Maryja: Wolna matka czy Boskie narzędzie? Biblijna zagadka 'Tak'

Czy przeznaczenie niweczy wolność, czy tylko stawia ją w obliczu próby?

 Postać Maryi z Nazaretu od wieków zajmuje centralne miejsce w chrześcijaństwie. Czczona jako Matka Zbawiciela, obdarzona tytułami takimi jak "Matka Boska" czy "Królowa Niebios", stała się obiektem głębokiej pobożności i rozbudowanej doktryny, zwłaszcza w tradycji katolickiej. Ta nauka często podkreśla jej wyjątkowy, niemal nadludzki status – wolność od grzechu pierworodnego (Niepokalane Poczęcie), wniebowzięcie, a nade wszystko rolę z góry przeznaczoną w Boskim planie zbawienia. Maryja jawi się jako naczynie wybrane od zarania dziejów, idealnie przygotowane do przyjęcia Boga w ludzkiej postaci.

Maryja i jej 'Tak': Wybór czy Przeznaczenie?

 Jednakże, gdy przyjrzymy się jednemu z kluczowych fragmentów Ewangelii – scenie Zwiastowania opisanej przez Świętego Łukasza (zob. Łk 1, 38) – możemy dostrzec niuanse, które skłaniają do pytań i refleksji. Ewangelista przedstawia Maryję jako młodą, zaręczoną kobietę z Nazaretu. Anioł Gabriel przychodzi do niej z niezwykłą nowiną. Jej pierwszą reakcją jest zmieszanie a potem pytanie: "Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?". To nie jest bezwolne przyjęcie faktu, lecz próba zrozumienia, racjonalna (na ile to możliwe w tej sytuacji) reakcja na coś absolutnie niewiarygodnego.

Łukasza 1, 38 (PBG) I rzekła Maryja: Oto służebnica Pańska; niechże mi się stanie według słowa twego. I odszedł od niej Anioł.

 Kluczowe jest jednak jej ostateczne zdanie: "Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według słowa twego". Właśnie w tym "niech mi się stanie" (fiat) wielu biblistów i teologów dostrzega element, który zdaje się kłócić z wizją Maryi jako postaci o całkowicie zdeterminowanej roli, niejako "zaprogramowanej" do bycia Matką Mesjasza. Czy zgoda Maryi była koniecznym elementem Boskiego planu, przesądzonym przez jej unikalny status, czy prawdziwie wolnym aktem wiary i posłuszeństwa, podyktowanym jej ludzką, choć głęboką wiarą?

 W kontekście historycznym Palestyny I wieku, status niezamężnej ciężarnej kobiety był dramatyczny. Groziła jej nie tylko społeczne odrzucenie, ale nawet oskarżenie o cudzołóstwo, co w skrajnych przypadkach mogło prowadzić do ukamienowania. Decyzja Maryi, aby przyjąć wezwanie Anioła, była zatem aktem nie tylko duchowej uległości, ale i ogromnej osobistej odwagi w obliczu realnego, śmiertelnego zagrożenia. Patrząc z tej perspektywy, jej "tak" nabiera niezwykłej głębi – to wybór podjęty w wolności, mimo przerażających konsekwencji.

 Niektórzy badacze sugerują również, że rozwój kultu maryjnego, a zwłaszcza nadanie jej tytułu "Królowej Niebios" czy "Matki Boskiej" (rozumianego w sposób ontologicznie wynoszący ją ponad resztę ludzkości w sposób całkowicie przesądzony), mógł być częściowo inspirowany i kształtowany przez istniejące w starożytnym świecie kulty pogańskie, czczące żeńskie bóstwa-matki lub "królowe niebios" (jak egipską Izydę, grecką Dianę czy frygijską Kybele). Nie chodzi o bezpośrednie utożsamienie, ale o to, że istniejące archetypy religijne mogły wpływać na sposób, w jaki nowa religia – chrześcijaństwo – rozumiała i przedstawiała postać Matki Jezusa, adaptując i transformując znane schematy.

 Dyskusja wokół tytułu "Matka Boska" i znaczenia zgody Maryi z Łk 1, 38 pokazuje, jak złożone mogą być interpretacje Pisma Świętego z doktryną. Jeśli przyjmiemy perspektywę, że Maryja była odwiecznie i nieodwołalnie przeznaczona do swojej roli, jej "tak" z Ewangelii Łukasza może wydawać się jedynie formalnością, potwierdzeniem czegoś, co i tak musiało się wydarzyć. Jeśli jednak skupimy się na biblijnym obrazie Maryi jako wierzącej Żydówki, postawionej przed przerażającym wyborem, jej "tak" staje się momentem przełomowym – aktem prawdziwej wiary i wolności, który nadaje jej postaci wymiar wzoru do naśladowania dla każdego, kto zmaga się z życiowymi decyzjami w świetle wiary.

Pytanie o wolność Maryi w obliczu Boskiego planu nie umniejsza jej znaczenia, lecz stawia ją w centrum fascynującego dialogu między ludzką wolnością a Bożym działaniem. To przypomnienie, że nawet w kluczowych momentach historii zbawienia, Bóg zdaje się zapraszać do współpracy, a ludzka odpowiedź – to "tak" – ma prawdziwą, choćby tajemniczą wagę.

_{Oprac. redaktor Gniadek}