Another Man Done Gone

Jakiś facet znowu odszedł

Odszedł z wiejskiej farmy

Jakiś facet odszedł

Nie wiem jak się nazywał

 

Po Wojnie Secesyjnej w USA formalnie zniesiono niewolnictwo. Akt abolicyjny nie objął jednak wszystkich niewolników. Wolnością nie zostali obdarzeni ci, którzy byli skazani za przestępstwa kryminalne. Ten wyjątek miał istotne skutki na następne kilkadziesiąt lat.

Przed Wojną Secesyjną prawa i obowiązki czarnych mieszkańców regulowały tzw. Kodeksy Niewolnicze (Slave Codes) uchwalane w poszczególnych stanach. Różniły się nieco, ale w jednym wszystkie się zgadzały – właściciel miał prawo do decydowania o życiu i śmierci swoich niewolników.

Po wyzwoleniu gospodarce Południa, opartej o darmową siłę roboczą, groziła totalna degradacja. Byli właściciele siły roboczej wzięli się na sposób i z ich inicjatywy powstały tzw. Czarne Kodeksy (Black Codes), regulujące status prawny Czarnych ludzi. Kodeksy te maksymalnie utrudniały korzystanie z praw obywatelskich Murzynom i zmuszały ich do przyjmowania kiepskich warunków pracy na plantacjach.

Była grupa ludzi, która nadal była niewolnikami – to więźniowie. W ostatnim dwudziestoleciu XIX wieku rozpowszechniły się we wszystkich południowych stanach tzw. chain gangs.

Chain gang to była grupa skazanych, która była połączona łańcuchem. Grupy takie pracowały od świtu do zmierzchu. Z ich pracy korzystał rząd i prywatni przedsiębiorcy i plantatorzy. Można powiedzieć, że większość systemu transportowego na Południu była zbudowana przez takich, darmowych robotników.

Ponieważ byli bardzo tani nastąpił gwałtowny ich „rozwój”. Sędziowie skazywali na surowe wyroki za błahe przestępstwa. Już w 1878 roku w stanie Georgia plantatorzy wynajmowali 1300 więźniów. W następnych latach liczby te znacznie wzrosły.

Były i kobiece chain gangi

 

System chain gangów obowiązywał powszechnie do 1955 roku. Później został oficjalnie zniesiony poza Arizoną. W praktyce często obowiązywał znacznie dłużej. Pisałem np. o Parchman Farm, gdzie obowiązywał do 1970 roku (Blues Highway(3) - Parchmann Farm, blues więzienny)

 

Skazani pracujący w chain gangach traktowani byli jak niewolnicy. Często gorzej, gdyż ich praca była znacznie cięższa niż w dawniejszych czasach. Warunki bytowe też były gorsze. Nic dziwnego zatem, że śmiertelność wśród więźniów była wysoka.

 

Tak trudne życie zaowocowało powstaniem specyficznego gatunku muzyki – chain gang songs. Było ich wiele, gdyż służyły do uzyskania choć trochę pociechy i namiastki ucieczki od katorżniczej pracy. Jeden z takich utworów autorstwa Sama Cooke’a znajduje się w boxie BLUES.

 

Jeden z najsłynniejszych songów opisujących chain gang to „Another Man Done Gone”. Ten utwór nie ma autora. Wiadomo tylko, że pojawił się wśród więźniów w Alabamie.

Opowiada o śmierci jednego człowieka pracującego w chain gang na wiejskiej farmie. Smutna prawda zawarta jest w wersu: „Nie znam jego nazwiska, oni zawsze byli tacy sami.”

Praktyką stosowaną przez dozorców było nieużywanie nazwisk skazanych. Nie zasługiwali na to, byli czymś gorszym od człowieka. Współwięźniowie rzadko znali swoje nazwiska. Umierali anonimowo.

 

Ta prosta piosenka jest w swojej wymowie niezwykle smutna. Rzadko osiąga się tak przejmujący efekt tak prostymi środkami wyrazu.

 

Another Man Done Gone był nagrywany niezbyt wiele razy. Wśród wykonawców byli Johnny Cash, Odetta, Jorma Kaukonen, Big Bill Broonzy, Sony Boy Williamson, Savoy Brown, Irma Thomas, John Mayall, Memphis Slim. Utwór pojawiał się na płytach, które miały character związany z tematyką więzienną.

Chain Gang w Arizonie, 1940 rok

 

Motyw chain gangu występował w wielu filmach. Pierwszy sławny film powstał w 1932 roku, był to „I Am a Fugitive from a Chain Gang” (Jestem uciekinierem z chain gangu).

W następnych latach nakręcono co najmniej kilkanaście filmów o podobnej tematyce. Sądzę, że każdy któryś z tych filmów widział.

 

W music boxie Vera Ward Hall (solo, a capella). John Mayal (tylko z organkami), Jorma Kaukonen i Mercy Brothers w nagraniu z radia bluesowego IndieFeed. Jak rzadko kiedy, wszystkie cztery wersje bardzo mi się podobają.

 

 

 

 

Tekst piosenki miał wiele odmian. W większości przypadków jest krótki i nie zmienia zasadniczego swego wydźwięku.

 

 

Another Man Done Gone, lyrics

Another man done gone
Another man done gone
Another man done gone
From the country farm
Another man done gone.
He had a long chain on
He had a long chain on
He had a long chain on
From the country farm
Another man done gone.
I didn't know his name
I didn't know his name
I didn't know his name
They did him just the same
Another man done gone.
He killed another man
He killed another man
He killed another man
From the country farm
Another man done gone.
Another man done gone
Another man done gone
Another man done gone
From the country farm
Another man done gone