Tereny po byłej kopalni siarki Basznia koło Lubaczowa - zagrożenie środowiska

Na początku lat 90-ych zaprzestano eksploatacji siarki w kopalni Basznia koło Lubaczowa (woj. podkarpackie). Niestety teren kopalni został w praktyce porzucony przez dotychczasowego użytkownika (Sulphurquest of Poland Ltd) i stał się ogniskiem dużego zagrożenia dla środowiska naturalnego w tym regionie.

Wyniki badań geochemicznych (Gąsiewicz, Jasionowski, Poberzhskyy, 2012) na terenach poeksploatacyjnych siarki na złożu Basznia koło Lubaczowa (woj. Podkarpackie) wykazują znaczące zmiany w chemii warstw przypowierzchniowych oraz w glebie. Stwierdzono silne zakwaszenie (pH od 2 do 6) oraz zwiększoną zawartość baru, siarki, strontu i wapnia. Ognisko tych zanieczyszczeń obejmuje nie tylko obszary położone wokół złoża Basznia. W kierunku wschodnim łączy się z terenami wokół złoża Niemirów na Ukrainie (Gidziński, 2003). Problematyka zagrożeń związanych z wydobyciem siarki jest złożona, a rola tego czynnika nie zmalała po przerwaniu eksploatacji w 1993 roku (Cajakowski, Czuryło, Michno, 2012, Hajdo, Klich, Galiniak, 2007, Chowaniec, Freiwald, 2005, Freiwald, Szlugaj, 2003).

W tym wypadku zagrożenia wynikają ze zmian w środowisku naturalnym, które są wywołane eksploatacją (Cajakowski, Czuryło, Michno, 2012, Hajdo, Klich, Galiniak, 2007). Eksploatacja siarki metodą otworową spowodowała:

• zaburzenie pierwotnych stosunków wodnych (ciśnienie, temperatura, kierunki przepływu i chemizm wód),

• zmiany w morfologii terenu w wyniku osiadania nad obszarem wyeksploatowanego złoża siarki,

• skażenie gleby i wód w wyniku niekorzystnych zjawisk towarzyszących eksploatacji metodą otworową (np. uszkodzenie konstrukcji otworu).

Na obszarze złoża siarki Basznia były prowadzone badania i obserwacje wód podziemnych (Chowaniec, Freiwald, 2005). Badanie te prowadzono przed, w trakcie oraz po zakończeniu eksploatacji, a ich wyniki wskazują na znaczące zmiany chemizmu wód. W wodach piętra trzeciorzędowego nastąpił wzrost mineralizacji oraz zawartości siarczanów i siarkowodoru. Podobne zanieczyszczenia stwierdzono w wodach z utworów czwartorzędowych. Tu jednak odnotowano większe wahania zawartości zanieczyszczeń, które znacząco wzrasta w okresach intensywnych opadów. Wody opadowe wymywają związki siarki z obszaru kopalni. A substancje te przedostają się później do wód podziemnych i powierzchniowych (Chowaniec, Freiwald, 2005).

Mimo, że kopalnia siarki Basznia jest od 20 lat nieczynna to wspomniane wyżej czynniki nadal oddziaływają na środowisko wód podziemnych w jej sąsiedztwie (Gąsiewicz, Jasionowski, Poberzhskyy, 2012). W 1993 r. zakończono wydobycie siarki ze złoża Basznia lecz nie przeprowadzono odpowiednich prac zabezpieczających i rekultywacji terenów pokopalnianych (Freiwald, Szlugaj, 2003). Prace te rozpoczęto dopiero w roku 2001. Pozostawione otwory poeksploatacyjne (łącznie 110 otworów wydobywczych i obserwacyjnych wg. Raportu WIOŚ w Rzeszowie) ze względu na pogarszający się ich stan techniczny stanowią duże zagrożenia dla środowiska. Osłabienie konstrukcji otworu spowodowane korozją, w warunkach wysokiego ciśnienia i temperatury może doprowadzić do niekontrolowanego wypływu skażonych wód (Chowaniec, Freiwald, 2005). Zamiany wywołane eksploatacją siarki na tym obszarze stały się zatem trwałym elementem środowiska.

Bibliografia:

• Chowaniec J., Freiwald P., 2005 - Zmiany w środowisku wodnym powstałe w wyniku eksploatacji siarki metodą otworową na przykładzie nieczynnej kopalni "Basznia" na pograniczu Polski i Ukrainy. W: Resursy prirodnych vod karpatskogo regiona. Problemy ochorony ta racional'nogo vikoristannja. Cetverta miżnarodna naukovo-prakticna konferencija (26-27 travnja). Zbirnik naukovich statei. Lviv, str. 115-128

• Czajkowski R., Czuryło Z., Michno W., 2012 - Zagrożenia środowiska spowodowane uszkodzeniem konstrukcji otworu wiertniczego. WARSZTATY 2012 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie. Mat. Symp. str. 41 – 55

• Freiwald P., Szlugaj J., 2003 - Aspekty ochrony środowiska przyrodniczego związane z likwidacją górnictwa siarki w Polsce. Gosp.Sur.Miner., T.19 z.3 str. 69-89

• Gąsiewicz A., Jasionowski M., Poberzhskyy A., 2012 - Wpływ eksploatacji siarki na cechy geochemiczne środowiska powierzchniowego złóż siarki z pogranicza polsko-ukraińskiego. Biul. Państ. Inst. Geol., 449, str. 5-40, Warszawa.

• Gidziński T., 2003 - Potencjalne ogniska zanieczyszczeń o charakterze transgranicznym oraz stan obserwacji w sieciach monitoringowych wód podziemnych w strefie przygranicznej województwa podkarpackiego. Współ. Probl. Hydrogeol., T. XI, cz. 2, str. 363-366, Gdańsk.

• Hajdo S., Klich J., Galiniak G., 2007 - Ekologiczne i technologiczne osiągnięcia w 40-letniej historii górnictwa otworowego siarki w Polsce. Gór. i Geoinż., r. 31, z. 3/1 str. 199-215, UWND- AGH. Kraków