38 Słyszeliście, że powiedziano: Oko za oko, ząb za ząb. to Ja zaś; mówię wam, żeby nie stawiać oporu złemu. Ale jeżeli cię ktoś bije w prawy twój policzek, nadstaw mu i drugi.10 Akto chce się z tobą prawować i wziąć twoją szatę, zostaw mu i płaszcz. 41 Kto cię zmusza do jednego tysiąca [kroków, idź z nim dwa. 42 Daj temu, kto cię prosi, i nie odwracaj się od tego, kto chce od ciebie pożyczyć.
Po cytacie starotestamentalnym (w. 38) Jezus podaje zasadę (w 39a), a następnie cztery przykłady, które ją ilustrują: trzy (w. 39b-41) w odniesieniu do agresywnej postawy bliźniego, czwarty, (w- 42), gdy bliźni jest w potrzebie. Drugą cechą jest to, że zasada jest wypowiedziana w 2 os. l. mn. przykłady zaś ilustrujące - w 2 os. l. poj. Ta ciekawa budowa pozwala przypuszczać, że mamy do czynienia z przykładem katechezy, która chce w sposób jak najbardziej przystępny podać regułę postępowania moralnego jako wolę Bożą tj. ukazać ją w praktyce życia codziennego.
38. Po formule wprowadzającej (por, w. 21) następuje cytat prawa odwetowego (ius talionis) w oparciu o Wj 21, 24 (por. Pwt 19, 21 -Twe oko nie będzie miało litości. Życie za życie, oko za oko, ząb za ząb, ręka za rękę, noga za nogę; Kpł 24,20 -Złamanie za złamanie, oko za oko, ząb za ząb. W jaki sposób ktoś okaleczył bliźniego, w taki sposób będzie okaleczony.). Prawo odwetowe było znane już w czasach króla babilońskiego Hammurabiego (1792-1750 przed Chr.). W naszych czasach biblijne prawo odwetu jest prawem okrutnym. W porównaniu jednak z podobnym prawodawstwem u innych narodów stanowi ono wielki krok w kierunku zharmonizowania kodeksu karnego w stosunku do bezprawia, jakiemu dawały okazję uprawnienia, np. mściciela krwi itp.
Wypowiedź, żeby nie stawiać oporu złemu oraz podane w wierszach następnych przykłady świadczą, że Jezus miał na uwadze prywatne, osobiste ustosunkowanie się do przemocy ludzkiej, a nie zamierzał ustanawiać nowej formy kodeksu prawa karnego. Odmienne, oparte na miłości postępowanie wobec bliźnich posługujących się przemocą jest w stanie spowodować, że stary kodeks karny stanie się nieaktualny. Taka wydaje się była myśl Jezusa, który nie przyszedł znosić (katalusai) Prawa Bożego, ale je udoskonalić (plerosai). Słowo antistasdai może mieć znaczenie: stawić opór przy użyciu własnej siły lub bronić się oddając sprawę do sądu, czyli przeciwstawić się przeciwnikowi wobec sędziego. Kontekst wskazuje, że w zdaniu: nie stawiać oporu złemu,
chodzi o to drugie znaczenie. Zły (poneros) - nie oznacza, w tym przypadku szatana, lecz, człowieka, a raczej jego krzywdzący czyn. Takie znaczenie sugeruje kontekst wierszy następnych. Sens, zatem wypowiedzi Jezusowej jest następujący: wobec zła, jakie ktoś wyrządza, nie tylko nie należy stosować prawa odwetu, ale nawet mija się z celem dochodzenie swych praw na drodze sądowej. Zaleca odmienny sposób reagowania
na doznaną krzywdę, inny od ogólnie przyjmowanego i usankcjonowanego przez prawo odwetu. Uczniów Jezusa, członków królestwa niebieskiego, winno cechować postępowanie oparte na zasadzie miłości nieprzyjaciół i na cierpliwości. Ponieważ zasada, jaką Jezus postawił, bardzo odbiegała od ogólnie przyjętego sposobu postępowania, dlatego Jezus zilustrował ją czterema przykładami „nowej" sprawiedliwości.
Podane w tych trzech wierszach przykłady postępowania z człowiekiem złym i agresywnym nie są ani nierealne lub hiperboliczne, ani też nie mają charakteru normatywnego. One tylko ukazuj4 ducha miłości ucznia Jezusowego, który się broni przed atakami zległo człowieka.
Postępowanie Jezusa (np. J 18, 23) a później św. Pawła (np. Dz 16, 37; 22, 25-29;25,10-12) dowodzi, że zasady nie stawiania oporu nie trzeba rozumieć jako biernego poddawania się czy tolerowania przemocy ludzkiej.
Przesada właściwa semickiemu sposobowi mówienia, zwłaszcza w przypowieściach, przykładach i porównaniach, była przez słuchaczy w sposób zgodny z intencją przemawiającego korygowana, a myśl przykładów poprawnie odczytywana.
...Bić u prawy policzek – zadawać wyjątkowo wielkie upokorzenie (por. prawe oko, prawa ręka). Szata (hiton) - chodzi o tę szatę ubrania, która była najbliższa ciała, płaszcz (imation) - szata zewnętrzna, której nie można było pozbawiać ubogiego człowieka, zwłaszcza, na czas nocy, gdyż służyła mu ona najczęściej za okrycie w czasie snu.
Kto cię zmusza (aggareuein= zmuszać do niesienia ciężaru, do prowadzenia po nieznanej drodze itp.) - chodzi tu o przymusowe świadczenie usług, jakich mieli prawo domagać się żołnierze, funkcjonariusze państwowi, oficjalni kurierzy itp. od ludności cywilnej. Być może, iż Jezus czyni tu aluzje do nadzwyczajnych świadczeń, jakich domagali się uczeni w Piśmie (rabini) od swoich uczniów. Tysiąc kroków - 8 stadiów :1478,5 m (lub1537,5 m?).
42. Ostatni przykład nie mówi o przemocy złego człowieka. Niemniej słowa:, kto cię prosi... i kto chce pożyczyć... - to ostanie występuje tylko w tym wierszu oraz w Łk 6, 34. 35 - w obecnym kontekście zdają się mówić o natarczywości tego, który jest w potrzebie. I w tym przypadku Jezus zaleca postawę pełną wyrozumiałej miłości i serce szeroko otwarte na potrzeby drugich, zwłaszcza, że prawodawstwo starotestamentalne zachęcało do bezinteresowności wobec potrzebujących.
Powinno się, bowiem dążyć do nawrócenia bliźniego, jak miłość nakazuje, nawet rezygnując ze swoich słusznych praw, w przekonaniu, że Bóg każdemu wymierzy sprawiedliwość.
Zarówno w regułach, jak i w przykładach Jezusowi chodzi o to, aby ludzie w postępowaniu kierowali się nie wymaganiami sprawiedliwości, ale miłością; sprawiedliwość nie może być przekreślona, Jezus jednak chce, aby miłość była podstawą związków pomiędzy ludźmi.
Nagrodą jak podaje Łukasz (6, 32) będzie, być może nawrócenie złego a przede wszystkim dziecięctwo Boże już tu na ziemi, w tym życiu, a więc coś niewyobrażalnie wręcz wspaniałego.
Inne tematy w dziale Kultura
