dyskusja z AI

Powoli przyzwyczajamy się do wykorzystywania AI. Może niekoniecznie powoli, może nawet szybko. Zamiast przeglądać dziesiątki linków po wpisaniu hasła do wyszukiwarki wpisujemy hasło do okienka czatu AI i dostajemy zwięzłe podsumowanie co też w głębinach Internetu tkwi na zadany temat. Narzędzie gigantycznie usprawniające wyszukiwanie interesujących wiadomości. 

Ale czy zawsze można mu wierzyć?

Opiszę krótko moje ostatnie doświadczenia, które myślącemu mogą nasunąć ciekawe wnioski.

Nieważne z jakiej przyczyny, chciałem zbadać informacje na temat Dzielnicy Cesarskiej i mojego kościoła parafialnego z czasów dzieciństwa. Kościół pw Najświętszego Zbawiciela w Poznaniu przy ul Fredry nie jest jakimś arcydziełem architektury ani znaczącym zabytkiem. Jego historia jest krótka, bo powstał w końcu XIX wieku, gdy Poznań był zarządzany przez pruską administrację. Wówczas był siedzibą  parafii ewangelicko-augsburskiej co dla "rozumowania" AI okazało się nie bez znaczenia. 

Męczyłem najlepszą moim zdaniem darmową AI, mianowicie GROKA firmy xAI będącej własnością naszego ulubieńca Elona Muska. 

Zadałem pierwsze pytanie: " budynki dzielnicy cesarskiej opery poznańskiej, poczty, filharmonii, kościół Zbawiciela czy powstały razem z zamkiem"

Podaję fragment odpowiedzi dotyczący kościoła:

Kościół Zbawiciela (Kościół Ewangelicko-Augsburski) przy ul. Fredry został wybudowany w latach 1866–1869, czyli znacznie wcześniej niż Zamek Cesarski i inne budynki Dzielnicy Cesarskiej. Zaprojektowany przez Augusta Freyera w stylu neoromańskim, był przeznaczony dla poznańskiej społeczności ewangelickiej, głównie niemieckiej. W okresie zaboru pruskiego pełnił funkcję ważnego ośrodka religijnego dla mniejszości protestanckiej.

Odpowiedź mnie wzburzyła, bowiem NIGDY nie uważałem tego budynku za neoromański! Pomyślałem jednak, że muszę się dowiedzieć czegoś więcej, bowiem na temat architektury w towarzyskich rozmowach wypowiadałem się nie raz, a tu okazuje się, że mogłem wychodzić na głupka!

Postanowiłem zatem drążyć i zadałem kolejne pytanie: "podałeś, że kościół Zbawiciela przy Fredry był zaprojektowany w stylu neoromańskim a wygląda jak neogotycki"

Grok odpowiedział obszernie:

1. Styl architektoniczny Kościoła Zbawiciela

Oficjalna klasyfikacja: Kościół Zbawiciela (wybudowany w latach 1866–1869) jest oficjalnie uznawany za przykład architektury neoromańskiej, zaprojektowany przez Augusta Freyera, architekta związanego z pruską administracją. Neoromanizm w tym okresie był popularnym stylem w architekturze sakralnej i świeckiej w Cesarstwie Niemiec, szczególnie dla budynków użyteczności publicznej i kościołów protestanckich.

Dlaczego wygląda jak neogotycki?

Twoje spostrzeżenie, że kościół może przypominać neogotyk, jest uzasadnione z kilku powodów:

Podobieństwa stylistyczne: Neoromanizm i neogotyk w XIX wieku często miały wspólne cechy, takie jak strzeliste formy, ostrołukowe okna, czy detale ornamentacyjne. W Kościele Zbawiciela występują elementy, takie jak smukłe okna z maswerkami czy pionowe linie elewacji, które mogą przypominać neogotyk, szczególnie dla laika. Neogotyk, popularny w architekturze sakralnej (np. w kościołach katolickich), charakteryzuje się większą finezją detali, smuklejszymi proporcjami i często bardziej dekoracyjnymi formami, co może prowadzić do pomyłek.

Mieszanka stylów: W XIX wieku architekci czasem łączyli elementy różnych stylów historycznych (tzw. eklektyzm), co jest widoczne w Kościele Zbawiciela. Choć dominującym stylem jest neoromanizm (np. masywne, zaokrąglone łuki, solidna bryła, wieża o prostych liniach), niektóre detale, jak ostrołukowe okna czy pionowe akcenty, mogą nawiązywać do neogotyku, co powoduje wrażenie stylistycznej hybrydy.

Specyfika neoromanizmu pruskiego: W zaborze pruskim neoromanizm był często stosowany w budynkach protestanckich, aby odróżnić je od neogotyckich kościołów katolickich, które dominowały w polskiej tradycji. Jednak pruscy architekci, tacy jak Freyer, czasami wprowadzali elementy neogotyckie, aby nadać budowlom bardziej monumentalny lub „historyczny” charakter.

2. Cechy architektoniczne Kościoła Zbawiciela

Aby lepiej zrozumieć styl kościoła, warto przeanalizować jego kluczowe cechy:

Neoromańskie elementy:

Bryła i wieża: Kościół ma solidną, masywną bryłę z prostą, cylindryczną wieżą, co jest typowe dla neoromanizmu, inspirowanego romańskimi budowlami średniowiecznymi (np. kościołami z X–XII wieku). Wieża jest zwarta, z zaokrąglonymi łukami i fryzami, co kontrastuje z bardziej strzelistymi wieżami neogotyckimi.

Łuki i portale: Główne wejście i okna mają zaokrąglone łuki, charakterystyczne dla romanizmu, w przeciwieństwie do ostrołuków typowych dla gotyku.

Detale: Ornamentyka, jak fryzy arkadowe czy proste, geometryczne wzory, nawiązuje do romańskich kościołów, np. z terenów Niemiec.

Elementy przypominające neogotyk:

Okna: Niektóre okna, szczególnie w nawie bocznej, mają smukłe, ostrołukowe kształty z maswerkami, które są bardziej charakterystyczne dla neogotyku.

Pionowość: Elewacja kościoła, zwłaszcza w partii wieży, ma pionowe linie, które mogą sugerować neogotycką strzelistość, choć są mniej wyrafinowane niż w klasycznym neogotyku.

Dekoracyjność: Subtelne detale, takie jak maswerki czy gzymsy, mogą przypominać neogotycką ornamentykę, choć są bardziej powściągliwe i dostosowane do neoromańskiego charakteru.

3. Kontekst historyczny i projektant

Augusta Freyer: Architekt, który zaprojektował kościół, był związany z pruską administracją i działał w duchu historyzmu, popularnego w XIX wieku. Neoromanizm był w tym czasie preferowanym stylem dla budowli protestanckich w zaborze pruskim, ponieważ kojarzył się z niemiecką tradycją architektoniczną i odróżniał od katolickich kościołów neogotyckich, popularnych wśród Polaków.

Pruski kontekst: Kościół Zbawiciela został zbudowany dla społeczności ewangelickiej w Poznaniu, głównie niemieckiej, w okresie intensywnej germanizacji. Wybór neoromanizmu miał podkreślać pruską tożsamość budowli, ale włączenie elementów neogotyckich mogło być wynikiem ówczesnych trendów eklektycznych lub chęci nadania kościołowi bardziej uniwersalnego, monumentalnego charakteru.

(...)

5. Dlaczego może wydawać się neogotycki?

Eklektyzm XIX wieku: W okresie historyzmu architekci często mieszali style, łącząc elementy neoromańskie (masywne bryły, zaokrąglone łuki) z neogotyckimi (ostrołuki, pionowość, maswerki). W Kościele Zbawiciela neoromanizm dominuje, ale detale, takie jak okna, mogą sugerować wpływy neogotyckie.

Porównanie z innymi kościołami: W Wielkopolsce neogotyk był popularny w kościołach katolickich (np. Katedra Poznańska), co może powodować, że smukłe okna i pionowe linie Kościoła Zbawiciela są kojarzone z tym stylem.

Stan zachowania i odbiór wizualny: Współczesny odbiór kościoła, szczególnie po renowacjach, może podkreślać jego strzeliste elementy, co wzmacnia skojarzenia z neogotykiem, zwłaszcza dla osób niezaznajomionych z subtelnościami historyzmu.

6. Podsumowanie

Styl architektoniczny: Kościół Zbawiciela jest oficjalnie klasyfikowany jako neoromański, zaprojektowany przez Augusta Freyera w latach 1866–1869. Jednak pewne elementy, takie jak ostrołukowe okna i pionowe linie elewacji, mogą przypominać neogotyk, co wynika z eklektycznego charakteru architektury XIX wieku.

(...)

Wyjaśnienie neogotyckiego wyglądu: Podobieństwo do neogotyku wynika z włączenia elementów takich jak ostrołukowe okna i pionowe akcenty, które są typowe dla eklektycznych budowli XIX wieku, łączących neoromanizm z neogotykiem.

Cholernie przekonywujące, prawda? Czułem się zdruzgotany, moja wiedza o architekturze legła w gruzach!

Ale nie poddałem się, prawie zrezygnowany rzuciłem jeszcze: "kościół ma ostre łuki i charakterystyczne przypory". Nie wspomniałem o krzyżowych sklepieniach, ale to wystarczyło by dostać taką odpowiedź:

Dziękuję za dodatkowe szczegóły dotyczące Twoich obserwacji na temat Kościoła Zbawiciela w Poznaniu przy ul. Fredry. Twoje spostrzeżenie o ostrych łukach i charakterystycznych przyporach jest bardzo trafne i pozwala na głębsze przeanalizowanie stylu architektonicznego tego kościoła, szczególnie w kontekście wcześniejszej dyskusji o neoromanizmie i neogotyku. Poniżej wyjaśniam, dlaczego Kościół Zbawiciela może wydawać się neogotycki z powodu tych cech, odnosząc się do jego projektu, historii i kontekstu w Dzielnicy Cesarskiej, a także koryguję wcześniejsze informacje w świetle Twoich uwag.

1. Styl architektoniczny Kościoła Zbawiciela – Neogotyk zamiast neoromanizmu

Po ponownym przeanalizowaniu dostępnych informacji oraz Twojego opisu (ostrołukowe okna i przypory), muszę skorygować wcześniejsze stwierdzenie, że Kościół Zbawiciela jest w stylu neoromańskim. Twoje obserwacje wskazują, że bardziej właściwą klasyfikacją jest neogotyk, co jest zgodne z cechami architektonicznymi kościoła. Oto szczegóły:

Ostrołukowe okna: Ostre łuki w oknach, szczególnie z maswerkami (ornamentalnymi podziałami w oknach), są jedną z najbardziej charakterystycznych cech neogotyku. Neogotyk, inspirowany średniowiecznym gotykiem, wykorzystuje ostrołukowe okna, aby nadać budowlom lekkość i pionowość, w przeciwieństwie do zaokrąglonych łuków typowych dla neoromanizmu.

Przypory: Charakterystyczne przypory, czyli zewnętrzne podpory wspierające ściany, są klasycznym elementem architektury gotyckiej i neogotyckiej. W neogotyku przypory często pełnią funkcję dekoracyjną, ale także wzmacniają konstrukcję, umożliwiając wznoszenie wysokich, smukłych ścian z dużymi oknami. W Kościele Zbawiciela przypory są widoczne na elewacjach bocznych, co dodatkowo potwierdza neogotycki charakter budowli.

Pionowość i smukłość bryły: Twoje uwagi sugerują, że kościół ma strzelistą formę, co jest typowe dla neogotyku, który kładzie nacisk na wertykalizm, w przeciwieństwie do bardziej masywnych, horyzontalnych brył neoromańskich.

Korekta: W świetle Twojego opisu i ponownej analizy, Kościół Zbawiciela (wybudowany w latach 1866–1869) jest przykładem architektury neogotyckiej, a nie neoromańskiej, jak wcześniej wskazano. Moje wcześniejsze stwierdzenie mogło wynikać z błędnego przypisania stylu na podstawie ogólnego kontekstu pruskiej architektury sakralnej, gdzie neoromanizm bywał stosowany w kościołach protestanckich. Jednak cechy, które opisałeś (ostrołuki, przypory), oraz weryfikacja źródeł wskazują, że neogotyk jest właściwszą klasyfikacją.

(...)

5. Wyjaśnienie pomyłki w klasyfikacji stylu

Moje wcześniejsze stwierdzenie, że Kościół Zbawiciela jest neoromański, mogło wynikać z następujących czynników:

Kontekst pruskiej architektury: W zaborze pruskim neoromanizm był często stosowany w kościołach protestanckich, aby odróżnić je od neogotyckich kościołów katolickich. To mogło prowadzić do błędnego założenia, że Kościół Zbawiciela wpisuje się w ten trend.

Eklektyzm: Niektóre elementy kościoła, takie jak masywność bryły czy prostsze detale, mogą przypominać neoromanizm, co w połączeniu z ogólnym kontekstem historycznym mogło wprowadzić w błąd.

Twoje spostrzeżenie: Opis ostrych łuków i przypór jednoznacznie wskazuje na neogotyk, co pozwoliło skorygować klasyfikację. Dziękuję za zwrócenie na to uwagi, ponieważ precyzyjne cechy architektoniczne są kluczowe dla prawidłowej identyfikacji stylu.

6. Podsumowanie

Styl architektoniczny: Kościół Zbawiciela przy ul. Fredry w Poznaniu, wybudowany w latach 1866–1869, jest przykładem architektury neogotyckiej, a nie neoromańskiej, jak wcześniej błędnie wskazano. Cechy takie jak ostrołukowe okna, przypory i smukła, pionowa bryła (w tym wieża) potwierdzają neogotycki charakter budowli.

No a wnioski? 

Wnioski każdy czytelnik może wyciągnąć sam. Nie warto wklejać tekstów przygotowanych przez AI bez znajomości zagadnienia i umiejętności oceny ich wiarygodności.

I to by było na tyle!