Grudzień 1970 w Szczecinie

Jan Bodakowski

Grudzień 1970 w Szczecinie

Nakładem Instytutu Pamięci Narodowej ukazała się, 496 stronicowa, praca Michała Paziewskiego „Grudzień 1970 w Szczecinie”.

Grudzień 1970 był jednym z kilku powojennych antykomunistycznych buntów Polaków. Najdramatyczniejsze wydarzenia miały miejsce 17 i 18 grudnia w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie. W odpowiedzi na demonstracje władza komunistyczna użyła milicji i wojska. Zbrojne ramie władzy komunistycznej zamordowało kilkanaście osób i zraniły ponad sto.

„Doskonale zorganizowany pięciodniowy strajk generalny w aglomeracji szczecińskiej, doprowadziły do obalenia Władysława Gomułki”. Po raz pierwszy w krajach bloku sowieckiego solidarnym robotnikom udało się wymusić zmianę władzy, przyjazd do zakładów i rozmowy ze strajkującymi przedstawicieli władze komunistyczne.

Strajkujący robotnicy wypracowali mechanizm protestu, wykorzystany później przez Solidarność - „niewychodzenie z demonstracją na ulice, strajk okupacyjny, negocjacje z władzami najwyższych szczebli na własnym terenie, demokratyzowanie poprzez niezależny ruch związkowy, domaganie się realizacji praw literalnie zapisanych w konstytucji”.

Praca Michała Paziewskiego zawiera wiele do tej pory nie publikowanych materiałów - „akta śledztwa Prokuratury Marynarki Wojennej w Gdyni, dotyczące” tego kto zadecydował o użyciu „broni palnej przeciwko protestującym”, relacje świadków zebrane przez autora, dokładną rekonstrukcje zdarzeń. Za ilustracje służą dotychczas nie publikowane fotokopie dokumentów i zdjęcia ze zbiorów prywatnych.

W pierwszy rozdziale „Grudzień 1970 w Szczecinie” autor opisał przyczyny wydarzeń w PRL i Szczecinie od grudnia 1970 do lutego 1971, ekonomiczne i społeczne położenie PRL, które spowodowało niepokoje społeczne, nieudane reformy z lat 1968 – 1970, niezadowolenie społeczne z powodu wzrostu cen, reakcje władz na protesty.

W drugim rozdziale Michał Paziewski opisał rewoltę uliczną 17 i 18 grudnia w Szczecinie, zapowiedzi protestów społecznych, demonstracje i starcia z milicją, spalenie gmachu Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Szczecinie, walki uliczne o budynki Komendy Wojewódzkiej MO i Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych w Szczecinie, zamieszki przy siedzibach Wojewódzkiego Aresztu Śledczego, Prokuratury Wojewódzkiej i 36 Pułku Inżynieryjno-Budowlanego, zajścia przed budynkiem Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, starcia uliczne w dniach następnych, działania odwetowe bezpieki.

Tematem rozdziału trzeciego pracy jest strajk powszechny w aglomeracji szczecińskiej od 18 do 22 grudnia 1970 r, przed strajkowe bunty, wojskowe blokady większych zakładów przemysłowych, użycie broni palnej w bramach Stoczni Szczecińskiej, samoorganizacja i funkcjonowanie zrewoltowanych przedsiębiorstw skupionych w Ogólnomiejskim Komitecie Strajkowym, artykulacja żądań przez robotników, pertraktacje władz wojewódzkich i centralnych ze strukturami strajkowymi oraz przebieg protestów w Szczecinie i okolicach, strajk generalny w stolicy Pomorza Zachodniego po przełomie politycznym w władzach PRL.

Rozdział czwarty opisuje strajk styczniowy 1971 r. w Szczecinie, początki rządów Gierka w czasie szczecińskich strajków, zryw robotniczy od 22 do 25 stycznia 1971 roku w aglomeracji szczecińskiej, debatę strajkujących w stoczni szczecińskiej z władzami PZPR i PRL, późniejsze prześladowania przywódców robotniczych.

W aneksach znalazły się wykazy symboli i nazw komórek organizacyjnych w Stoczni Szczecińskiej z lat 1970–1971, zakładów pracy aglomeracji szczecińskiej, które strajkowały od 18 do 22 grudnia 1970, i w dniach 22–25 stycznia 1971, członków Komitetu Strajkowego Stoczni Szczecińskiej w czasie obu strajków, oraz informacja o sposobie załatwiania postulatów strajkujących. Pozycje kończy wykaz skrótów, bibliografia, indeks osobowy, indeks geograficzny i ilustracje.

Jan Bodakowski