Tekst naszej koleżanki redakcyjnej z jej bloga: haderech.blox.pl/2009/02/Zyd-czy-zyd.html. Kakofonia kilka lat temu zakładała serwis Forum Żydów Polskich. Wydała książkę. Jak już kiedyś wspomnieliśmy FŻP obrodziło w talenty...... :) Książkę kiedyś tutaj zareklamujemy, bo ona jest warta reklamy......
Basia jest doktorem filozofii, a zatem, gdyby ktoś chciał wejść w spór, to musi się liczyć z ciężką przeprawą. :):):)
Polecam tekst.
cis
Zawsze i wszędzie "Żyd"! Zawsze z wielkiej litery!
Wittgenstein sądził, że język stanowi izomorficzne odwzorowanie rzeczywistości. Naturalnie każdy użytkownik języka zdaje sobie sprawę, iż tak nie jest, co w żadnej mierze nie stanowi zaprzeczenia tez "Traktatu logiczno-filozoficznego" z tego względu, że Wittgenstein (podobnie jak Frege) myślał o tzw. języku idealnym.
W każdym razie wedle jednego z moich ukochanych filozofów język powinien rzeczywistość odzwierciedlać. Bywa jednak tak, że gramatyka zamiast podążać za rzeczywistością, idzie jej na przekór. Przypadek słowa "żyd" w języku polskim jest tego dobrym przykładem.
Polska gramatyka nakazuje nazwy wyznawców religii (oraz nazwy samych religii) pisać z małej litery. Mamy więc chrześcijanina, muzułmanina i buddystę. Mamy też - niestety - w konsekwencji tej zasady "żyda". Odmiennie jest, na przykład, w języku angielskim, gdzie mamy Christianity, Islam, Buddhism oraz Judaism, a także Christians, Muslims, Buddhists i Jews.
Dlaczego niestety? Otóż dlatego, że twórcy owej zasady nie wzięli pod uwagę faktu, że rzeczywistość bywa stanowczo bardziej skomplikowana niż gramatyczne formuły. A w przypadku judaizmu i jego wyznawców tak właśnie jest.
Nie chodzi wcale o to, by wyznawców judaizmu nazywać "Żydami" z wielkiej litery z powodu szczególnego dla nich szacunku. Sprawa jest prostsza i nie związana z żadnymi postawami emocjonalnymi.
Otóż zawsze należy pisać "Żyd/Żydówka" dlatego, iż nie ma wyznawcy judaizmu ("żyda"), który nie byłby Żydem w sensie etnicznym. Z punktu widzenia judaizmu (w każdym jego odłamie) taka sytuacja jest po prostu niemożliwa.
Tak, Żydem - a nie "żydem" - staje się również konwertyta. Konwersja na judaizm, o czym pisałam wcześniej, wiąże się, wedle żydowskiej tradycji, z czymś na kształt nowych narodzin i zmianą etnicznej/narodowej przynależności.
Inaczej jest w przypadku chrześcijaństwa czy islamu. Bycie chrześcijaninem nie wiąże się z żadną narodowością - można być chrześcijaninem i Polakiem, katolikiem i Włochem, prawosławnym i Ukraińcem. Podobnie muzułmaninem może być Polak, Anglik czy Tunezyjczyk.
Natomiast w judaizmie tak się nie da. Bycie "żydem" jest równoznaczne z byciem Żydem. Innej możliwości nie ma.
Czy działa to w drugą stronę? Tzn. czy bycie Żydem jest równoznaczne z byciem "żydem"? Co z Żydem, który wybierze inną religię albo będzie ateistą? Zgodnie z zasadami judaizmu taki Żyd pozostaje Żydem, choć nie jest już wyznawcą judaizmu. Jeden Majmonides miał w tej sprawie odmienne zdanie, ale w tradycji się ono nie przyjęło. (Osobną sprawę w tym względzie stanowi decyzja izraelskiego Sądu Najwyższego w tym zakresie, ale to temat na inny post.)
Podsumowując: ilekroć ktoś pisze w religijnym kontekście o "żydach", pisze równocześnie o Żydach. Pisze więc ostatecznie o Żydach - członkach narodu - z małej litery, co - w zgodzie z zasadami polskiej gramatyki - jest błędem.
Moja rada byłaby taka: zawsze i wszędzie piszcie "Żyd". Żyd, Żydówka, Żydzi, Żydom... Jeśli ktoś koniecznie nie chce, żeby słowo "Żyd" się wyróżniało (np. gdy mowa jest o wyznawcach różnych religii), najlepiej pisać o wyznawcach judaizmu: "W spotkaniu gdzieś tam uczestniczyli katolicy, buddyści oraz wyznawcy judaizmu". W żadnym wypadku nie produkować dziwacznych tworów w rodzaju "judaiści"!
PS (4 marca): Do powyższego wpisu sprowokowała mnie zamieszczona w serwisie gazeta.pl wiadomość z serwisu KAI, w której użyto właśnie słowa "żydzi". Zdarzało się to wcześniej wielokrotnie, zawsze w kontekście religijnym i z pewnością bez żadnych złych intencji.
I dziś miła niespodzianka. W dwóch wiadomościach z KAI (tu i tu) napisane jest Żydzi. Tak jak powinno być. Nie sądzę, by miało to jakikolwiek kauzalny związek z moim postem, ale zrobiło mi się miło.
