SŁOWEM WSTĘPU
Do niniejszego wpisu zmotywowały mnie pojawiające się regularnie w mediach (także tych społecznościowych) opinie nt. modernizacji Sił Zbrojnych (SZ), nacechowane wyłącznie treścią propagandową, zupełnie oderwane od faktów. Publikuję zatem zestawienie zrealizowanych wydatków na obronność w latach 2006-2017, ze szczególnym uwzględnieniem wydatków majątkowych i wydatków na Plan Modernizacji Technicznej (PMT).
Ponieważ porównuję dane z ostatnich 12 lat, skupiać się będę raczej na wskaźnikach w relacji do PKB, nie na liczbach bezwzględnych.
LICZBY I FAKTY
1. W pierwszym roku rządów PO (2008, B. Klich) załamała się modernizacja SZ. Nakłady na PMT spadły wówczas o ponad 2 mld PLN w stosunku do 2007 roku (dokładnie z 5,3 mld PLN do 3 mld PLN; w relacji do PKB spadek z 0,45% do 0,24%).
2. Lata 2009-2015 to czas stagnacji, wydatki na PMT (poza rokiem 2014) nie przekroczyły poziomu 0,40% PKB.
3. Rok 2014 był całkiem niezły dla PMT, wydatki na ten cel wyniosły 0,48% PKB. Wówczas to rząd - wobec kliku znaczących wydarzeń (spadające sondaże, agresja rosyjska na Ukrainę i związane z tym obawy polskiego społeczeństwa) – po kilku latach ewidentnego niedofinansowania armii zmienił podejście do modernizacji SZ. Stworzono wówczas propagandowy slogan „Polskie kły” (kto o tym dzisiaj pamięta?), a w mediach jako troskliwi mecenasi wojska brylowali: ówczesny minister ON T. Siemoniak i ówczesny prezydent B. Komorowski.
Jak wiemy, ten zabieg przedwyborczy (wybory prezydenckie miały odbyć się w 1. połowie 2015) się nie udał.
4. Trendy zarysowane w pkt. 1-3 podobnie wyglądały jeśli chodzi o wydatki na obronę narodową (dział 752 budżetu) oraz wydatki majątkowe ( w dziale 752).
5. Za rządów PO na ogół nie stosowano narzędzia wydatków niewygasających (tj. środki zabudżetowane na rok N można wykorzystać do 31 marca roku N+1). Wskutek tego przepadły znaczne sumy pieniężne (liczone w miliardach PLN) przeznaczone na modernizację SZ. Czterokrotnie wówczas poziom realizacji wydatków majątkowych nie przekroczył 90% planu.
6. W latach 2016 i 2017 (A. Macierewicz) wydatki na obronę narodową (dz. 752) wyraźnie wzrosły i osiągnęły niespotykany wcześniej poziom 1,50% PKB. Podobne trendy kształtowały się w odniesieniu do wydatków majątkowych i wydatków na PMT.
7. Najlepsze wskaźniki w latach 2006 – 2017 (wg relacji do PKB):
Wydatki na PMT – 2016 (A. Macierewicz), 2014 (T. Siemoniak), 2017 (A. Macierewicz)
Wydatki na ON (dz. 752) – 2016 (A. Macierewicz), 2017 (A. Macierewicz), 2014 (T. Siemoniak)
Wydatki majątkowe (dz. 752) – 2016 (A. Macierewicz), 2017 (A. Macierewicz), 2014 (T. Siemoniak)
Stopień realizacji planu wydatków majątkowych - 2014 (T. Siemoniak), 2013 (T. Siemoniak), 2007 (A. Szczygło)
8. Last but not least – nie zapominajmy o tym, że w roku 2017 (A. Macierewicz) weszła w życie rewolucyjna zmiana ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych.
Zgodnie z ustawą wydatki na obronność stopniowo wzrosną z 2% PKB obecnie do 2,5% w roku 2030.
Liczebność sił zbrojnych będzie stopniowo rosła do 200 tys. (z czego 150 tys. przypadnie na wojska operacyjne, 50 tys. na obronę terytorialną).
Zmieniono też algorytm obliczania budżetu obronnego na korzystniejszy dla MON – wcześniej wskaźnik procentowy wydatków w danym roku obliczano wg PKB z poprzedniego roku, teraz jest wg planowanego PKB dla bieżącego roku (dla przykładu: w 2017 roku było 2% x PKB 2016, w 2018 jest 2% x planowany PKB 2018).
Ustawowo zagwarantowano zatem znaczący wzrost środków na rozwój i modernizację SZ.
PODSUMOWANIE
Niezależnie jak liczymy, wydatki na obronność za urzędowania A. Macierewicza wyraźnie wzrosły. Średnie roczne kształtują się następująco:
Wydatki na PMT - 0,48% wobec 0,36% (wzrost o 33%)
Wydatki majątkowe – 0,50% wobec 0,36% (wzrost o 38%)
Realizacja planu wydatków majątkowych - 96,48% wobec 89,23% (wzrost o 8%)
Wydatki na ON (dz. 752) – 1,51% wobec 1,24% (wzrost o 21%)
Zatem twierdzenia, że A. Macierewicz spowolnił modernizację SZ są całkowicie bezpodstawne – w rzeczywistości było dokładnie odwrotnie.
APEL
Szanowni Czytelnicy – możemy się spierać, dyskutować, ale róbmy to w oparciu o FAKTY. Bo bezrefleksyjnie powtarzając radykalne opinie, bez sprawdzenia, jak jest naprawdę – można nieświadomie rozpowszechniać odklejoną od rzeczywistości propagandę partyjną. Lub co gorsze – propagandę kremlowską…
ŻRÓDŁA I UWAGI METODOLOGICZNE
1. Ustawa o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170002018
2. Wydatki majątkowe i wydatki w dziale 752 budżetu za rocznymi sprawozdaniami wykonania budżetu państwa (tom 1, tab. 011 wydatki bp wg działów)
https://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzet-panstwa/wykonanie-budzetu-panstwa/sprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne
3. Dane o PMT za twitterowymi komunikatami MON, niestety nie znalazłem jednego w którym opisano cały analizowany okres.
UWAGA !!! MON we wspomnianych komunikatach podawał dane o PMT jako całość, bez rozróżnienia na wydatki majątkowe i niemajątkowe. Dociekliwych zapraszam do linkowanych powyżej rocznych sprawozdań z wykonania budżetu, gdzie danym nt. PMT odpowiada (mniej więcej) rozdział 75204 „Centralne wsparcie” (tom 1, tab. 012 wydatki bp wg części). Tam też jest wyraźny podział na część majątkową i niemajątkową PMT.
4. Ponieważ skupiłem się na temacie modernizacji SZ, pominąłem takie wydatki w części 29 budżetu (Obrona narodowa), jak: gospodarka mieszkaniowa (dz. 700), administracja (dz. 750), ubezpieczenia społeczne (dz. 753), wymiar sprawiedliwości (dz. 755), szkolnictwo wyższe (dz. 803), ochrona zdrowia (dz. 851), kultura (dz. 921).
5. W danych za rok 2015 pomijam ostatnią ratę za samoloty F-16. Program ten miał status programu wieloletniego, był finansowany poza budżetem MON (z rezerwy centralnej, środki były de facto w gestii Ministertwa Finansów) i realizowany przez specjalnie do tego utworzone biuro pełnomocnika. Umowę podpisano w 2003 roku, czyli za rządów L. Millera, szefem MON był wówczas J. Szmajdziński. Zatem uznawanie wydatków z roku 2015 za sukces ówczesnego kierownictwa MON jest wg mnie przypisywaniem sobie zasług poprzedników i wprowadzaniem opinii publicznej w błąd (vide słynny komunikat B. Misiewicza sugerujący przełom w modernizacji SZ).
Co ciekawe, do celów realizacji programu F-16 uchwalono nawet osobną ustawę:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20010890972
6. Dane o PKB za GUS wg metodologii ESA2010.
UWAGA !!! Na stronie GUS można znaleźć także publikacje wg stosowanej do 2013 starszej metodologii, tj. ESA95.
http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/
7. Dane liczbowe uwzględniają wydatki niewygasające, liczby bezwzględne [mld PLN] zostały zaokrąglone do 1 miejsca po przecinku.
8. Rok 2007 w całości uznaję za dzieło A. Szczygło (B. Klich został szefem MON 16 listopada 2007).
Podobnie rok 2015 uznaję za dzieło T. Siemoniaka (A. Macierewicz został szefem MON 16 listopada 2015).
Rok 2017 uznaję za dzieło A. Macierewicza (M. Błaszczak został szefem MON 9 stycznia 2018 i podpisywał odziedziczone po poprzedniku umowy w ramach realizacji wydatków niewygasających).
9. W latach kiedy ustawa budżetowa była nowelizowana, za plan wydatków majątkowych przyjmuję wyższą wartość – aby pokazać zmianę wydatków w stosunku do pierwotnych założeń.
