Część I znajduje się tu.
Po zakończeniu I wojny światowej przystąpiono do negocjacji w sprawie przebiegu granic między Niemcami a odrodzoną Polską. Wskutek ustaleń Traktatu Wersalskiego, trzech Powstań Śląskich, działalności Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej oraz przeprowadzonego plebiscytu 20 marca 1921 r. Rada Ambasadorów ustaliła przebieg granicy na odcinku górnośląskim. Miała ona nieprawdopodobny przebieg. Przecinała drogi, szlaki kolejowe (9 linii), tory tramwajowe (7 linii), przecinała zakłady przemysłowe, niekiedy oddzielała pola eksploatacyjne od szybów wydobywczych. Wiele firm uległo podziałowi. Tym samym jednolity organizm gospodarczy Górnego Śląska został sztucznie rozerwany. Jego funkcjonowanie byłoby niemożliwe bez podpisania przez Polskę i Niemcy 15 maja 1922 r. w Genewie konwencji górnośląskiej. Jej przepisy wprowadziły m.in. na okres 3 lat tzw. bezcłowy eksport między obiema częściami Górnego Śląska, a na okres 15 lat tzw. obrót uszlachetniający. Jednak wygaśnięcie przepisów celnych konwencji w 1925 r. było początkiem polsko-niemieckiej wojny celnej.
W wyniku przejęcia ogromnej większości zakładów przemysłowych przez Polskę, niemiecka część Górnego Śląska straciła na znaczeniu w stosunku do innych ośrodków przemysłowych w Niemczech. Celem wzmocnienia osłabionych przez nową granicę mniejszych firm przeprowadzono wiele fuzji. Państwo, poprzez politykę niskooprocentowanych kredytów próbowało zaktywizować ten rejon, jednak do 1939 r. bez powodzenia.
W polskiej części Górnego Śląska, wchodzącej od 17 czerwca 1922 r. w skład województwa śląskiego większość zakładów była własnością kapitału niemieckiego. Jedynie zakłady należące do 1921 r. do rządu niemieckiego przejęło państwo polskie. Konwencja genewska zezwalała na wykup przymusowy własności niemieckiej dopiero po upływie 15 lat, przed czym Niemcy zabezpieczali się odsprzedając część akcji kapitałowi zagranicznemu, głównie amerykańskiemu. Z powodu braku odpowiedniej kadry kierowniczej różnych szczebli, korzystano nadal z usług kadry niemieckiej. Polska jako kraj o przeważającej strukturze agralnej nie była również w stanie wchłonąć produktów górnośląskiego przemysłu, a przez to, że utrzymywała ze swoimi sąsiadami napięte stosunki polityczne, nie była w stanie wystarczająco wspierać jego eksportu. Przy poparciu państwa polskiego do wielu przedsiębiorstw wszedł kapitał francuski. Podział Górnego Śląska wywoływał konflikty, które próbowano rozwiązywać na różne sposoby, m.in. odwołując się do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze (np. w sprawie Fabryki Związków Azotowych w Chorzowie). Administracja polska stopniowo wprowadzała nowe porządki prawne, jednak trzeba pamiętać, że był to proces wieloletni i niektóre sprawy znalazły rozwiązanie dopiero w połowie lat trzydziestych.
Śląsk Cieszyński również uległ podziałowi. 28 lipca 1920 r. Rada Ambasadorów ustaliła przebieg granicy między Polską a Czechosłowacją na rzece Olzie, dzieląc nawet miasto Cieszyn między dwa zwaśnione państwa, a duża ilość zakładów przemysłu tekstylnego i metalowego, działająca na tym terenie, miała wejść w skład tworzącego się województwa śląskiego.
Obiektywnie trudny rozwój gospodarczy Górnego Śląska (pod panowaniem polskim, niemieckim i czechosłowackim) został dodatkowo skomplikowany przez światowy kryzys z lat 1929-1933. Granice Górnego Śląska w okresie międzywojennym zostały jeszcze raz skorygowane, mianowicie po konferencji monachijskiej (1938 r.) Polska zażądała od Czechosłowacji zwrotu Zaolzia i 2 października 1938 r. wojska polskie zaanektowały Śląsk Zaolzański.
Akcje spółek województwa śląskiego w okresie II R.P. były notowane na Giełdzie Pieniężnej w Warszawie, utworzonej na mocy ustawy z 20 stycznia 1921 r. o organizacji giełd w Polsce, będącej kontynuatorką Giełdy Warszawskiej (1817 r.), a później, od 1924 r., również na giełdzie papierów wartościowych w Katowicach. Podstawowe znaczenie miała jednak giełda warszawska, na której koncentrowało się 90% obrotów.
Zainteresowanych historią spółek akcyjnych w Polsce oraz publikacjami związanymi z tą tematyką zapraszam do notki, której początek znajduje się TU.
Ilustracja: Wykuwanie koła lokomotywy. Drzeworyt, Paul Meyerheim, 1882 r.
Część trzecia TU
Komentarze