CZYŻYK – PYŻYK. ЧИЖИК - ПЫЖИК.

Kiedyś, dawno temu przyszło mi przeżyć moją pierwszą zimę w Rosji. Okazało się, że moja czapka jest nieprzystosowana do tego klimatu. I późną jesienią zabrałem się do zakupu czapki na zimę. Oczywiście , moi koledzy Rosjanie byli bardzo skorzy do udzielenia mi pomocy. Nikt nie szczędził mi też dobrych rad. Ja narzekałem, że jest mi zimno już w głowę.

- Kup sobie „uszankę” mówili. I proponowali mi różne czapki, które sami nosili. Jeden radził:

- Popatrz! To jest uszanka z koziej skóry! Bardzo ciepła. Drugi mówił:

- Ta jest też bardzo ciepła i z jakiegoś czarnego futra. Kup taką samą.

Aż mój kolega Staś, Rosjanin pochodzący z Komi SSR pokazał mi swoją czapkę:

- Kup sobie taką! To jest „pyżykowa czapka” - пыжиковая шапка. Najcieplejsza!

Ta czapka była bardzo ładna i bardzo ciepła. Najbardziej mi się spodobała. Futro było dosyć długie, lśniące, miłe w dotyku i w bardzo ciemnym brązie. Zapragnąłem mieć właśnie taką czapkę.

Wypuściłem się do „Uniwermagu” na zakup „pyżykowej czapki dla siebie. Żadnej porządnej czapki na zimę nie było. W innych sklepach też „ bryndza”! W jednym ze sklepów była tylko uszanka z koziej skóry. A był już listopad, więc kupiłem, co było.

Gdy mój kolega Staś zobaczył, co kupiłem i gdy zacząłem narzekać, że nie dostanę takiej czapki jak on, to roześmiał się i zapytał:

- „Pyżykową" uszankę pragniesz?

- Oczywiście! –odpowiedziałem. Bardzo chcę!

- Ruble masz? To nie jest tania czapka!

- Mam rubli dość! – odpowiedziałem!

Staś wziął ode mnie odpowiednią kwotę pieniędzy i kazał przymierzyć swoją czapkę. Pasowała na moją głowę doskonale. I pojechaliśmy na zakupy do sklepów na Newski prospekt. Zaczęliśmy gdzieś na newskim, blisko Fontanki.

Fontanka. Фонтанкa.

W pierwszym sklepie, w którym nie było „pyżykowej” czapki, gdy byłem na zakupach sam, Staś powiedział do mnie:

- Zostawiam Ci moją czapkę. Stój tu i czekaj na mnie. I podszedł do sprzedawczyni i zaczął z nią rozmawiać. I spostrzegłem, że przyniosła mu czapkę i to „pyżykową”. Staś ją przymierzał. Po chwili Staś przymierzał inną czapkę, i to też „pyżykową”. Coś z nią rozmawiał i dawał do ręki i poszedł po chwili do kasy płacić.

Gdy podszedł do mnie, trzymał w reku zapakowaną czapkę. Była to piękna, „pyżykowa uszanka”.

Staś zwrócił mi resztę z rubli, które mu dałem i podał kwitek będący rachunkiem za czapkę.

- Sam rozumiesz, że czapka „kosztowała” więcej niż jest na tym rachunku! – i roześmiał się.

- Oczywiście! Widziałem wszystko. Przecież w tym sklepie byłem wczoraj i nie było tu żadnej „pyżykowej” czapki.

Pojawienie się czapki też miało swoją cenę. Pasowała dla mnie jak ulał! Byłem bardzo zadowolony z zakupu i w drodze powrotnej z „pyżykową czapką” na głowie, kupiłem jeszcze popularny i tani koniak pięciogwiazdkowy, w celu uczczenia doskonałego zakupu.

Tyle na razie o słowie „pyżyk”. Lecz co ono oznacza? Co to jest za zwierzę?

Jest to ssak z rodziny jeleniowatych zamieszkujący arktyczną tundrę, czyli po prostu renifer, lub po łacinieRangifer tarandus. I właśnie młody renifer do miesiąca, ale tak naprawdę do pół roku od urodzenia nosi nazwę „pyżyk”.

Rangifer tarandus. Dorosły „pyżyk’ – renifer.

 Już znacie, drodzy czytelnicy jedno słowo tytułu. Drugie słowo, to czyżyk, czyli czyż pospolity. Ptak o drobnej sylwetce, nieco mniejszy od wróbla. W ubarwieniu przeważa kolor żółto - zielonkawy z szarymi i czarnymi plamkami.

Carduelis spinus. Czyżyk. Czyż pospolity.

Teraz zapytacie szanowni czytelnicy co łączy czyżyka z młodym reniferem, zwanym po rosyjsku „pyżyk”?

Otóż łączy ich bardzo wiele! Łączy ich historia i pewien kuplet dla niedorosłych dorosłych.

 W 1835 roku uruchomiono w Sankt Peterburgu elitarną Imperialną Szkołę Prawniczą na prawach Carskiego Liceum. Szkoła znajdowała się na wybrzeżu rzeki Fontanki, w domu pod numerem szóstym. Absolwentem tej szkoły był m.in. Piotr Czajkowski, ojciec pisarza Nabokowa i wielu innych znanych osób. Młodzi przyszli znawcy prawa nosili mundury jasno - żółto - zielonego koloru, przypominające opierzenie czyżyka. W chłodne dni oraz zimą nosili pyżykowe cżapki. Po ulicach Sankt Peterburga chodzili zwykle napuszeni, najeżeni i czupurni, dumni ze swoich mundurów. Natomiast wieczorami, już w swoich cywilnych ubraniach, nielegalnie wybierali się do szynku kupca Niefiedowa, znajdującego się w pobliżu. I tam oddawali się hulankom, birbanctwu i piciu wódki. A wódka w szynku kupca Niefiedowa była bardzo mocna i młodzieńcy powracali bardzo silnie podchmieleni. Jednym słowem byli w stanie wskazującym na spożycie sporej ilości alkoholu. .

I właśnie wtedy powstała o nich, uczniach elitarnej szkoły, drażniąca ich złośliwa i zaczepna piosenka, a raczej kuplet, który rozpowszechnił się głównie na początku XX wieku.

 Piosenka rozpowszechniała się, trwała i powstawały setki jej żartobliwych i satyrycznych odmian. Stała się nawet piosenką biesiadną. Był okres w historii, gdy była to piosenka bardzo niebezpieczna! Do końca 1918 roku, kiedy to elitarna szkoła dla przyszłych znawców prawa została zlikwidowana, ukończyło ją około 2000 osób. I w 1925 roku NKWD przypomniało sobie tę piosenkę o absolwentach, dawnych licealistach elitarnej imperialnej szkoły. I niektórym z nich na podstawie sfabrykowanych dokumentów przedstawiono „niezbite dowody przestępstwa” i sprokurowano sprawę „Дело лицеистов N 194 Б” zarzucającą im przynależność  do „kontrrewolucyjnej monarchicznej organizacji” i  15 lutego 1925 roku zostali osądzeni i skazani na obóz lub bezpośrednio na śmierć przez rozstrzelanie. Ci którzy nie zostali rozstrzelani od razu, zginęli w obozach. Osądzono wtedy 81 osób łącznie z absolwentami Aleksandrowskiego Liceum w Sankt Peterburgu.

 

Budynek Szkoły Prawników ok. 1900 r.

 Grupy wychowanków z wykładowcami.

 Budynek dawnej Szkoły Prawników dzisiaj.

 I właśnie kiedyś w Sankt Peterburgu, gdy piliśmy koniak zakąszany najpopularniejszą zakąską, za jaką uchodziły marynowane grzyby (chociaż mi wiele bardziej odpowiadały „buterbrody” z białej bułki z masłem i kawiorem) dla uczczenia zakupu mojej pyżykowej czapki usłyszałem tę piosenkę pierwszy raz.

CZYŻYK-PYŻYK ЧИЖИК-ПЫЖИК
Czyżyk-pyżyk, gdzieś ty był? Чижик-пыжик, где ты был?
- Na Fontance wódkę pił!  На Фонтанке водку пил!
Wypił szklankę, wypił dwie- Выпил рюмку, выпил две-
Zakręciło mu się w głowie! Закружилось в голове!

Piosenkę można posłuchać klikając na przycisk „►” pod następującym linkiem:

CZYŻYK-PYŻYK→►PLAY

Piosenka żyła zawsze i była popularna. Współcześnie piosenka jest symbolem prymitywnej, dowcipnej melodii, którą nucą ludzie nie znający nut i nie potrafiący grać na żadnym instrumencie.

Słuchałem i sam śpiewałem tę piosenkę kilka razy. Potem o niej całkowicie zapomniałem. Aż tu po wielu latach, niedawno, znowu pojawiłem się w Sankt Peterburgu i moja znajoma zaprowadziła mnie na Fontankę. I co zobaczyłem? Pomnik czyżyka!

 W 1994 roku podczas festiwalu humoru „Złoty Ostap” (Tak, tak, to ten słynny Одессит - Ostap Bender), postanowiono uwiecznić dawnego bohatera sankt peterburgskiego folkloru.

Powstał pomnik czyżyka. Wysokość ptaka to 11 cm, a sam pomnik wykonany w stopie zwanym brązem waż 5 kg. Pomnik czyżyka jest ustanowiony nieco powyżej lustra wody Fontanki.

Miejsce to stało się bardzo popularne, wszyscy wierzą, że jeśli uda się wrzucić monetę na niewielką podstawę poniżej czyżyka, to spełni się pomyślane przez rzucającego życzenie.

Ja oczywiście też monetę rzucałem i za szóstym razem, moja moneta pozostała na podstawie czyżyka. I moje życzenie na pewno się spełni. Jestem o tym przekonany!

Fontanka w pobliżu dawnej carskiej szkoły prawników.

Pieniążki na podstawie czyżyka nie pozostają tam zbyt długo. Specjaliści mają wiele sposobów na ich pozyskanie. Niektórzy podobno w tygodniu potrafią „zarobić” nawet kilkaset rubli, które były własnością czyżyka.

Trzeba jednak pamiętać, że ptaszek jest wykonany z cennego materiału - brązu, co zawsze budzi zainteresowanie zbieraczy złomu metali kolorowych. I czyżyk umieszczony w trudno dostępnym miejscu znikał ze swojego gniazdka. Czasami udawało się go odzyskać, a czasami „odfruwał” w nieznane. Zdarzało się to już chyba koło dziesięciu razy. Teraz nowy czyżyk jest tak zamocowany, że już chyba żaden miłośnik, czy zbieracz złomu nie jest wstanie pomóc mu odlecieć ze swojego gniazdka. Chyba, że postanowi to uczynić zabierając z sobą ogromny kawał muru znad Fontanki.

"Czyżyk-Pyżyk" jako bohater rosyjskiej piosenki również dla dzieci, daje najmłodszym zły przykład bo "pije wódkę nad brzegiem Fontanki". Ba jest nawet inne niebezpieczeństwo - woda w Fontance:

Чижик-Пыжик вместо пьянки

выпил воду из Фонтанки.
Видно градусы не те

– зашумело в голове.

Ostatnio propaguje się piękną ideę, jakoby Cyżyk – Pyżyk wcale nie pił wódki, a tylko kompot, kefir i sok marchwiowy! Przekonajcie się sami:

 - A co z moją zimową czapką? – zapewne zapytacie. Mam tę pyżykową papachę do tej pory i nawet czasami, w duże, zimowe mrozy ją zakładam.

I już na koniec jedno pytanie. Czy wiecie, że piosenka „Czyżyk – pyżyk”  ma związek ze stanem parlamentaryzmu w Rosji?

- Nie wierzycie? Dla niewierzących mogę podać link. Przytaczam jednak dowód poniżej.

Pewien dziennikarz twierdzi nawet, ze w Rosji nie ma parlamentaryzmu i powołuje się nawet na wypowiedziane przez  Borysa Gryzłowa słowa: „Państwowa Duma to nie miejsce dla politycznych dyskusji” ("Госдума - не место для политических дискуссий").  

Nie lubię tego, podobno błyskotliwego dziennikarza Aleksandra Minkina! On nadużywa wolności słowa wypowiadając się w taki sposób na temat „Czyżyka – pyżyka”!

Nie podobają mi się jego słowa, które wypowiedział, gdy Duma przyjmowała hymn Rosji! Jak on mógł tak powiedzieć: „ Jeśli by Prezyden zapragnął, żeby hymnem została piosenka „Czyżyk-pyżyk”, Duma zagłosowałaby za”. ("Если бы Президент захотел, чтобы гимном стал "Чижик-пыжик", Госдума бы проголосовала за".)

Byłem i jestem oburzony tymi słowami Aleksandra Minkina!

Świadczy to jednak o tym, że „Czyżyk – pyżyk” ma w Rosji do tej pory swoją polityczną wagę!

 Zbigwie