Radość na ulicach Tel Awiwu: 14 maja 1948 r., dzień proklamacji państwa Izrael. AFP / EAST NEWS
Radość na ulicach Tel Awiwu: 14 maja 1948 r., dzień proklamacji państwa Izrael. AFP / EAST NEWS
kangalu kangalu
261
BLOG

Powstanie państwa Izrael

kangalu kangalu Społeczeństwo Obserwuj notkę 2

Na początku XX wieku Palestyna była częścią tureckiego imperium i nikomu się nie śniło, że w tym miejscu może powstać żydowskie państwo. Zwłaszcza że Żydów wówczas tam było niewielu.

W czasie I wojny światowej Arabowie wsparli Anglików w walce z Turkami, licząc, że po zwycięstwie będą mogli stworzyć własne państwa. Tak się jednak nie stało. Po I wojnie wielkie mocarstwa zdecydowały, że terytoria arabskie zostaną podzielone jako protektoraty Anglii (Egipt, Transjordania, Irak) oraz Francji (Syria i Liban). W Jerozolimie zaczął urzędować brytyjski gubernator. Elity żydowskie zapamiętały jednak słowa deklaracji szefa brytyjskiej dyplomacji lorda Arthura Balfoura, który w listopadzie 1917 r. obiecał brytyjskim Żydom, że Wielka Brytania będzie wspierać utworzenie w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej”.

Pomysł, aby Żydzi mieli swoje państwo pojawił się w 1896 r. za przyczyną niejakiego Teodora Herzla, literata i filozofa z Wiednia. Analizując falę antysemityzmu w Europie, Herzl udowadniał, że tylko tworząc własne państwo w swej starej ojczyźnie, czyli w Palestynie, Żydzi będą bezpieczni i znajdą tam warunki do normalnego rozwoju. Książka ukazała się w języku niemieckim pt. „Der Judenstaat” (Państwo żydowskie). Już na początku XX wieku fala antysemickich rozruchów w Rosji (to m.in. temat sławnego musicalu „Skrzypek na dachu”) spowodowała, że niektórzy z opuszczających carskie imperium kierowali się na Bliski Wschód. Ruch nasilił się, gdy w Jerozolimie zaczęli rządzić Brytyjczycy, początkowo przychylni żydowskiemu osadnictwu. W 1919 r. w Palestynie mieszkało już 65 tys. Żydów, a w końcu lat 30. już ok. 400 tys. Nadal jednak stanowili mniejszość, gdyż tylko ok. 28 proc. całej ludności tej prowincji.

Do połowy lat 30. Brytyjczycy tolerowali żydowską imigrację, czyli aliję, później próbowali radykalnie ją zahamować. Wówczas Żydzi stworzyli organizację Alija Bet, która zajęła się organizowaniem nielegalnej imigracji żydowskiej do Palestyny. Dysponowała ona 60 statkami i samolotami oraz wielką masą samochodów i ciężarówek. Dzięki ogromnemu, sięgającemu dziesiątki milionów dolarów budżetowi, korumpowała wszystkich, od policjantów i pracowników portowych, po urzędników państwowych i dyplomatów. Na całym globie działały tysiące agentów Aliji Bet, którzy dzięki nadajnikom radiowym potrafili koordynować środki transportu w najdziwniejszych miejscach na świecie. Wszystko po to, aby jak największą liczbę Żydów przerzucić na Bliski Wschód. Aliją Bet kierował Saul Awigur. Urodził się na Łotwie jako Saul Meyeroff. Bez akcji Aliji Bet, która pracowała także w okresie wojennym, Żydzi nie zdołaliby zgromadzić w Palestynie tylu ludzi, aby poważnie myśleć o powołaniu własnego państwa.

Imigrowali do Palestyny także Żydzi z Polski. W drugiej połowie lat 30. doszło do intensywnych kontaktów władz polskich z jednym z liderów syjonistycznej prawicy, pochodzącym z Polski — Władimirem Żabotyńskim. Polscy oficerowie brali udział w szkoleniach bojówek żydowskich, potajemnie sprzedano także spore ilości broni tajnej organizacji wojskowej Irgun, której bojownicy wystąpili w połowie lat 30. z Hagany. Na ich czele stanął Abraham Stern, młody radykał, który chciał, opierając się na dostawach z Polski, stworzyć armię gotową do walki z Brytyjczykami oraz Arabami. Ważną postacią w tym środowisku był także Mieczysław Biegun, znany później pod nowym nazwiskiem jako Menachem Begin, terrorysta, żołnierz i premier Izraela, jedyny, któremu udało się dogadać z Arabami.

Najbardziej kontrowersyjnym wyczynem żydowskiej prawicy były rozmowy z nazistami, które zaowocowały zgodą na „transfer” do Palestyny kilkudziesięciu tysięcy niemieckich Żydów. Rozmowy z Adolfem Eichmanem, szefem żydowskiego referatu w Urzędzie Bezpieczeństwa III Rzeszy prowadził pochodzący z Polski Feivel Polkes. Akcję wspierał sam Reinchard Heydrich, jeden z najbliższych współpracowników Hitlera.

Historyczna szansa dla syjonistów pojawiła się po II wojnie światowej. Idea stworzenia żydowskiego państwa w Palestynie otrzymała poparcie międzynarodowej społeczności. 29 listopada 1947 Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło rezolucję nr 181. Była to decyzja w sprawie podziału Palestyny na państwo Izrael i państwo arabskie. Państwo żydowskie miało liczyć 14 257 km² powierzchni; państwo arabskie miało liczyć 11 664 km² powierzchni. Poza granicami Izraela miała znaleźć się Jerozolima.

Mimo że kształt przyszłego państwa żydowskiego był bardzo niekorzystny, przez co jego obrona była bardzo trudna, a święte miasto było enklawą w państwie arabskim, to strona żydowska zgodziła się na ten projekt. Natomiast Arabowie go odrzucili, ponieważ państwo żydowskie miało mieć nieznacznie większą powierzchnię. 

14 maja 1948 o godzinie 16:00, Dawid Ben Gurion odczytał na posiedzeniu Rady Ludowej (Mozet HaAm) w Tel Awiwie Deklarację niepodległości państwa Izrael.

Następnego dnia po ogłoszeniu niepodległości Izraela otaczające go państwa arabskie wypowiedziały mu wojnę.

15 maja 1948 r. kilka samolotów egipskich zbombardowało Tel Awiw, rozpoczynając wojnę, której celem było zniszczenie w zarodku żydowskiego państwa. Atak miał miejsce z kilku stron i uczestniczyły w nim armie Egiptu, Jemenu, Syrii, Transjordanii, Libanu, Iraku. Przeciwko nim stanęła Hagana, którą przekształcono w regularną armię Izraela, oraz cywilna samoobrona. Początkowo Arabowie odnosili sukcesy na wszystkich frontach. Ostatecznie jednak państwa arabskie przegrały, a młode państwo Izrael szybko powiększyło swoje terytorium o Zachodni Brzeg Jordanu.

Wygrana była możliwa dzięki silnemu poparciu dyplomatycznemu ZSRR oraz szerokim dostawom uzbrojenia z Czechosłowacji. Oczywiście pomoc ta nie była bezinteresowna, a wraz z uzbrojeniem i żydowskimi imigrantami z terenów ZSRR do nowo utworzonego państwa przybyła liczna grupa agentów wywiadu, która miała przekształcić Izrael w radzieckiego sojusznika. 

Dzialania wojenne trwaly do 1949r. gdy podpisano rozejm egipsko izraelski, w wyniku którego Izrael powiększył swoje terytorium, Egipt dostal Strefę Gazy a Jordania część Palestyny i Jerozolimy.

Wygrana wojna 1948-49 przez Izrael ugruntowała powstanie tego państwa, który w następnych latach miał jeszcze bardziej powiększać swoje terytoria kosztem państw ościennych. 

___________________________________

źródła: 

1. Marta Hoffmann, Powstanie Państwa Izraela w ujęciu konstruktywistycznym.pdf
2. Andrzej Grajewski, Skąd sie wziął Izrael?,  https://opoka.org.pl/biblioteka/I/IH/gn200819-izrael.html
3. Maciej Hypś, Powstanie Izraela, https://www.konflikty.pl/historia/czasy-najnowsze/powstanie-izraela/ 

kangalu
O mnie kangalu

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Społeczeństwo