Fot. Michał Siwiec-Cielebon
Fot. Michał Siwiec-Cielebon
Józef Brynkus Józef Brynkus
144
BLOG

Szczątki ppor. Wojciecha Stypuły „Bartka” odnaleziono na Litwie

Józef Brynkus Józef Brynkus Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 0

W poniedziałek 17 czerwca 2019 roku w Kancelarii Prezydenta RP odbyła się już po raz piąty uroczystość przekazania rodzinom not identyfikacyjnych żołnierzy polskich poległych i pomordowanych z rąk sowietów, polskich komunistów oraz UPA. Wśród 24. odnalezionych w latach 2016-2018 w bezimiennych grobach i zidentyfikowanych przez Instytut Pamięci Narodowej są także żołnierze niepodległości z Małopolski, w tym pochodzący z Ziemi Wadowickiej ppor. Wojciech Stypuła „Bartek” zamordowany przez NKWD na północno-wschodnich Kresach II RP, na terenie dzisiejszej Republiki Litewskiej.

Ceremonii przekazania not identyfikacyjnych dokonali prezes IPN dr Jarosław Szarek oraz zastępca prezesa IPN dr hab. Krzysztof Szwagrzyk. W uroczystości uczestniczyli Szefowa Kancelarii Prezydenta RP min. Halina Szymańska, wicemarszałek Sejmu RP Małgorzata Gosiewska, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP min. Wojciech Kolarski, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych min. Jan Józef Kasprzyk, Kanclerz Kapituły Orderu Orła Białego i były Rzecznik Interesu Publicznego, sędzia w stanie spoczynku Bogusław Nizieński, zastępca Szefa Sztabu Generalnego WP gen. dyw. Adam Joks, Biskup Polowy WP gen. bryg. dr Józef Guzdek, przedstawiciele świata nauki, duchowieństwa, służb mundurowych.

W uroczystości uczestniczył także asystent posła na Sejm RP dra hab. Józefa Brynkusa Michał Siwiec-Cielebon, który przed dwoma laty uczestniczył także w poszukiwaniach grobu ppor. „Bartka” prowadzonych przez IPN na Litwie. Ekipa Wydziału Kresowego Biura Identyfikacji i Poszukiwań IPN kierowana przez dra Leona Popka, z archeolog dr Dominiką Siemińską i antropolog dr Magdaleną Krajewską odnalazła wtedy na Litwie szczątki kilku żołnierzy Armii Krajowej.

Najmłodszy ze zidentyfikowanych przez IPN 24. polskich żołnierzy miał 19 lat, najstarszy lat 40. Tym najstarszym jest właśnie ppor. Wojciech Stypuła „Bartek”. Notę identyfikacyjną ppor. Stypuły odebrali jego bratanek Andrzej Stypuła i siostrzeniec Wojciech Banaś. Na uroczystości obecni byli także siostrzenica ppor. „Bartka” Hanna Ważyńska i siostrzeniec Andrzej Dzierżyński, którzy pamiętają swojego wuja ze spotkań w latach wojny w Zembrzycach, gdy organizował działania Polskiego Państwa Podziemnego na Ziemi Wadowickiej.

Wojciech Stypuła urodził się 28 listopada 1904 r. w Tarnawie Dolnej w pow. wadowickim. Uczęszczał do gimnazjów w Wadowicach i Żywcu. Zafascynowany morzem edukację kontynuował w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Toruniu. Po rezygnacji z kariery wojskowej został oficerem polskiej floty handlowej. Był także instruktorem żeglarskim w Akademicki Związku Żeglarskim oraz jachtklubie Związku Harcerstwa Polskiego. Po przejściu do rezerwy pracował jako dziennikarz, pisał także liczne utwory dla najmłodszych czytelników, m.in. jest autorem słów do znanej piosenki „Miała baba koguta”. Brał udział w kampanii 1939 r. jako podchorąży 12 pułku piechoty Ziemi Wadowickiej a po zakończeniu działań wojennych przeszedł do konspiracji. Należał do ZWZ-AK początkowo na terenie Warszawy, skąd musiał uciekać zagrożony aresztowaniem przez gestapo. Ukrywał się w klasztorze Górach Świętokrzyskich. Działał także w okolicach Wadowic, Makowa, Suchej i Zatora. Później był żołnierzem tzw. ekspozytury Start III organizującej zaopatrzenie dla Okręgu Nowogródzkiego AK „Nów” i konspiracyjnej 19 Dywizji Piechoty AK. W lipcu 1943 r. został przerzucony na Nowogródczyznę. Pełnił służbę w IV batalionie 77 pp AK ppor. Czesława Zajączkowskiego „Ragnera”, jako oficer do zadań specjalnych i oficer BIP. Poza uczestnictwem w wielu akcjach z polecenia dowództwa AK prowadził także rozmowy z Niemcami, doprowadzając do uwolnienia aresztowanych żołnierzy podziemia lub osób cywilnych. W trakcie operacji „Ostra Brama” (walki AK o wyzwolenie Wilna) w lipcu 1944 r. był wysyłany przez dowódcę Zgrupowania Nadniemeńskiego AK mjra Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza” oraz „Ragnera” z misją prowadzenia rozmów z dowództwem partyzantki sowieckiej w rejonie Wilna. W czasie odwrotu jednostek AK, którym udało się wycofać z kotła zorganizowanego przez sowietów po zdobyciu Wilna, ppor. Wojciech Stypuła zginął w rejonie Wisińczy w Puszczy Rudnickiej na tzw. Długiej Wyspie zastrzelony przez idący jego tropem patrol egzekucyjny sowietów. Poległ w dniu 22 lipca 1944 r., symbolicznym dla ponownego zniewolenia Polski.

Ciało „Bartka” pochowała jego łączniczka i towarzyszka, „Marianna” Izabela Jankowska, później Stankiewicz. Głowę przewiązała mu sanitarną opaską. Próbę odnalezienia miejsca pochowania ppor. Stypuły podejmowano dwukrotnie, w lipcu 2017 r. i we wrześniu 2018 r. Podczas tej drugiej ekspedycji grób ppor. „Bartka” udało się odnaleźć. Jego czaszka wciąż owinięta była sanitarną opaską założoną przez „Mariannę”.

Przed kilku tygodniami poseł prof. Józef Brynkus zwrócił się do Prezydenta RP dra Andrzeja Dudy z wnioskiem o odznaczenie Żołnierza Wyklętego Niezłomnego – Wojciecha Stypuły Orderem Krzyża Niepodległości z Mieczami I klasy lub innym stosownym odznaczeniem państwowym i wniosek ten jest obecnie procedowany.

Wadowice, dnia 1 czerwca 2019 roku

        Szanowny Pan

      Prezydent RP

            dr Andrzej Duda

Warszawa

Szanowny Panie Prezydencie,

zwracam się z wnioskiem o nadanie ś. p. Wojciechowi Stypule, jednemu z pierwszych Żołnierzy Wyklętych, walczącemu m.in. na Ziemi Wadowickiej a poległemu w Puszczy Rudnickiej na Wileńszczyźnie, Krzyża klasy I z Mieczami Orderu Krzyża Niepodległości –pośmiertnie.

Wieloletnie starania rodziny doprowadziły przed dwoma laty do odnalezienia przez pracowników Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN miejsca pochowania ppor. Wojciecha Stypuły „Bartka”, żołnierza Polskiego Państwa Podziemnego poległego na Kresach Północno-Wschodnich II RP. Jego grób odnaleziony został na obecnym terytorium Republiki Litewskiej, na tzw. Długiej Wyspie w Puszczy Rudnickiej.

Wojciech Stypuła urodził się 28 listopada 1904 roku w Tarnawie Dolnej w pow. wadowickim. Ukończył czteroklasową szkołę ludową w Zembrzycach, następnie kontynuował naukę w Gimnazjach w Wadowicach i Żywcu, gdzie złożył egzamin dojrzałości.

Zafascynowany morzem postanowił podjąć służbę jako oficer Marynarki Wojennej. Po ukończeniu w roku 1924/25 kursu unitarnego w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie rozpoczął 1 lipca 1925 r. naukę w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej, dosługując się stopnia bosmanmata podchorążego. Wskutek krytyki przełożonego, który dopuścił 2 czerwca 1927 r. do zderzenia okrętu, musiał chwilowo zrezygnować ze służby na morzu. 24 listopada 1927 r. został przeniesiony do 43 pp jako plutonowy piechoty. Służbę pełnił do 21 czerwca 1928 r. w komisji poborowej w Kowlu, po czym przeniesiono go do rezerwy. Wrócił na morze jako marynarz floty handlowej, odbywając w 1930 r. praktykę na S/S Niemen, po czym odbywał regularne rejsy na tej jednostce jako oficer nawigacyjny. W 1930 r. po odbyciu miesięcznych ćwiczeń wojskowych w 12 pp Ziemi Wadowickiej otrzymał tytuł plutonowego podchorążego piechoty. W 1932 r. ukończył kurs dziennikarski w Gdyni. Od roku 1933 był instruktorem żeglarskim w Akademickim Związku Morskim w Jastarni. Był także instruktorem żeglarskim Związku Harcerstwa Polskiego, pod którego banderą w grudniu 1934 r. wypłynął jachtem „Eos” wraz z bratem Janem i Wiesławem Ostoją-Wilczyńskim w rejs do Afryki i do Stanów Zjednoczonych. W wyniku załamania pogody jacht rozbił się na skałach Bornholmu, ale załoga została uratowana. W sierpniu 1934 r. W. Stypuła reprezentując barwy AZM zajął pierwsze miejsce w regatach w Szwecji.

Od 1936 r. mieszkał w Warszawie, pracując m.in. jako dziennikarz. Pisał do Płomyka, Płomyczka oraz był autorem książeczek edukacyjnych dla dzieci, wydanych przez Arcta.

Równocześnie, od czasu służby w 12 pp był prawdopodobnie związany z pionem tzw. wywiadu defensywnego (kontrwywiadu) Oddziału II Sztabu Głównego WP. W pamięci najbliższych pozostała jego późniejsza relacja o uprowadzeniu z Sopotu (wtedy w granicach Wolnego Miasta Gdańska) do Polski wyższego oficera niemieckiego.

W 1939 r. został zmobilizowany prawdopodobnie w Warszawie, do której powrócił po zakończeniu kampanii. Prawdopodobnie niewiele później podjął służbę w konspiracji, ale do początków 1943 r. jej charakteru i zakresu nie udało się ustalić. Wiadomo tylko, że przez pewien czas zmuszony był ukrywać się w jednym z klasztorów w Górach Świętokrzyskich.

Na początku 1943 r. odwiedził rodzinę w Tarnawie w pow. wadowickim, w pobliżu której wykonywał zadania konspiracyjne. Co najmniej od lata 1943 r. był oficerem kierowanej przez rotmistrza a później majora Tomasza Zana „Borka” ekspozytury Start III, stanowiącej ośrodek wsparcia i zaopatrzenia dla oddziałów Armii Krajowej w Okręgu Nowogródzkim „Nów” i 19 Dywizji Piechoty AK.

Na przełomie lipca i sierpnia 1943 r. przerzucony na Nowogródczyznę, pełnił w sztabie Zgrupowania Nadniemeńskiego AK funkcję oficera Biura Informacji i Propagandy oraz do zadań specjalnych. Wykonując zadania przebywał przy różnych oddziałach. Pod pseudonimem „inżynier Lepeszynowicz” na polecenie przełożonych z dowództwa AK co najmniej dwukrotnie uczestniczył w pertraktacjach ze sztabem niemieckim w Lidzie, mających na celu ograniczenie niemieckich represji wobec ludności polskiej. W lipcu 1944 r. prowadził pertraktacje z dowództwem partyzantki sowieckiej, aby umożliwić oddziałom AK włączenie się w wyzwalanie Wilna. Po zakończeniu operacji „Ostra Brama” i próbie rozbrojenia przez sowietów, wytropiony przez patrol NKWD, zginął na Długiej Wyspie w Puszczy Rudnickiej, zastrzelony w symbolicznym dla ponownej utraty polskiej niepodległości dniu 22 lipca 1944 r.

W moim przekonaniu ppor. Wojciech Stypuła, poległy jako żołnierz Polskiego Państwa Podziemnego walczący o niepodległość i suwerenność Ojczyzny z bronią w ręku, w pełni zasługuje na nadanie mu przez Pana Prezydenta – zgodnie z kryteriami nadawania tego odznaczenia – Krzyża z Mieczami Orderu Krzyża Niepodległości, względnie innego stosownego odznaczenia – o co niniejszym wnioskuję.

Łączę wyrazy szacunku

dr hab. Józef Brynkus

Galeria zdjęć z akcji poszukiwawczej szczątków ppor. Wojciecha Stypuły ps. „Bartek” na Litwie i z uroczystości przekazania not identyfikacyjnych w Pałacu Prezydenckim (zobacz tutaj).

Fot. Michał Siwiec-Cielebon

dr hab. prof. UP Kraków Józef Brynkus - wykładowca akademicki, poseł VIII kadencji Sejmu RP Ruch Kukiz'15, wybrany z okręgu nr 12 (Małopolska zachodnia). Mój fanpage na FB: https://www.facebook.com/brynkusjozef/

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura