powiadomić rodzinę«. Oświadczyłem, że rodzina będzie powiadomiona. Zapytałem ponownie, czy jeszcze ma jakieś życzenia. Odpowiedział, że nie. Wówczas powiedziałem:

 

»Zarządzam wykonanie wyroku«. Kat i jeden ze strażników zbliżyli się [...]. Postawę skazanego określiłbym jako godną. Sprawiał wrażenie bardzo twardego człowieka. Można było wprost podziwiać opanowanie w obliczu tak dramatycznego wydarzenia”. Generał „Nil” odszedł tak, jak żył...

 

Niezłomny patriota

 

August Emil Fieldorf urodził się 20 marca 1895 r. w Krakowie, gdzie ukończył szkołę męską im. św. Mikołaja, a następnie I Męskie Seminarium. Bardzo wcześnie włączył się w działalność patriotyczną, wstępując w 1910 r. do Towarzystwa „Strzelec”, w którego ramach ukończył szkołę podoficerską. Od 6 sierpnia 1914 r. jako ochotnik służył w Legionach Polskich, walcząc na froncie rosyjskim. Po odzyskaniu niepodległości znalazł się w szeregach Wojska Polskiego. W 1919 r. ożenił się z Janiną Kobylińską, z którą miał dwie córki – Krystynę i Marię. W latach 1919–1920 brał udział w kampanii wileńskiej, a następnie – dowodząc kompanią – w wojnie polsko-bolszewickiej. Od marca 1938 r. dowodził w randze podpułkownika 51. Pułkiem Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego w Brzeżanach, z którym w kampanii wrześniowej 1939 r. przeszedł cały szlak bojowy w ramach 12. Dywizji Piechoty. Po jej rozbiciu przedostał się do rodzinnego Krakowa, stamtąd w październiku 1939 r. próbował dotrzeć do Francji, jednak został zatrzymany na granicy słowackiej i internowany. Zbiegł z obozu i przez Węgry dotarł do tworzącej się we Francji polskiej armii. Po kapitulacji Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii i w lipcu 1940 r., jako pierwszy emisariusz Naczelnego Wodza i rządu RP od czasu wybuchu wojny na Zachodzie, został wysłany do kraju. 6 września 1940 r. dotarł do Warszawy i włączył się w struktury ZWZ-AK. W sierpniu 1942 r. został mianowany dowódcą Kedywu KG AK, którym dowodził do marca 1944 r., używając pseudonimu „Nil”. Wydał m.in. rozkaz likwidacji szefa SS i policji dystryktu warszawskiego gen. Franza Kutschery.

 

„NIE” jak niepodległość

 

W kwietniu 1944 r. „Nil” otrzymał zadanie utworzenia poza strukturami AK tajnej organizacji „Niepodległość” (krypt. „NIE”), która miała być przygotowana do działań na wypadek okupacji ziem polskich przez Sowietów. 28 września 1944 r. został awansowany na generała brygady i odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari. Po Powstaniu Warszawskim pełniący funkcję komendanta głównego AK gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” wyznaczył go na swojego zastępcę.

 

7 marca 1945 r. Fieldorf, pod fałszywym nazwiskiem Walenty Gdanicki, został aresztowany w Milanówku przez NKWD i nierozpoznany wywieziony do obozu na Uralu. Do Polski wrócił w październiku 1947 r. i pod fałszywym nazwiskiem osiadł na stałe w Łodzi. W odpowiedzi na ogłoszoną w 1947 r. amnestię ujawnił się w lutym 1948 r.

 

9 listopada 1950 r. gen. Fieldorf został zatrzymany w Łodzi przez funkcjonariuszy MBP, po czym przewieziono go do Warszawy i osadzono w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej. Został oskarżony o wydawanie rozkazów likwidowania przez AK partyzantów sowieckich.

 

Wyeliminowanie ze społeczeństwa

 

Po sfingowanym procesie, na którym przedstawiono wymuszone w śledztwie zeznania jego podkomendnych, gen. Fieldorf został 16 kwietnia 1952 r. skazany przez sędzię Marię Gurowską na karę śmierci przez powieszenie. 20 października 1952 r. Sąd Najwyższy zatwierdził wyrok. Prośba rodziny o ułaskawienie została odrzucona, Bierut także nie skorzystał z prawa łaski i 3 lutego 1953 r. wyrok podpisał. 24 lutego 1953 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie gen. August Emil Fieldorf został powieszony, a jego ciało pogrzebano w nieznanym miejscu, najprawdopodobniej na tzw. Łączce na Powązkach.

 

Śledztwo w sprawie mordu sądowego na gen. Fieldorfie zostało wszczęte w 1992 r. przez Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Objęło ono wszystkie osoby, które w latach 1950–1952 zaangażowane były w sprawę generała. Byli to: prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej – Helena Wolińska – pierwotnie Felicja (Fajga Mindla) Danielak, ps. Lena, prokuratorzy Prokuratury Generalnej Beniamin Wejsblech i Paulina Kern, sędzia Sądu Wojewódzkiego Maria Gurowska vel Górowska vel Maria Sand vel Genowefa Maria Danielak z domu Zand, dwóch ławników – Bronisław Malinowski i Mieczysław Szymański, sędziowie orzekający w Sądzie Najwyższym – Emil Merz, Gustaw Auscaler i Igor Andrejew. W trakcie śledztwa okazało się, że podejrzani albo już nie żyją, albo zmarli w trakcie postępowania. Akt oskarżenia udało się sformułować jedynie wobec Wolińskiej i Gurowskiej. Alina Czerniakowska, autorka filmu o winnych śmierci generała „Nila”, odwiedziła Gurowską w domu, ta jednak nie chciała rozmawiać. Reżyserka zapytała: „Co by pani teraz zrobiła?”. „Zrobiłabym to samo!” – wykrzyknęła sędzia i zatrzasnęła drzwi. Gurowska do śmierci konsekwentnie nie zgłaszała się na rozprawy.

W 2007 r. prokurator IPN u wystąpił z wnioskiem o wydanie europejskiego nakazu aresztowania (ENA) wobec przebywającej w Wielkiej Brytanii Heleny Wolińskiej. 20 listopada 2007 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie na wniosek prokuratora IPN u wydał taki nakaz, ale nie doszło do postawienia Wolińskiej przed sądem – zmarła 26 listopada 2006 r. w Oksfordzie.

 

27 lipca 2006 r., przy okazji obchodów 62. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, ówczesny prezydent śp. Lech Kaczyński odznaczył gen. Augusta Emila Fieldorfa pośmiertnie – za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej – Orderem Orła Białego Gloria Victis.

 

Grzegorz Makus/GPC

 

Autor jest historykiem, twórcą strony internetowej „Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie”

[http://podziemiezbrojne.blox.pl]

 

Współpraca: Piotr Łuczuk