27 Słyszeliście, że powiedziano: Nie cudzołóż. 28 Ja zaś mówię wam, że każdy, kto spogląda na niewiastę, aby jej pożądać, juz z nią zcudzołozył w swoim sercu. 29 Jeżeli więc twoje prawe oko prowadzi cię do upadku, wyłup je i odrzuć od siebie. Lepiej, bowiem dla ciebie, że zginie jeden z twoich członków, niż żeby cale twoje ciało miało być wrzucone do piekła.30 Ajeżeli prowadzi cię do upadku twoja prawa ręka, odetnij ją i odrzuć ja od siebie. Lepiej, bowiem dla ciebie, że zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało pójść do piekła.
Jezus posługując się tą samą formułą wprowadzającą, co poprzednio (w. 21), z pominięciem jedynie wzmianki o przodkach, cytuje szóste przykazane Dekalogu (por. Wj 20,14 Pwt 5, 18). W oparciu o Pewne teksty biblijne oraz praktykę życiową Izraela o szóstym przykazaniu można powiedzieć, że za jego niezachowanie groziła śmierć (Por. Kpł 20, 10); że dotyczyło ono tylko małżeństwa izraelskiego, oraz że odnoszono go tylko do kobiety - żony (por. 1, 18n) . Inne prawa dla kobiety, a inne dla mężczyzny oraz praktyka poligamii sprawiły, że mężczyzna nigdy nie był winny cudzołóstwa wobec własnej żony.
Jezus występował w charakterze autorytatywnego interpretatora starotestamentalnego Prawa. Komentując to przykazanie miał na uwadze tylko mężczyznę i sięgał istoty problemu, a mianowicie pożądliwości, o której mówi przykazanie dziewiąte (por. Wj 20,17 -Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego. Nie będziesz pożądał żony bliźniego twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego).
Kto spogląda – słowo „blepein”w Mt podwójne znaczenie spoglądać i troszczyć się. W obecnym kontekście chodzi o pierwsze znaczenie. Spoglądanie w rozumieniu semickim to nie była tylko czynność wzroku, ale równocześnie serca (intelektu) i woli. Zatem zwrot blepein gunaika (patrzeć na kobietę) oznaczał czynność patrzenia dla określonego celu, a nie zwykłe patrzenie, czy spoglądanie z upodobaniem. Aby nie być źle zrozumianym Jezus dodał:...aby jej pożądać. Pożądliwość w pojęciu biblijnym nie jest poruszeniem czysto wewnętrznym, lecz pasją, która działa. Spojrzenie, zatem mobilizuje człowieka do czynu. W rozumieniu więc Jezusa nie tylko cudzołóstwo, jako czyn dokonany, ale pożądanie wyrażające sie już w spojrzeniu jest aktem, który łamie prawo drugiej osoby co do posiadania własnej żony.
Wyraz gune oraz kontekst wskazują, że Jezus ma na uwadze kobietę zamężną. Żydzi wiedzieli, że spojrzenie budzi niebezpieczeństwo grzechu (por. Job 31, 1; Syr 9,5.9; 23,4 itd . ), ale nie znali nauki, iż grzech wewnętrzny może być równie ciężki, jak czyn dokonany; że grzech tkwi w pożądliwości serca (por. Rz 1, 24) i ciała (por. Ga 5, 16; Rz 13, 14; 1 P 2, 11). Na te rzeczy zwrócił uwagę dopiero Jezus.
W rozumieniu semity grzech ma swoją siedzibę w sercu człowieka (władza poznawcza) i w jego woli. Członki zaś ciała ludzkiego są narzędziem, przez które on się ujawnia (por. Rz 6,L2-23) pozbawiając się członków (oka, ręki) nie niszczy się wprawdzie samej pożądliwości, źródła grzechu, ale pozbawia się ją narzędzi, którymi się ona posługuje i wyrządza szkodę człowiekowi. Jezus wypowiada się tu w sposób hiperboliczny, właściwy mowie semickiej, aby podkreślić, że źródło zła tkwi w pożądliwości, a tej nie da się ujarzmić inaczej jak przez odbieranie jej możliwości ujawnienia się w czynach. Poświęcenie oka, zwłaszcza prawego, które uważa się za bardziej cenne i potrzebne (to samo odnosi się do ręki) sugeruje decyzję bardzo energiczną i zdecydowaną w obronie czegoś, jeszcze bardziej cennego. Ponieważ słowo skandalidzein (= wystawić na próbę, zgorszyć)ma na uwadze szkodę moralną, stąd nauka Jezusa płynąca z tych dwóch przenośni dotyczy tych wartości moralnych, które mają bezpośredni związek z rzeczywistością życia wiecznego. Jezus komentował szóste przykazanie pod kątem szkody, jaką wyrządza jego przekroczenie drugiemu człowiekowi. Znajomość semickiego sposobu wyrażania się i komentarze Ojców Kościoła, zwłaszcza wschodnich, potwierdzają fakt, że słów Jezusa zawartych w wersach 21-30 nigdy nie rozumiano werbalnie. Traktowano je prawie zawsze, jako hiperboliczną przenośnię, wyrażającą konieczność zmobilizowania się do intensywnej, wewnętrznej walki z pożądliwością ciała,
w imię sprawiedliwości, miłości bliźniego i własnego dobra wiecznego.
31 Powiedziano też:, Jeżeli kto oddala swą żonę, niech jej da list rozwodowy. 32 Ja zaś mówię wam, że każdy, kto oddala swą żonę, wyjąwszy przypadek związku nieważnego, sprawia, że ona cudzołoży. A kto by oddaloną poślubił, cudzołoży.
W związku z treścią tego wiersza nasuwa się pytanie: czy reprezentuje on autentyczne słowo Jezusa, czy są to słowa Jezusa wraz z refleksją Mateusza, opartą na wypowiedziach Jezusa o nierozerwalności małżeństwa. Wiele wskazuje na to, że ta druga ewentualność jest bardziej prawdopodobna, zwłaszcza, gdy się przyjmie, że Ewangelia Mt była pisana dla judeochrześcijan rejonu syropalestyńskiego. W tym, bowiem środowisku istniało wiele trudnych problemów religijno-moralnych związanych z życiem małżeńskim, z nierozerwalnością tego związku. Ścierały się tam, bowiem dwa różne światopoglądy religijne: żydowski i pogański.
Problem stanowią słowa: parektos logou porneia który zazwyczaj tłumaczą jako: „wyjąwszy przypadek nierządu”. Po analizie jednak wszystkich dostępnych dokumentów zawierających słowo „porneia”, okazuje się, że oznacza ono związek kazirodczy. Małżeństwa między bliskimi krewnymi były częste wśród pogan i budziły odrazę u Żydów. Cudzołóstwo bowiem i nierząd hagiografowie zwykle określali terminami: moixeia moihasdai. Czy Jezus mówiąc o nierozerwalności małżeństwa, mógł wprowadzić tę klauzulę? Wydaje się to mało prawdopodobne, gdyż problem ten nie istniał wśród Żydów palestyńskich, do których Jezus przemawiał, których nauczał. Był on natomiast bardzo aktualny w diasporze; w środowiskach o przeważającej ludności pogańskiej (np. pogranicze Syrii i Palestyny) i wśród prozelitów. Formuła jest Jezusa a komentarz Mateusza, ale stanowiła ona autentyczny a zarazem praktyczny jej komentarz.
33 Słyszeliście też, że powiedziano przodkom: Nie będziesz fałszywie przysięgał, ale dotrzymasz Panu twojej przysięgi. 34 Ja zaś mówię wam, żeby wcale nie przysięgać, ani na niebo, bo jest tronem –Boga, 35 ani na ziemię, bo jest podnóżkiem Jego stóp, ani na Jerozolimę, bo jest miastem Wielkiego Króla. 36 Ani na twoją głowę nie przysięgaj, bo nie możesz jednego włosa uczynić białym lub czarnym. 37 Niech mowa wasza będzie: tak, tak, nie, nie. Co zaś nadto jest - od złego jest.
Komentarz Jezusa idzie po myśli tekstu Wj 20, 7, który zabrania wzywania imienia Bożego nadaremnie, ale Jezus nie powołuje się na niego wyraźnie. Stawia natomiast zasadę, żeby wcale nie przysięgać, czyli nie wzywać Boga na świadka dla potwierdzenia prawdziwości tego, co człowiek mówi lub czyni, i nie posługiwać się nawet formułami zastępczymi (niebo, ziemia, Jerozolima). Formuły te związane ściśle z ingerencją Bożej Opatrzności, służyły po to, żeby przysięgając nie wymawiać samego imienia Bożego. Człowiek nie powinien lekkomyślnie łączyć Boga i tego, co jest Jego własnością i wyrazem Jego obecności ze swoimi czysto ludzkimi sprawami. Majestat jest zbyt wielki by się na Niego powoływać.
Wiersz 36 wprowadza nowy motyw. Człowiek jest tak małym i słabym stworzeniem, że nawet jego życie nie może być gwarancją składanej przysięgi. Tak wiec posługując się argumentacją o charakterze negatywnym Jezus z jednej strony podniósł znaczenie przysięgi, z drugiej strony pośrednio potępił ,,plagę" prywatnych i publicznych przysiąg, jakimi się w judaizmie z czasów Chrystusowych nagminnie posługiwano (por. Mt 23, 76-22).
W formie pozytywnej Jezus zwraca uwagę na potrzebę prawdomówności. Ukrywanie prawdy w potoku słów - podobnie jak, kłamstwo - pochodzą od szatana. Słowa: od złego jest - są aluzją do szatana.
Prawda jest własnością Boga. Ze względu na królestwo Boże, które Jezus przyjściem swoim zapoczątkował, Jego uczniowie (wasza mowa) powinni prawdę uczynić fundamentem wszelkiego dialogu z ludźmi.
Inne tematy w dziale Kultura
