Zauważyłem, że więcej osób niż przypuszczałem, wymaga edukacji etycznej. Dawniej zdawało mi się, że tego rodzaju osoby są na tyle rzadkie, że można podejrzewać je o ułomność - patologicznie ubogie wyposażenie w instynkty moralne. Teraz wydaje mi się, że wiele osób pozbawionych takiej ułomności może także potrzebować edukacji. Kolejno wyjaśnię, o co mi chodzi.
Zakładam, że każdy człowiek wyposażony jest w tzw. „kręgosłup moralny”, czyli wrodzoną zdolność odczuwania uczuć moralnych, rozwijanych w procesie rozwoju, opisywanym przez biologię rozwoju. W tym procesie rozwijają się i przebudzają pierwotne instynkty moralne oraz dodawane są wyćwiczone odruchy i wyuczone zasady moralne. Na samym szczycie znajduje się wiedza i rozumienie tego, co jest dobre, a co złe. Kręgosłup moralny uznajemy ukształtowany wtedy, gdy człowiek zna i rozumie etyczną wartość czynów – potrafi sam, bez podpowiedzi, ocenić czy dane działanie (zaniechanie) jest dobre czy złe.
Zakładam, że każdy czyn (aktywność podmiotu) posiada niezerową wartość etyczną dla podmiotu oceniającego. Z tego wynika od razu, że ktoś, kto nie potrafi ocenić, czy jakiś czyn jest dobry czy zły (ocenia go jako obojętny) ma niewykształcony kręgosłup moralny.
Dochodzimy do sedna - do pytania: Czy można przy pomocy edukacji uzdrowić kręgosłup moralny człowieka dojrzałego? Pomińmy na razie obce kultury, które formułują oceny sprzeczne z naszymi, i skupmy się na naszych rodakach, którzy nie rozumieją, że popełnili czyn zły. Czy można za pomocą edukacji sprawić, żeby nabyli oni umiejętność oceniania wartości etycznej nowych czynów?
Proponuje edukację za pomocą zagadek. Zauważyłem, że wiele osób nie potrafi podać rozwiązania zagadek etycznych, które wydawały mi się stosunkowo łatwe. Czy człowiek dorosły może wyćwiczyć umiejętność rozwiązywania zagadek etycznych? To by znaczyło, że edukacja może pomóc kształtować kręgosłup moralny ludzi dorosłych.
Na koniec warto przypomnieć, że w szkole nie powinno być edukacji etycznej, ani tej podawanej jawnie w postaci „etyki”, ani tej ukrytej pod płaszczykiem „religii”. Kręgosłup moralny kształtuje się w domu, za wychowanie odpowiadają rodzice, szkoła może tylko zakłócić ten proces. Dopiero człowiek dorosły przestaje być obiektem wychowania, więc wtedy naturalnie może rozpocząć edukację w tym zakresie.
Na początek cztery zagadki:
1. W jakim znaczeniu użyto słowa "człowiek" w zdaniu: "Człowiek jest dobry"?
2. Czy łagodne poklepywanie po buzi nastoletnich chłopców jest zachowaniem typowym dla człowieka dobrego, czy złego?
3. Czy prezes organizacji charytatywnej, prezesujący na cały etat, może otrzymywać wynagrodzenie za to prezesowanie?
4. Czy prezes organizacji charytatywnej powinien dawać pieniądze swojej organizacji, żeby wspierać jej cele statutowe?
