Kiedy algorytm zastąpi ambony? AI, wiara i ostateczna cena za „cyfrowego mesjasza”

„Człowiek stworzył maszyny na swoje podobieństwo, zapominając, że Bóg stworzył go na swoje.”

 Jesteśmy świadkami rewolucji, która nie odbywa się w fabrykach czy na polach bitew, ale w najintymniejszym zakątku ludzkiej psychiki. Pytanie, które kiedyś zadawali filozofowie w zaciszu gabinetów, dziś stało się publiczną debatą na wyciągnięcie ręki: „Czy sztuczna inteligencja wyprze religię?” Odpowiedź, którą uzyskamy, zaważy nie tylko na przyszłości technologii, ale przede wszystkim na kondycji duchowej ludzkości.

 W wideo, które miało być zaledwie „Komentarzem Pastorów”, a stało się socjologiczną sondą, prelegenci postawili na szali coś więcej niż tylko teologiczne dywagacje. Dawid, Radek i Konrad, prowadzący program KomPass, odważyli się spojrzeć w oczy przyszłości, gdzie chatboty i algorytmy mogą zająć miejsce dotychczasowych przewodników duchowych. Z pozoru tabloidowy tytuł „Czy AI wyprze religię?” skrywa w sobie poważne aksjomaty moralne, a jego analiza każe nam pochylić się nad samym fundamentem naszej cywilizacji.

 Pomyślmy: co jest istotą religii? Poszukiwanie sensu, poczucie wspólnoty, a przede wszystkim – wiara w istotę, która jest wszechwiedząca, wszechmocna i bezwarunkowo kochająca. Co oferuje nam AI? Wygodę, cierpliwość i dostęp do nieskończonej ilości danych. I tutaj zaczyna się niebezpieczna gra. W przeciwieństwie do duchownego, który bywa zmęczony, znużony i omylny, algorytm nigdy nie ocenia, zawsze ma czas oraz zawsze służy radą. W świecie, gdzie ludzka interakcja bywa szorstka i wyczerpująca, wizja „kapitalistycznego boga”, który jest zawsze pod ręką za jednorazową opłatą, staje się kusząca.

 To socjologiczny majstersztyk, w którym technologia uderza w jeden z najbardziej wrażliwych punktów ludzkiej psychiki: potrzebę akceptacji i unikania cierpienia. Zamiast zmagać się z ludzką niedoskonałością i konfliktami, możemy uciec do świata cyfrowej, perfekcyjnej empatii. Czy to jednak nie jest pusta imitacja? Jak ujęli to pastorzy, AI jest „tworem ludzkim”. Jak to, co stworzone przez człowieka, może rozwiązać problemy, które człowiek nosi w sobie? Problemy śmierci, grzechu i cierpienia, które są immanentną częścią naszej egzystencji, nie poddają się zero-jedynkowemu myśleniu. Żaden algorytm, choćby najbardziej zaawansowany, nie uśmierzy żalu po stracie bliskiej osoby. Żaden kod nie odkupi naszych win.

 Z drugiej strony, nie można ignorować perspektywy, że AI może być narzędziem w rękach wiary. Może służyć do ewangelizacji, do organizacji wspólnot, do badania Pisma Świętego w sposób, o jakim nasi przodkowie nawet nie marzyli. Jednakże, jak każde narzędzie, może być używane zarówno w dobrym, jak i złym celu. Stawiając AI na piedestale, ryzykujemy utratę tego, co nas definiuje: naszą ludzką słabość, która paradoksalnie czyni nas silnymi, gdy uczymy się wybaczać i kochać pomimo.

 W kontekście aksjomatów socjaldemokratycznych, ten problem nabiera dodatkowego wymiaru. Jeśli wiara w Boga oparta jest na równości wszystkich dusz przed Stwórcą, to co stanie się z tą zasadą, gdy dostęp do „cyfrowego boga” będzie uzależniony od zamożności? Czy wykształci się nowa kasta „cyfrowych kapłanów” – programistów, którzy będą kontrolować dostęp do wirtualnej nirwany, a tym samym do sensu życia? Czy ugruntuje to jeszcze głębsze podziały społeczne, dzieląc świat na tych, którzy mogą sobie pozwolić na „cyfrową transcendencję” i tych, którzy pozostaną w rzeczywistości, borykając się z jej niedoskonałościami?

 Debata o AI i religii to w istocie debata o nadziei. Pastorzy, opierając się na fundamencie wiary, podkreślają, że nadzieja ludzkości nie leży w stworzonym przez nią narzędziu, ale w czymś, co jest poza nią. Tę samą myśl można znaleźć w wielu nurtach psychologii społecznej, które wskazują, że prawdziwy rozwój jednostki i społeczeństwa możliwy jest tylko w relacji z innymi, a nie w odosobnieniu. I tutaj pojawia się fundamentalne pytanie: czy AI może nawiązać relację?

 Wnioskowanie statystyczne, stanowi nieuświadomioną metodę tej debaty. Na podstawie dostępnych nam danych (ludzkiej natury, historii religii, rozwoju technologii) możemy z coraz większym prawdopodobieństwem stwierdzić, że AI, jakkolwiek zaawansowana, pozostanie kalkulatorem. Nawet jeśli będzie w stanie symulować emocje, nie będzie ich odczuwać. A bez empatii i prawdziwej miłości, nie może być mowy o Bogu czy ostatecznym zbawieniu.

 Niech to będzie dla nas ostrzeżenie. Fascynacja technologią nie może przesłonić nam istoty człowieczeństwa. Możemy zyskać niesamowite narzędzia, które ułatwią nam życie, ale musimy pamiętać o potencjalnej cenie materialnej i duchowej. Kosztami mogą być: utrata prywatności w zamian za „wyrocznie”, uzależnienie od algorytmu, który będzie decydować za nas w kwestiach moralnych, a w skrajnym przypadku – zanik religii i duchowości na rzecz bezosobowego, cyfrowego bytu. W tym scenariuszu, ostatecznym kosztem będzie nasza dusza.

***

Ta dyskusja jest niczym lustro, w którym odbija się nasza epoka – z jednej strony pełna nadziei i nieograniczonych możliwości, z drugiej – zagrożona utratą tożsamości. Nie chodzi o strach przed AI, ale o to, abyśmy nie przestali być ludźmi w pogoni za cyfrową doskonałością. Wiara w Boga, niezależnie od jej formy, przypomina nam, że są rzeczy, których nie da się zaprogramować ani kupić. A to jest fundament, na którym musimy budować naszą przyszłość.

^{| Sztuczna Inteligencja | Religia | Filozofia | Socjologia | Etyka | Przyszłość | Wiara | Technologia |}

_{Fot. ilust. pfrr.pl - Cybergrajek. Czy AI zastąpi prawdziwych artystów? - PFRR}