W moich poprzednich notkach, w których sięgałem do najstarszych bluesów, często wspominałem o muzyce gospel. Nazwa gospel pochodzi z staroangielskiego wyrażenia god spell, co oznacza dobrą nowinę, czyli ewangelię.
Sięgnijmy jeszcze dalej w czasie. Źródła muzyki gospel tkwią w muzyce spiritual. Ten rodzaj zaczął tworzyć się jeszcze w XVII wieku. Niewolnicy, którzy przechodzili na chrześcijaństwo zaznajomili się z muzyką europejską. Nadal jednak żywe były wśród nich motywy muzyczne i tradycje wierzeń przywiezione z Afryki. To połączenie wytworzyło styl śpiewania niespotykany nigdzie indziej w świecie.
Nazwano go Negro Spirituals. Po raz pierwszy w druku termin ten został użyty około 1860 roku, przy czym spirituals odnoszono do śpiewu na siedząco lub na stojąco statycznie. Jeżeli melodii towarzyszyły elementy taneczne to określano go jako ‘spirituals shouts.’
Pieśni spirituals były religijną odmianą ‘pieśni pracy’ (work songs). Właściciele niewolników zachęcali ich do takiej aktywności – w czasie gdy niewolnicy zajęci byli śpiewaniem, nie mogli spiskować. Możliwość buntu Murzynów spędzała sen z powiek białym plantatorom.
Jednym z najstarszych i najbardziej znanych songów spiritual jest
Swing Low Sweet Chariot.
Powszechnie przyjmuje się, że autorem tej pieśni jest Wallis Willis. O dziwo nie był on Murzynem, a Indianinem z plemienia Choctaw. Willis miał być zainspirowany przez płynącą szeroko Red River, którą skojarzył z biblijnym Jordanem. Rydwan zaś został przywołany przez opowieść o proroku Eliaszu, który takim pojazdem podróżował do nieba.
Jordan
Podobno wśród Murzynów tekst miał też znaczenie inne – rydwan miał oznaczać tzw. „Podziemną Drogę Kolejową” (Underground Railroad). Była to droga ucieczki z niewolniczego Południa do Kanady i wolnych od niewolnictwa stanów.
Red River
Na Terytorium Choctaw była szkoła, którą prowadził Alexander Reid. Usłyszał on śpiewającego nad rzeką Willisa i zapisał melodię i słowa. Było to prawdopodobnie w 1862 roku. W 1871 roku zaś na Fisk University w Nashville, Tennessee powstał Jubilee Singers. Był to zespół czarnych śpiewaków, który istnieje do dziś. W ich repertuarze spirituals zajmował ważne miejsce.
Reid wysłał do nich zapis Swing Low Sweet Chariot. Jubilee Singers od razu zaczęli ją wykonywać i popularyzować. Ten zespół dokonał też pierwszego nagrania płytowego w 1909 roku.
Utwór ten w USA doczekał się olbrzymiej ilości opracowań naukowych. Generalnie uważa się, że Wallis Willis nie był właściwym autorem tego songu, lecz że powstał on wcześniej. Większość zgadza się, że słowa były dziełem jednego twórcy. Jakość tekstu ocenia się bardzo wysoko, a jego autora uważa się za wielkiego poetę. Powiązań szukano w Afryce i znaleziono. Motywy melodii są podobne do pieśni Bantu 'The Story of Tangalimlibo’ , a refren przypomina nie znaną z tytułu pieśń z Zimbabwe.
Struktura songu odpowiada ‘work songowi’. Charakterystyczne jest tzw. „call and response” (zawołanie i odpowiedź). Pierwszy wers śpiewa jedna osoba, a następnie zostaje powtórzona przez chór wszystkich obecnych. W praktyce często podkręcane jest tempo – od wolnego początku do szybkiego zakończenia.
Swing Low Sweet Chariot doczekał się ogromnej ilości nagrań. Przed wojną nagrywały najlepsze orkiestry swingowe: Benny Goldman, Fats Waller, Paul Robeson, Tommy Dorsey, Glenn Miller, Dizzy Gilespie i inni. Później swoje wersje nagrywali sławni artyści: Duke Ellington, Louis Armstrong, Johnny Cash, Stevie Wander, Eric Clapton, Solomon Burke, B.B. King, Willie Nelson, Barbara Mandrell, Dinah Shore, Etta James, Betonce, Sam Baker.
W latach 60. song przeżył renesans gdyż był śpiewany w czasie demonstracji murzyńskich wspierających walkę o zniesienie wszelkich odmian rasizmu. Najsłynniejsze wtedy nagranie to Joan Baez z 1969 roku.
Pieśń była przez dziesiątki lat obecna na stadionach rugbistów. W 1988 roku w Twickenham rozgrywano mecz między Anglią i Irlandią. Do przerwy Anglia przegrywała 0 – 3. Po przerwie na boisko wyszedł Chris Oti, czarny gracz, który zadebiutował w rozgrywkach. Stał się bohaterem, gdyż dzięki niemu końcowy wynik brzmiał 35 – 3 dla Anglii. Dla jego uhonorowania grupa studentów odśpiewała Swing Low Sweet Chariot. Od tego wydarzenia pieśń ta była wykonywana przez kibiców coraz częściej. W 1991 roku angielska drużyna narodowa pod nazwą "Union featuring the England World Cup Squad" nagrała ją na płytę. Wykonanie to stała się hitem i zajęło 16 miejsce na brytyjskiej liście przebojów.
Swing Low Sweet Chariot, pieśń spirituals, stała się tym samym hymnem rugbistów.
W music boxie wykonania jazzowe, popularne i te właściwe czyli spirituals.
Swing Low Sweet Chariot, lyrics (tekst bold jest refrenem śpiewanym przez chór)
Swing low, sweet chariot
Coming for to carry me home
Swing low, sweet chariot
Coming for to carry me home
I looked over Jordan and what did I see
Coming for to carry me home
A band of angels coming after me
Coming for to carry me home
(chorus)
Sometimes I'm up and sometimes I'm down
Coming for to carry me home
But still my soul feels heavenly bound
Coming for to carry me home
(chorus)
The brightest day that I can say
Coming for to carry me home
When Jesus washed my sins away,
Coming for to carry me home.
(chorus)
If I get there before you do
Coming for to carry me home
I'll cut a hole and pull you through
Coming for to carry me home
(chorus)
If you get there before I do
Coming for to carry me home
Tell all my friends I'm coming too
Coming for to carry me home
(chorus)
Kołysz się lekko, słodki rydwanie mój
Ref. Kołysz się lekko, kołysz się, słodki rydwanie mój;
Nadjeżdża żeby zabrać mnie, by zabrać mnie do domu.
Spojrzałem przez Jordan, patrzę a tu, słodki rydwanie mój;
Naprzeciw wyszedł aniołów chór, by zabrać mnie do domu.
Gdybyś przede mną dostał się tam, słodki rydwanie mój;
Mym przyjaciołom powiedz tak, że wracam dziś do domu.
Czasem w górę, a czasem w dół, słodki rydwanie mój;
W kierunku nieba spoglądam już, by wrócić do domu.
Świetlisty dzień o jakim każdy śni, słodki rydwanie mój;
Gdy Jezus grzechy moje zmył, bym wrócił do domu.
( „Swing Low, Sweet Chariot” – African-American Spiritual
tłumaczenie: Adam Orendorz 13.08.2004
przekład poetycki: Sylwek Szweda 13.08.2004 piątek )
Inne tematy w dziale Kultura
