Z inicjatywy prof. inż. A. Gwiazdowskiego i studentów Uniwersytetu w Toledo (stan Ohio) powstało w grudniu 1919 r. Stowarzyszenie Mechaników Polskich w Ameryce. Dysponowało ono kapitałem 1 000 000 dolarów, za który nabyto w 1920 r. 52% akcji Towarzystwa Górniczego Odlewów Żelaznych, Emaliowanych, Warsztatów Mechanicznych i Kopalń Węgla „Poręba” w Porębie koło Zawiercia, zniszczone działaniami wojennymi budynki fabryki Troetzera w Pruszkowie oraz fabrykę traktorów „Stomag” w Wiedniu.
Ten ostatni zakup był chybiony i spowodował zagrożenie upadłością spółki. Na ratunek władze państwa oddelegowały: Antoniego Anusza, Władysława Hackiewicza, Jerzego Iwanowskiego, Zygmunta Nowickiego i Jana Piotrowskiego. Powołali oni do życia Spółkę Akcyjną Stowarzyszenie Mechaników Polskich z Ameryki, z siedzibą w Warszawie w Al. Jerozolimskich 30, a sami weszli do jej władz.
Kapitał założycielski Spółki, wynoszący 1 000 000 000 mkp, podzielono na 20 000 akcji po 50 000 mkp. Po przewalutowaniu było to 3 500 000 zł w 20 000 akcji o wartości nominalnej 175 zł. Spółka przejęła majątek wcześniejszego Stowarzyszenia, co spowodowało konieczność podniesienia kapitału o 2 100 000 zł drogą emisji 12 000 akcji o wartości 175 zł.
Tymczasem w dniu 22 maja 1924 r. „stare” Stowarzyszenie, mające 80% udziałów w „nowym”, przekształciło się w „The Mechanics Association Inc.”. W celu zrekompensowania strat pierwszych udziałowców, poniesionych w latach 1920-1921, Bank Gospodarstwa Krajowego w 1937 r. zrzekł się posiadanych w spółce wierzytelności na sumę 1 600 000 zł. Odszkodowania wypłacono w formie obligacji zaopatrzonych w gwarancje Skarbu Państwa.
W latach 30. XX w. we władzach Spółki wzrastała rola wojskowych, co wiązało się ze sporymi zamówieniami ze strony wojska. W 1934 r. prezesem Spółki został prezydent Warszawy Stefan Starzyński. Spółka posiadała wytwórnie maszyn, przyrządów i narzędzi do obróbki metali oraz własne odlewnie. W zakładach Spółki wytwarzano obrabiarki do metali, tokarki, wiertarki, frezarki, strugarki, szlifierki, prasy, przyrządy do frezowania, różne uchwyty, oprawki, trzpienie, imadła oraz stoły zwykłe i obrotowe. Wykonywano narzędzia do obróbki metali: noże, frezy i rozwiertarki. Dokonywano odlewów żeliwnych rur wodociągowych, kanalizacyjnych, a także kształtek do nich. Wykonywano cylindry parowozowe, kadłuby silników elektrycznych oraz odlewy maszynowe. Sprzedaż w 1936 r. osiągnęła wartość 6 000 000 zł. Spółka współpracowała z Hutą „Pokój”, Śląskimi Zakładami Górniczo-Hutniczymi SA w Katowicach, Polskim Towarzystwem Zakładów Skody sp. z o.o. w Warszawie oraz Towarzystwem Starachowickich Zakładów Górniczych SA w Warszawie.
Akcja na okaziciela Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki SA o wartości nominalnej 175 zł
3,5-proc. obligacja imienna Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki SA o nominale 80 zł z kwietnia 1938 r.
Źródła:
Piłatowicz J.: Wytwórnia obrabiarek Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie do 1939 r. „Przegląd Pruszkowski” 1982, nr 2.
Rocznik polskiego przemysłu i handlu 1938. Polska Spółka Wydawnictw Informacyjnych, Warszawa 1938.
Wilczek M.T.: Papiery wartościowe przemysłowych spółek akcyjnych dwudziestolecia międzywojennego. Wybór, UE Katowice 2016.
Z okazji Świąt Bożego Narodzenia pozwalam sobie polecić Szanownym Czytaczom płytę młodego artysty o pseudonimie The Wolf.
Z debiutanckiej płyty The Fire Will Rise polecam utwór Rita.
Więcej o artyście i o płycie TU.
