I stało się w owe dni, że wydany został dekret przez cesarza Augusta aby spisano wszystek świat. Pierwszy ten spis odbył się gdy Cyryn był wielkorządcą Syrii. Szli tedy wszyscy do spisu, każdy do miasta swego. Poszedł też i Józef z Galilei z miasta Nazaret do Judei, do miasta Dawidowego zwanego Betlejem, jako, że był z domu i z pokolenia Dawidowego, by zostać wpisanym wraz z Maryją, zaślubioną swą małżonką, brzemienną ( Łk 2,1-5).
Przeciw tej opowieści są trzy zasadnicze sprzeciwy, a mianowicie kwestionuje się sam fakt spisu, jego prawną możliwość i sposób w jaki został on przeprowadzony.
O tym, że spis został przeprowadzony pisze tylko Łukasz, ale jeżeli inne dokumenty (które przetrwały zniszczenie świata antycznego) o tym nie wspominają, to jeszcze nie oznacza, że Łukasz nie ma racji. Na przykład o kolejnym spisie z lat 6-7 po Chr. wspomina tylko Józef Flawiusz i jego świadectwo uznaje się za prawdziwe.
August, doskonały organizator i zarządca Imperium stworzył sobie dokładny wykaz jakby obraz demograficznej i finansowej potęgi Imperium, gdyż po jego śmierci znaleziono Breviarium Imperii, napisane w całości własnoręcznie przez Augusta. Są tam zawarte wszystkie wpływy publiczne, liczba obywateli (rzymskich) i sprzymierzonych, służących pod bronią, stan floty wykaz państw (sprzymierzonych), prowincji, płac i podatków, potrzeb i darowizn. W jaki sposób August mógł zdobyć te wszystkie dane bez przeprowadzania spisów i statystyk?
Sam August podaje (monumentum Ancyranum), że przeprowadził 3 spisy obywateli rzymskich w latach 28 przed Chr., 8 przed Chr., i w 14 po Chr. Wiadomo, że też w 28 r przed Chr., przeprowadzono spis w Galii i prawdopodobnie w tym samym roku w Hiszpanii. Z papirusów wynika, że w Egipcie takie spisy robiono regularnie co 14 lat, najstarszy odbył się w roku 6-7 po Chr., a potem w latach 19-20, 33-34, 47-48 i tak dalej aż do III wieku. Zatem wynika z tego, że taki projekt musiał istnieć w planach Augusta choć jego wykonanie nie było równoczesne w całym Imperium. Plan był urzeczywistniany powoli, stopniowo, jeszcze przed narodzeniem Jezusa.
Cyryn czyli Senator P. Sulpicjusz Kwiryniusz dzięki swoim zdolnościom i niezmordowanej pracy doszedł do wysokich godności w Imperium. Był zarządcą na Krecie i w Cyrenajce. Tacyt pisze, że był zdolnym żołnierzem i specjalistą od zawiłych spraw, za czasów Augusta był konsulem a po zdobyciu zamków na Homonadach w Cylicji i odbyciu triumfu był doradcą Gajusa Cesarza (wnuka Augusta), potem zajął Armenię (Tacyt, Annales III, 48). Kwiryn zarządza prowincją Syrii jako legat w latach 6-7 po Chr, kiedy po złożeniu z etnarchatu przybywa do Judei, by razem z prokuratorem Koponiuszem przeprowadzić wspomniany spis ludności.
Ze wszystkich zleconych mu zadań Cyryn wywiązywał się zaszczytnie i do końca życia Augusta cieszył się jego względami. Był on istotnie legatem Syrii ale w roku 6-7 po Chr. Spis z tego czasu jest związany z jego imieniem. Ale poza Ewangelią Łukasza żaden inny dokument nie wspomina o spisie z lat 8-7 przed Chr. i nie łączył go z imieniem Cyryna. Problem rozwiązuje się gdy przyjmie się założenie, że Cyrym zarządzał Syrią dwukrotnie. Jst możliwe, że spisy ludności dokonywane w tym czasie były przyczyną jego rządów.
Na dwukrotne sprawowanie władzy przez Cyryna władzy w wskazują:
-
Napis z Tivoli (Inscriptio Tiburtina), który w rekonstrukcji TH. Mommsena, a więc niezwykłego autorytetu w zakresie badań rzymskich, odnieść trzeba do Cyryna. Wynikałoby z tego, że pierwszy raz był on legatem Syrii w czasie po swoim konsulacie, to jest po roku 12 przed Chr.;
-
Inne dane dotyczące walki z Homonadami, które należy odnieść również do ostatnich lat przed naszą erą.
Bliższe oznaczenie czasu jest utrudnione z tego względu, że nie zachowała się kompletna lista legatów Syrii tego okresu.
Ale gdyby taka lista istniała nie przesądzałaby, że Cyryn mógł dokonać spisu nawet przy innym urzędującym legacie. Wiadomo od Józefa Flawiusza, że niekiedy takie sytuacje się zdarzały: legat Saturnin miał delegata cesarskiego w osobie Volumniusa, a Varus w osobie Sabinusa. Cyryn mógł zatem dokonać spisu w czasie urzędowania legata stałego. Oczywiście jako specjlny wysłannik Rzymu i mąż zaufania Augusta musiałby mieć i wyjątkowe uprawnienia. Podobnie Neron przekazał zarząd Syrii około 63 r Cysjuszowi, pozostawiając tam jeszcze Korbulona, który dowodził wojskiem i miał nadzwyczajne pełnomocnictwa. Także w wojnie przeciw Jerozolimie legatem Syrii był Mucjanus, ale Neron przekazał dowództwo wojska Wespazjanowi.
W każdym razie Łukasz zna spis ludności z roku 6 po Chr. „Potem podczas spisu ludności wystąpił Judasz Galilejczyki pociągnął lud za sobą. Zginął sam i wszyscy jego zwolennicy zostali rozproszeni” Dz Ap 5, 37). Józef Flawiusz dodaje ponadto, że spis przeprowadził Cyryn, jeden z urzędników rzymskich, mąż który sprawował wszystkie urzędy państwa i nawet samą godność konsula a znamienity z wielu innych dostojeństw. Wiedział o tym i Łukasz, dlatego spis z roku 8-7 przed Chr. nazywa „pierwszym”. W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. 2 Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. (Łk 2, 1-2).
Trzeba podkreślić, że św. Łukasz, który był obeznany z administracją rzymską bardzo dokładnie i posługuje się niejednokrotnie urzędową terminologią na oznaczenie godności namiestników rzymskich, rozróżniając legatów, prokonsulów, prokuratorów itp., w tym przypadku posługuje się terminem ogólnym. „Wielkorządca” (hegemon) jest pojęciem ogólnikowy i zastosować je można do każdego urzędnika rzymskiego wyższej rangi. Nawet do dowódcy zbójcerzy, hi hi. Cyryn zatem nie jest nazwany legatem Syrii i przypuszczenie, że był on raczej „nadzwyczajnym komisarzem” dla dokonania spisu nie jest wcale wykluczone.
To dlatego dobrze poinformowany Tertulian (160-220) pierwszy spis Cyryna łączy z imieniem Senecjusza Saturnina. „Lecz jak wiadomo spis ludności nakazany przez Augusta został przeprowadzony wówczas w Judei przez Senecjusza Saturnina i wtedy można było się dowiedzieć o jego rodzie”. Tertulian opierał się na nam nie znanych dokumentach a niezależnych od Ewangelii Łukasza. Nie jest wykluczone, że jako prawnik miał dostęp do dokumentów urzędowych. Dlatego jego krótka wzmianka zasługuje na uwagę.
Reasumując G. Ricciotti podaje taką oto wnikliwą alternatywę:
„Pierwszy okres rządów Cyryna w Syrii przypadł na lata 10-8 przed Chr. . Pod koniec tego okresu nakazał on przeprowadzić spis ludności w Judei, a pnieważ był to pierwszy spis na tym terenie wywołał trudności i nie mógł być ukończony wcześniej aż za czasów następcy to jest Senecjusza Saturnina. U Żydów, którzy byli bardzo wstrząśnięci „pierwszym” spisem przeszedł on do historii jako spis Cyryna bo ten był jego inicjatorem. U Rzymian ten sam spis nazwany był zaś spisem Saturnina, który go ukończył Tertulia zatem dostosował się do tej urzędowej nazwy. Można również przypuszczać, że Saturnn początkowo był podwładnym Cyryna w sprawie spisy ludności. Bo faktycznie w spisie z 7-8 r. po Chr. prokurator Koponiusz współpracował z Cyrynem, a Emiliusz Sekundus w swoim napisie mówi, że dokonał spisu miasta Apamei na rozkaz tegoż Cyryna (najprawdopodobniej podczas pierwszego zarządu Syrią). Saturnina zaś potem, już jako następca Cyryna mógł również sam doprowadzić do końca spis wcześniej rozpoczęty.
W Antiochii Pizydyjskiej odkryto napis, że Kwiryn był honorowym duumwirem tej rzymskiej kolonii co pozwala się domyślać, że był on legatem w Syrii w czasie gdy powstał ten napis – ale nie da się z całą pewnością określić, kiedy powstał ten napis.
W Afryce przydrożny kamień milowy z 75 r. po Chr. wymienia dwóch legatów Augusta zaznaczając, że jeden z nich zajmuje się spisem ludności a drugi jest dowódcą wojsk. Łukasz podaje, że spis przeprowadzono za rządów Cyryn w Syrii, a nie mówi że on tego spisu dokonał. Nie wspomina też jaki urząd sprawował wówczas Kwiryn, czy był to urząd cywilny i wojskowy czy tylko wojskowy. Być może podczas narodzin Jezusa, legatem zwyczajnym Syrii był Saturnin a Cyryn był wodzem legionów w wojnie przeciw Homonadom. W takim przypadku udzielona mu władza uprawniałaby go do przeprowadzania spisów ludności w tej prowincji, której był współrządcą i w krajach od niej zależnych. Nieco później około 36 r po Chr., legat Syrii Witeliusz polecił M. Trebeliuszowi „legatowi” wyprawić się przeciwko Klitom zamieszkującym Taurus, podległym Kapadocji by przeprowadzić spis.
Spis dokonywany na terytorium Heroda, króla sprzymierzeńca Rzymu jest całkiem prawdopodobny biorąc pod uwagę całkowitą uległość Heroda wobec Augusta, a zarządzenie było podyktowane zarządzeniami polityki ogólnej
Co do żydowskiego sposobu przeprowadzenia spisu, to wiadomo, że Rzymianie choć meli swój sposób przeprowadzania spisów to będąc doświadczonymi politykami, umieli unikać niepotrzebnych kłopotów u poddanych sobie ludów. W Galii w 28 r przed Chr. wybuchły wielkie zamieszki i spis trzeba było przerwać. Rzym nigdy nie lubił pustej formalistyki, byleby spis został dokonany, ale elementarny nakaz roztropności nakazywał iść za zwyczajem żydowskim, tym bardziej, że był to pierwszy spis tego rodzaju.
LIT
Ricciotti G., Życie Jezusa Chrystusa, PAX, W-wa 1956
Umiński J., Historia Kościoła, Opole 1959
Flawiusz J., Dzieje wojny żydowskiej przeciw Rzymianom, Armoryka, Sandomierz, 2008
Smolikowski P., Bóg w historii, Gutenberg 1995,Kraków 1926 reprint
Messori V., Opinie o Maryi, Fronda, Warszawa 2007
Messori V., Przemyśleć historię, Wyd M, Kraków, 1998
Inne tematy w dziale Kultura
